بیان بعضی اخبار و احادیثی که در فضیلت و ثواب روزه ماه رجب و شعبان ورمضان المبارك از آنحضرت وارد است

در كتاب أمالي صدوق عليه الرحمة از علی بن حسن بن فضال از پدرش حسن مروي است که حضرت أبي الحسن علي بن موسى الرضا اعلام فرمود : « من صام أول يوم من رجب رغبة في ثواب الله عز وجل وجبت له الجنة ، ومن صام يوماً في وسطه شفع في مثل ربيعة و مضر ، و من صام في آخره جعله الله عز وجل مين ملوك الجنة وشفعه في أبيه وأمه وابنته وأخيه وأخته وعمه وعمته وخاله وخالته ومعارف وجيرانه و إن كان فيهم مستوجب للنار .

هر کسی روز اول از ماه رجب را روزه بدارد، و مقصودش رغبت وميل بثواب و مزد خداوند عز وجل باشد ، یعنی نیتش خالص و قصدش الله باشد بهشت بر وی واجب گردد و هر کسی در روز نیمه ماه رجب روزه بدارد ، در باره جماعتی که در شمار قبیله مضر و ربیعه باشند رتبت شفاعت یا بد ، و هر کس در آخر ماه رجب بروزه بپایان رساند خداوند تعالی او را از پادشاهان بهشت بگرداند ، و او را مقال و منزلتی در شفاعت عطا فرماید که در حق پدرش و مادرش و دخترش و برادرش و خواهرش و عم أو و عمه اش و خالوی او و خاله اش و کسانیرا که میشناسد و همسایگانش شفاعت نماید هر چند در میان ایشان مردمی باشند که مستوجب آتش دوزخ هستند .

راقم حروف گوید: در این حدیث شریف لفظ ابنه مرقوم نیست که بمعنی پسرش باشد، ندانیم از قلم ناسخ افتاده یا حکمتی در ترکش هست ، چه پدر را نسبت با پسر علاقه و محبتی مخصوص است که اگر حالت ارتداد یا شرک یا کفر یا معصیتی که آمرزش ندارد از وی صادر شده باشد از شفاعتش چشم نمی پوشد ، اگر شفاعتش پذیرفته نشود با وعده خدائی که با پدرش رفته منافات دارد، اگر پذیرفته شود احقاق حق كما هو أهله و مستحقه است بجای نیامده و این مخالف عدل است ، مگر اینکه اگر گناهی باین درجه عظیم یا ظلمی بس عمیم از وی روی داده باشد كه ترك مجازاتش بیرون از درخواست عدالت است او را در محضر پدرش نیاورند، و پدرش را از یاد او فراموشی دهند ، والله تعالى أعلم .

 و این معنی نیز معین و در اخبار کثیره وارد است که اگر بهشت را بخریداری بدهند تمام دنیا و مافیها بهای يك خشتش نمیشود، چه تمام محاسن عالم مقابل يك مختصر حسنی از محسنات بهشت نخواهد بود، از این روی خدای تعالی بهائی برای خریداران بهشت جز بهمان چیزها که خود از بندگانش خواسته معین نفرموده است چه از عهده تمام مخلوق بیرون است، و در این حدیث شریف در ثواب روزه اول ماه رجب رغبة في سبيل الله بهشت را واجب ساخت و در ثواب نیمه رجب شفاعت گروهی بی شمار را عرض داد .

و این معنی پر واضح است که هر کس را که مقام و منزلت بجایی برسد که گروهی كثیر را در حضرت خالق شفاعت نماید تا از گناهان ایشان در گذرد ، و از آتش دوزخ یا عذاب و عقاب اخروی نجات بخشد، در جنات عالیات مقام خواهد کرد ، و در پاداش روزه آخر ماه رجب ، أولاً کسیکه از ملوك بهشت گردد البته مالك بهشت میشود، و کسی که در حق اشخاص مذکوره شفاعت گر بشود شفاعتی عالی و بزرگ است چه بر حالت ایشان و معاصی عظیمه بلکه کبیره ایشان آگاهی دارد و ایشان را میشناسد و در حقیقت مقامی بس عالی بدو داده اند که او را درباره اشخاصی که دارای معاصی بزرگ اند شفیع گردانیده اند و شفاعت او را میپذیرند .

و این معنی بدیهی است که شخص در حق زن و پدر و اولاد و اقارب و دوستان خود اگر چه صاحبان معاصی بزرگ هم باشند سکوت و شرم نمیآورد و در نهایت جدیت شفاعت مینماید، از این است که در اینجا میفرماید: اگر چه در میان ایشان کسانی باشند که مستوجب آتش جهنم هستند .

و هم در آن کتاب بهمان روایت مسطور است که گفت : از حضرت امام رضا شنیدم فرمود : « من استغفر الله تبارك وتعالى في شعبان سبعين مرة غفر الله ذنوبه ولو كانت مثل عدد النجوم ، هر کسی در ماه شعبان المعظم هفتاد دفعه از حضرت خدای خواستار آمرزش گردد و استغفار نماید، خداوند گناهان او را اگرچه بعدد ستارگان آسمان باشد بیامرزد .

