اباصلت، از آخرین یاران
عبد السلام بن صالح مشهور به اباصلت هروی، از یاران مشهور امام رضا است. او اصالتاً ایرانی و اهل هرات ولی متولد مدینه است. اباصلت بخش قابل توجهی از عمر خود را در میان دانشمندان عامه گذراند و در شمار عالمان ایشان بود و با ورود امام به خراسان به تدریج توفیق ره یافتن و پذیرش اندیشه شیعی یافت.
همراهی او در خراسان با امام هشتم از او فردی والامقام و ارزشمند در اذهان شیعیان به تصویر کشانده است. این همراهی سبب شد تا تمام آنچه را در حوزه های حدیثی اهل سنت آموخته بود، بازخوانی و به امام رضا ال عرضه کند تا درستی آنها را دریابد. او پیش از آنکه شیعه شود روایاتی در مدح خلفا بیان میکرد اما پس از آنکه شیعه شد نادرستی گفته های پیشینش را دریافت و روایات زیبایی را درباره جایگاه امامت و ولایت اهل بیت گزارش کرد. مأمون نیز برای وی احترام ویژه ای قائل بود شاید به همین جهت بود که تنها به وی اجازه داده شد تا در ایام زندانی امام در سرخس با ایشان ملاقات کند.
اباصلت هروی خاطرات بسیاری را از امام رضا له گزارش کرده است. او می گوید:
روزی در مجلس مأمون در باره این روایت نبوی که به امام علی الله فرموده بود: «يا على انت قسيم الجنه و النار يوم القيامه ای علی تو تقسیم کننده بهشت و جهنم در روز قیامت هستی صحبت شد. مأمون که این سخن را باور نداشت و گویی نشنیده بود، رو به امام کرد و پرسید بگو تا بدانیم به چه دلیل او قسیم بهشت و دوزخ است؟
امام رضا فرمود: ای مأمون آیا از اجدادت نشنیده ای که جد اعلایتان عبدالله بن عباس از پیامبر خدا این گونه روایت کرده است که آن حضرت فرمود: محبت علی ،ایمان و دشمنی علی کفر است؟».
مأمون گفت آری این روایت را از اجدادم شنیده ام.
امام فرمود پس وقتی بهشت برای مؤمن و جهنم برای کافر باشد نتیجه میگیریم که قسمت کردن بهشت و دوزخ بر پایه محبت و یا دشمنی با علی است. اینجاست که می فهمیم علی قسمت کننده بهشت و دوزخ است.
مأمون که در شگفت مانده بود گفت خداوند مرا بعد از تو زنده نگذارد. همانا تو وارث دانش جد بزرگوارت پیامبر خدا هستی. پس از جلسه همراه امام به خانه بازگشتیم. وقتی رسیدیم به ایشان عرض کردم پدر و مادرم به فدایت ای پسر پیامبر چه خوب و زیبا به خلیفه پاسخ دادید
امام فرمود: ای اباصلت این سخن خدا بود که به من الهام شد. آری به درستی که از پدرم و اجدادم شنیدم که پیامبر خدا به امیر المؤمنین فرمودند: «یا على انت قسيم الجنه والنار يوم القيامه تقول للنار هذا لى و هذا لك ای علی تو در روز قیامت تقسیم کننده بهشت و دوزخ هستی در آن روز به آتش دوزخ خواهی گفت: این برای توست و این برای من است و بهشتی است.( عيون اخبار الرضا الله ص ۸۶ ۳۰.)
اباصلت همواره با امام همراه بود تا زمان شهادت آن حضرت فرا رسید. وی دقیق ترین و کاملترین مطالب را درباره شهادت آن حضرت برای دیگران گزارش کرد و بعدها این جریانات را در یک کتاب گرد آورد.(رجال النجاشی ص ۲۴۵ ش ۶۴۳ اعلام الوری ج ۲ ص ۷۱)