پاسخهای امام رضا به سؤالات مأمون
به دستور مأمون مجلسی از فقها و فیلسوفان فرقه های مختلف در حضور امام رضا تشکیل شد، و خود مأمون نیز در مجلس شرکت نمود.
در این مجلس یکی از علما از امام پرسید: «مقام امامت برای مدعی آن از چه راه ثابت می شود؟
امام: «با تصریح پیامبر و دلایل، ثابت می گردد.»
عالم: دلالت بر صدق امامت چیست؟
امام در علم و استجابت دعای او.»
عالم: «شما چگونه از حوادث خبر می دهید؟»
امام «براساس عهدی که بین ما و رسول خدا له وجود دارد.»
عالم شما از دلهای مردم چگونه خبر می دهید؟»
امام: «آیا سخن پیامبر ه به شما نرسیده است که فرمود:
اتَّقُوا فَرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ:
مراقب فراست و تیزهوشی مؤمن باشید چرا که او به کمک نور خدا می نگرد.»
عالم: «آری این سخن به ما رسیده است.»
امام: «هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه دارای هوش تیز و سرعت انتقال است و با نور خدا به اندازه ایمان و بصیرت و شناختش به اشیاء می نگرد و خداوند در وجود امامان آنچه را که در میان همه مؤمنان پخش کرده جمع نموده است یعنی همه فضایل و فراست مؤمنان در وجود ما موجود است قرآن در آیه ۷۵ سوره حجر می فرماید
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ:
در این سرگذشت عبرت انگیز (عذاب قوم لوط) برای هوشیاران نشانه هایی است.
نخستین کس از بین هوشیاران پیامبر بود، سپس امیر مؤمنان علیه و پس از آن حسن ، حسین و امامان و فرزندان حسین له تا روز قیامت.
در این هنگام مأمون به امام رضا نگاه کرد و گفت: «ای ابو الحسن بر بیان خود بیفزا و بیشتر ما را بهره مند کن و خصایص امامان را که خداوند عطا فرموده است برشمر!
امام: «خداوند ما را با روحی که از جانب اوست، تأیید می کند، آن روح، پاک و مقدس است و از فرشتگان نیست، همراه هیچ کس از پیشینیان نبوده فقط با پیامبر اسلام الله و با ما امامان است. آن روح امامان را تأیید و موفق می سازد و آن ستونی از نور بین ما و خدای بزرگ است.»
مأمون: «به من خبر رسیده که گروهی در حق شما غلق (زیاده روی می کنند و مقام شما را از حد و مرز خود بالا می برند.»
امام پدرم از پدرانش تا رسول خدا نقل کردند که فرمود: مرا زیادتر از شایستگیم بالا نبرید زیرا خداوند قبل از آنکه مرا به پیامبری بپذیرد مرا به عنوان عبد (بنده) پذیرفت، خداوند می فرماید:
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَاتِ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولُ لِلنَّاسِ كُونُوا عِبَاداً لِي مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لَكِنْ كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَ بِمَا كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ - وَلَا يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَتَّخِذُوا الْمَلَائِكَةَ وَالنَّبِيِّينَ أَرْبَاباً أَيَأْمُرُكُمْ بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ
برای هیچ بشری سزاوار نیست که خداوند کتاب آسمانی و حکم و نبوت به او دهد و سپس او به مردم بگوید غیر از خدا، مرا پرستش کنید، بلکه سزاوار مقام او این است که بگوید مردمی الهی باشید به آنگونه که کتاب خدا را آموخته اید و درس خوانده اید و نه اینکه شما را دستور دهد که فرشتگان و پیامبران را پروردگار خود انتخاب کنید - آیا شما را به کفر دعوت میکند پس از آنکه مسلمان شدید؟ (آل عمران ٫ ۷۹ و ۸۰)
امام رضا افزود: امام علی الله فرمود: دو گروه در مورد من به هلاکت رسیدند و من بی تقصیرم دوست تندرو و دشمن افراطی و من در پیشگاه خدا از کسی که در حق ما زیاده روی کند، بیزاری می جویم، مانند بیزاری عیسی ها از مسیحیان افراطی که در قرآن آیه ۱۱۶ و ۱۱۷ سوره مائده و ۱۷۲ نساء و ۷۵ مائده آمده است.
مأمون: «نظر شما درباره رجعت بازگشت مردگان در دنیا چیست؟
امام «رجعت حق است در میان امتهای پیشین بوده و قرآن از رجعت سخن گفته است و رسول خدا فرمود: «در این امت همه آنچه در امتهای قبل بود بدون کم و کاست نیز هست و وقتی که حضرت مهدی از فرزندانم خروج و قیام کرد، عیسی از آسمان فرود می آید و در نماز به او اقتدا میکند اسلام در آغاز، غریب بوده، و در آینده نیز غریب خواهد شد خوشا به حال غریبها.
شخصی از رسول خدا پرسید: پس از آن چه خواهد شد؟ پیامبر در پاسخ فرمود: «آنگاه حق به صاحبش بر می گردد.»
مأمون شما درباره تناسخ انتقال روح مرده به زنده دیگر چه می گویید؟»
مأمون کسی که معتقد به تناسخ باشد به خدا کافر شده و بهشت و دوزخ را انکار کرده است.»
مأمون: «شما درباره مسخ شدگان چه میگویید؟»
امام: «آنها قومی بودند که خداوند بر آنها غضب کرد و به صورت میمون و خوک مسخ نمود و پس از سه روز مردند، و نسلی از آنها بجای نماند.
آنچه در دنیا از میمون و خوک و ... وجود دارد که نام مسخ شده بر آنها نهاده اند مانند سایر حیوانات حرام گوشت هستند.
مأمون: «ای ابوالحسن خداوند مرا بعد از تو زنده نگذارد سوگند به خدا علم صحیح تنها در نزد تو و در نزد خاندان شما است، و علوم پدرانت به نزد تو منتهی شده است خداوند از اسلام و مسلمانان جزای نیکی به تو عنایت کند.
حسن بن جهم که یکی از حاضران در مجلس بود می گوید: «در پایان مجلس امام رضا برخاست و به خانه اش رفت و من به دنبالش رفتم و در خانه اش به او عرض کردم ای پسر رسول خدا! شکر و سپاس خدا را که شایستگی شما بروز کرد و مأمون احترام شایانی از شما نمود و گفتار شما را پذیرفت.
امام فرمود: ای پسر جهم احترامهای مأمون شما را فریب ندهد، او بزودی با زهر مرا میکشد و این سخن بين من و تو محرمانه باشد، این عهدی است از رسول خدا به من تا زنده ام آن را به هیچ کس نگو.»
حسن بن جهم میگوید این موضوع را به هیچ کس نگفتم تا آن موقع که آن حضرت را در طوس مسموم کردند...... این یک نمونه از بیانات امام رضا در مجلس علما و بزرگان بود، که نقش بسزایی در استحکام مبانی فرهنگی شیعی داشت. (عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۰۰ و ۲۰۲ )