امام رضا (ع) و مسائل فقهی

افزون بر آنکه بخش عمده ای از تعالیم فقهی و کلامی به شکل روایات از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و کم تر از آن، از امام کاظم (ع) علت وجوب اقرار به توحید نبوت پیامبر رسالت انبیا اطلاعات اولی الامر و عبادت خدا چیست؟ چرا روا نیست در یک زمان دو امام باشد؟ یا امام کسی غیر همسان رسول باشد؟ و چرا خداوند بندگانش را امر و نهی کرده؟ علت احکام شرعی مانند وضو، غسل، اذان، نماز جماعت جمعه، قصر میت (آیات خطبه جمعه تکبیر بر میت زکات، روزه، عید بودن فطر، حج، احرام، طواف استلام حجر و تلبیه چیست؟ چرا کارها و چیزهایی مانند قتل نفس، عقوق والدین زنا اكل مال يتيم ربا ذبح به غیر نام خدا خوردن گوشت خوک و خرگوش و مردار خون خمر طحال (سپرز و طیور و حوش درنده حرام است؟ علت این احکام چیست ناروا بودن استماع غنا و نظر به زن نامحرم وجوب حجاب بر زن، وجوب مهر بر مرد روا بودن تزویج چهار زن برای مرد و ناروا بودن ازدواج بیش از یک شوهر برای زن طلاق سه بار بودن و این که زن پس از نه بار طلاق برای همیشه بر همسرش حرام میشود لزوم محلل پس از سه طلاق ترک شهادت زنان در طلاق و هلال ماه، لزوم شهادت چهار نفر در زنا و دو نفر در سایر حقوق حلال بودن مال فرزند برای پدر به غیر اذن و نه برعکس لزوم بینه برای مدعی بودن پنجاه مرد در قسامه، قطع دست سارق حرمت ،سرقت اجرای حد بر زانی قاذف و شارب خمر و قتل زانی و زانیه در آثار و تألیفات دانشمندان و علمای شیعه گرد آمده بخش قابل توجهی از آموزه های دینی و قالب پاسخهایی که امام رضا (ع) به جویندگان معرفت داده، به دست ما رسیده است. پاره ای از مسائل اعتقادی و فقهی که در این گفت و گوها مطرح شده، عبارت است از: پس از اقامه حد سوم حلیت خوردن گوشت گاو و گوسفند و شتر کراهت خوردن گوشت استر و خر نصف بودن میراث زن نسبت به مرد و دو برابر بودن میراث مرد نسبت به زن؛ قسيم الجنه والنار بودن على عليه السلام دیدگاه امام درباره صحابه پیامبر و عدالت آنان این که چرا هنگامی که حضرت علی (ع) به خلافت رسید فدک را باز نگرداند، این که چرا مردم با آنکه فضایل آن حضرت را میدانستند او را ترک کردند و به دیگران گراییدند، این که چرا آن حضرت پس از پیامبر با دشمنانش نجنگید اما در زمان حکومتش با آنها نبرد کرد پیامبران اولوالعزم و معجزات گوناگون پیامبران موضوع بخش دیگری از پاسخ های امام است (حمیری، ۱۴۱۳ ق، ص ۳۶۳؛ کلینی ۱۴۰۱ ق، ج ۵، ص ۵۳۲؛ ابن بابویه، ۱۴۰۴ ق، ج ۱، ص ۲۳۱-۲۳۲، ج ۲، ص ۱۷ - ۱۹ ، ۲۴ ، ۸۶ و....). طبعاً عللی را که برای تشریع احکام ذکر شده نمی توان علتهای واقعی آنها دانست بلکه اینها برخی از جنبه های حکمت و مصلحتی است که در آن احکام شرعی وجود دارد (فضل الله، ۱۳۸۲، ص ۲۴۶).