تقیه

در لغت از ریشه وقایه» و به معنی حفظ جان یا شرف و آبرو یا مال از خطر است، از طریق اظهار کردن عقیده یا عملی که بر خلاف مذهب او و موافق با مذهب دیگری است.» و در اصطلاح شرعی عبارت است از جلوگیری از ضرری که ممکن است از جانب دیگری به انسان برسد از طریق موافقت کردن قولی یا فعلی با او در امری که بر خلاف حق است. (۱)( رساله التقیه شیخ انصاری)

تاریخ شیعه نشان دهنده این حقیقت تلخ است که پیوسته از طرف حکومت های ستمکار در جهان اسلام که طرفدار مذاهب غیر شیعی بوده اند تحت فشار بوده و مورد انواع شکنجه ها و ظلم و ستم ها قرار گرفته اند این وضعیت در دوران ائمه معصوم که حکومتهای اموی و عباسی بر اریکه قدرت سیاسی قرار داشتند بسیار شدید و هولناک بود هر گونه آزادی سیاسی و اجتماعی از شیعیان سلب شده بود و در مواردی حتی ارتباط با خاندان علوی بزرگترین جرم سیاسی به شمار می رفت.

در دوران امامت امام رضا ، کسانی بودند که تحت تأثیر ویژگیهای شخصیتی و معنوی امام قرار میگرفتند و از روشی که داشتند. سر می تافتند و دل در حریم امام می سپردند. آنها مشتاقانه امام را دوست می داشتند و نسبت به ایشان ارادت پیدا میکردند بودند بزرگانی که حتی در دستگاه خلافت عباسی به خلیفه خدمت میکردند و در عین حال شیعه و اراتمند به خاندان اهل بیت بودند. نمونه بارز آنها زبیده همسر هارون الرشید بود که او مذهب شیعه داشت و به خاندان اهل بیت ارادت می ورزید اما تقیه می نمود.  (۲)( تنقيح المقال، ج ۳، ص ۷۰) مأمون دختر عمویی داشت ت که که در دستگاه خلافت بود و رابطه خوبی با مأمون داشت ولی در عین حال نسبت به امام رضا ارادت خاصی داشت و او نیز در رفتارش تقیه می نمود. (۳)(عيون اخبار الرضا، ج ۲، باب ۴۰، ص ۳۴۸)

در باب تقیه امام رضا میفرمایند: کسی که از گناهان پرهیز ندارد دین ندارد و کسی که از تقیه استفاده ننماید ایمان ندارد گرامی ترین شما در نزد خداوند داناترین شما به تقیه است.

از امام رضا سوال شد: «یا بن رسول الله ﷺ تقیه تا چه زمانی لازم است؟ ایشان فرمودند: تا قیام قیامت هر آنکه تا پیش از خروج قائم ما تقیه را ترک کند، از ما نیست.» (۴) (وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۴۶۶)