جایگاه علمی امام رضا (ع) در عصر مأمون
امام رضا (ع) عالم و فاضل بود و از لحاظ دینی و سیادت منزلت والایی داشت و از بیست و چند سالگی در مدینه به فتوا می نشست (ذهبی، ۱۴۰۱ - ۱۴۰۹ ق، ج ۹، ص ۳۸۷ - ۳۸۸؛ جوینی ۱۴۰۰ ق، ص ۱۹۹). به گونه ای که بعضی از شاگردان جدش امام صادق (ع) و شاگردان پدرش امام کاظم (ع) از محضر آن امام استفاده و از او روایت کرده اند برقی، ۱۳۴۲، ص ۵۳-۵۴). امام رضا (ع) در مدت اقامت در مدینه علوم و معارف اسلام را ترویج و شاگردانی تربیت کرد و به جز یاران آن حضرت از بسیاری جاها به ایشان مراجعه می کردند. رأی و نوشته امام در شرق و غرب سرزمین اسلامی نافذ بود. امام رضا (ع) در حرم پیامبر (ص) می نشست و هرگاه کسی از علمای مدینه در مسئله ای در میماند، همگی به آن حضرت اشاره می کردند و مسائل خود را از او می پرسیدند و امام به آنها پاسخ می داد (طبرسی، ۱۴۱۷ ق، ج ۲، ص ۶۴).
امام رضا (ع) در هر شهری از مدینه تا مرو که اقامت میکرد مردم پیش او می رفتند و درباره مسائل دینی خود از او سؤال میکردند (ابن بابویه، ۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۱۹۶). هنگامی که امام رضا (ع) به خراسان رسید و در مرو جای گزید شیعیان و دیگر مسلمانان از اطراف و اکناف به سوی او میرفتند. خانه امام مملو از جمعیت می شد و مردم سؤالات دینی خود را از آن حضرت میپرسیدند. گفته شده است هجده هزار مسئله که امام به آنها جواب داده بود، جمع آوری شد (ابن شهر آشوب، بی تا، ج ۴، ص ۳۵۰-۳۵۱).
نجاشی درگذشت (۴۵۰ مورخ امامی در کتاب رجال خود شمار بسیاری از کتاب هایی را که برخی از اصحاب و راویان امام با عنوان مسائل حاوی پرسشهای دینی از امام تدوین کرده بودند و مشتمل بر سؤالات آنان و پاسخهای امام بوده و آثاری را با عنوان كتاب عن الرضا که پاسخ آن حضرت به مکاتبات یارانش بوده، یاد کرده است که محدثان شیعی آنها را روایت میکرده اند برای نمونه - (نجاشی ۱۴۰۷ ق، ص ۲۳، ۴۰، ۱۷۴، ۴۰۹ و ۴۳۲) ابن بابویه متن پرسشهای محمد بن سنان و فضل بن شاذان نیشابوری و پاسخ های امام رضا (ع) را نقل کرده است (۱۴۰۴ ق، ج ۲، ص ۹۵-۱۲۸). در میان اصحاب و روات امام رضا افرادی یاد شده اند که منسوب به این شهرها و ولایات بوده اند کوفه بصره، واسط بغداد، مداین،اهواز ،رجان نهاوند همدان قم ،ری، دیلم، طبرستان گرگان، نیشابور هرات بلخ مرو فارس و خراسان برای آگاهی از نام اصحاب و راویان امام،(قرشی، ۱۳۸۲، ج ۲، ص ۱۴۸ - ۲۷۸).
امام در پاره ای از شهرها برخی یاران بزرگوار خود همچون یونس بن عبد الرحمن و زكريا بن آدم قمی را که افرادی دانشمند و صاحب تألیفات بودند، معرفی کرده بود تا شیعیانی که دسترسی به آن حضرت برایشان مشکل بود مسائل دینی خود را از آنها بپرسند (طوسی، ۱۳۴۸، ص ۴۸۳- ۴۸۵ و ۵۹۵؛ مجلسی، ۱۴۰۳ ق، ج ۴۹، ص ۲۷۸-۲۷۹).