تشویق به حدیث آموزی

امام رضا در جهت ترویج حدیث شیعیان را به فراگیری و آموزش حدیث بر می انگیخت. شاید نقل روایت مشهور نبوی «مَنْ حَفِظَ عَلَى أُمَّتِي أَرْبَعِينَ حَدِيثًا يَنْتَفِعُونَ بِهَا بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَقِيهَا عَالِماً؛ هرکس از امت من که چهل حدیثی را حفظ کند که مردم از آن احادیث استفاده کنند خداوند او را روز قیامت فقیه و دانشمند مبعوث خواهد کرد توسط امام رضا الله با همین هدف صورت گرفته باشد.

 با توجه به گسترش کلاسهای حدیثی اهل سنت و گروههای کلامی منحرف در این دوران امام رضا الله شیعه را به دقت در اخذ حدیث توصیه میکرد که مبادا آنان روایات نبوی را از قصه پردازان راوی نمای عامه و یا متکلمان دور از مکتب اهل بیت برگیرند؛ چه اینکه آنان سفهاء هستند. امام به شاگرد بسیار ملازمش اباصلت هروی میفرمود خدا رحمت کند کسی را که امر ما اهل بیت را زنده نگه دارد. اباصلت که خود علاقه مند به زنده نگه داشتن امر ولایت است از چگونگی این مهم پرسش میکند و از امام اینگونه می شنود : يتعلَّم عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَا تَّبَعُونَا: کسی که می خواهد امر ما را زنده نگه دارد شایسته است که علوم ما را بیاموزد و سپس آن را به مردم بیاموزاند چرا که مردم اگر با زیباییهای کلام ما آشنا شوند از ما پیروی میکنند.

 این سخن گرانمایه برای تشویق شیعه به حدیث آموزی از اهل بیت بسیار تابناک است؛ به ویژه آنکه در ادامه امام به اباصلت میگوید که علم را باید از علما اخذ کرد و در تعریف علما میفرماید: آنان همان خاندان پیامبر خدایند.

 البته امام نیز به تبعیت از اجداد بزرگوارشان فهم حدیث را بر نقل آن ترجیح میدهند و میخواهند شیعیان و راویان شیعی بیشتر عالمان باشند تا ناقلان از این رو در جلسه ای برای اباصلت و دیگران به حدیثی نبوی استناد میکنند که از دانشمندان باشید نه از راویان اگر حدیثی را از روی فقه و بصیرت و دانایی درک کنید و معانی آن را دریابید بهتر است از اینکه هزار حدیث را بدون درک معانی آن روایت کنید.( معاني الاخبار ۱۸۰، عيون اخبار الرضا الله ج ۲ ص ۳۷، اخبار اصبهان ج ۱ ص ۱۳۸.)

صص 62-61

حدیث رضوی

در دوران امامت امام رضا الله اقبال عمومی به حدیث خوانی و گردآوری احادیث پیامبر خدا در جامعه اسلامی رونق پیدا کرده بود. شیعیان نیز افزون بر گردآوری روایات نبوی به حدیث نویسی احادیث امامان پیشین اهتمام میورزیدند. از این رو در این دوران دانشمندان شیعه کتابهای حدیثی بسیاری را تألیف کردند امام رضا از این فرصت علمی به خوبی استفاده کرد و احادیث بسیاری را در میان جامعه منتشر ساخت گاهی امام سخنان خود را در قالب پاسخ به یک نامه یا کتابچه مینوشت و آن را برای شیعیان میفرستاد و گاه مطالبی را املا می کرد. ایشان به شیعه آموخته بود که سخنان اعجاب آمیز درباره اهل بیت یا مطالب دینی مبهمی را که میشنوند به ایشان عرضه کنند تا از درستی یا نادرستی آن اطمینان یابند. امام میفرمود غلوکنندگان روایاتی را در موضوعاتی چون جبر و تشبیه از ناحیه ما ساخته اند که عظمت الهی را کوچک کرده اند از این رو ضروری بود که روایات مبهم به ایشان عرضه شود. 

نیاز جامعه و همچنین شیوع اینگونه روایات ساختگی سبب شد که امام رضا الله مطالب گسترده ای را در تبیین جایگاه توحید و مسئله امامت بیان فرمایند. حضور امام در قلب حکومت نیز در نشر روایات مربوط به جایگاه امامت به صورت علنی بسیار مؤثر بود. حدود نیمی از روایات باقی مانده از امام هشتم در موضوعات کلام و اعتقادات است.

خوشبختانه حدود ۲۵۰۰ روایت از امام رضا الله در متون روایی باقی مانده است که در موضوعاتی چون تفسیر، فقه، اعتقادات و اخلاق است.(الاحتجاج ج ۲ ص ۴۱۴، مسند الامام الرضا اثر آقای عزیز الله عطاردی مجموعه روایات امام رضا الله را گردآوری کرده است.)

، صص  72-71