و نیز در آن کتاب از همان راوی مروی است که از حضرت علی بن موسی الرضا صلوات الله عليهما پرسیدم از فضیلت شب نیمه شعبان المكرم فرمود : : هي ليلة يعتق الله فيها الرقاب من النار ويغفر فيها الذنوب الكبائر ، این شبی است که خداوند گرفتاران آتش را از آتش نجات میدهد و آزاد میفرماید، و گناهان کبیره را در این شب می آمرزد .

عرض کردم: آیا در این شب بر نمازهای سایر شبها نمازی بر افزون دارد ؟ فرمود : « ليس فيها شيء موظف ولكن إن أحببت أن تتطوع فيها بشيء ، فعليك بصلاة جعفر بن أبي طالب الله ، واكثر فيها مين ذكر الله عز وجل ، و من الاستغفار والدعاء فإن أبي كان يقول : الدعاء فيها مستجاب

در این شب چیزی موظف یعنی نماز مخصوص و اضافه بر نمازهای سایر لیالی وارد نیست ، اما اگر دوستدار باشی که در این شب از روی تطوع عبادتی نمائی پس بر تو باد بنماز جعفر بن أبي طالب الله ، و این نمازی است که مشهور بنماز جعفر طيار است، و در این شب خداوند عز وجل را بسیار یاد کن ، و فراوان استغفار بنمای و بسیار دعا کن چه پدرم میفرمود: دعای در این شب اجابت میشود ، عرض کردم مردمان میگویند: شب نیمه شعبان شب ليله صكاك يعني شب برات است. چه صك معرب چك و چك بمعنى برات است ؟ امام رضا الله فرمود : « تلك ليلة القدر في شهر رمضان ، شب برات شب قدر در ماه رمضان است .

و نیز در آن کتاب از ریان بن صلت مروی است که گفت : از حضرت أبي الحسن علي بن موسى الرضا الام شنيدم ميفرمود : « من قال في كل يوم من شعبان سبعين مرة أستغفر الله و أسئله التوبة ، كتب الله له براءة من النار ، وجوازاً على الصراط و أدخله دار القرار » هر کس در هر روزی از ماه شعبان هفتاد دفعه بگوید : استغفر الله وأسئله التوبة از خداى تعالى طلب آمرزش و خواستار تو به میشوم ، خداوند برای او برائت و بیزاری از آتش جهنم، و گذشتن بر صراط مینویسد ، و او را بدار القرار داخل میفرماید .

راقم حروف گوید : مکرر رقم شده است که اخبار وأحاديث أئمه هدى مانند آیات قرآنی متشابه و محکم و ناسخ و منسوخ را حاوی است ، در هر مقامي بيك مناسبتی فرمایشی تقاضای موقع و مقام و رعایت طرف برابر و فهم مخاطب و انزجار یا اختبار یا جذب دیگری و امثال این میفرمایند ، مثلاً در این مورد یکجا فرموده : هر کس در ماه شعبان هفتاد دفعه استغفار نماید ، گناهانش اگر چه مانند نجوم باشد آمرزیده شود ، و در یکجا فرمود : ذنوب کبائر آمرزیده آید ، و در جای دیگر فرمود : برات آزادی از آتش و گذشت از صراط بدو دهند و او را بدار القرار اندر آورند و در بعضی جاهای دیگر در پاداش بعضی حسنات مختصه آمرزش گناهان گذشته و آینده را میدهند و از آنطرف در کیفر گناهان که میرسد در صغیره و كبيره آن طور خبرها وأحادیث وارد است که گوش را طاقت شنیدن نیست .

پس بایستی بنظر دقت بدید و بگوش هوش بشنید و مغرور یا مأیوس نشد ، چه اگر بر خالق قدیر دلیر گردند با غیرت کبربائی نمی سازد به پفی دوزخی را مشتعل سازند و ماوی گیرند ، و اگر از رحمت خدای مأیوس شوند با عنايت أرحم الراحمين منافات دارد ، بيك سرشک دیده بهشتی را سبز و خرم سازند و در فردوس برین مکین گردند بس رحم الله امرء عرف قدره ولم يتعد طوره .

در کتاب خصال از عباس بن هلال مروی است که گفت : از حضرت أبي الحسن علي بن موسى الرضا صلوات الله عليهما شنیدم میفرمود : « من صام من شعبان يوماً واحداً ابتغاء ثواب الله دخل الجنة ، ومن استغفر في كل يوم مين شعبان سبعين مرة حشر يوم القيامة في زمرة رسول الله لا و وجبت له من الله الكرامة ، و من تصدق في شعبان بصدقة ولو بشق تمرة حرم الله جسده على النار ، ومن صام ثلاثة أيام مين

شعبان ووصلها من صيام شهر رمضان كتب الله له صوم شهرين متتابعين .

هر کسی يك روز از ماه شعبان را روزه بدارد و خواستار ثواب خدای باشد درون بهشت میشود، و هر کسی در هر روزی از ماه شعبان هفتاد دفعه استغفار نماید روز قیامت در زمره رسول خدای له محشور شود ، و کرامت خداوندی بروی واجب گردد ، و هر کسی تصدق بدهد در ماه شعبان بصدقه اگرچه بيك نيمه خرما باشد خداوند جسدش را بر آتش حرام گرداند ، و هر کسی سه روز یعنی سه روز آخر ماه شعبان را روزه بدارد و آن روزه را بروزه ماه رمضان المبارك متصل سازد، خداوند در حق او ثواب دوماه روزه پی در پی را بنویسد .

معلوم باد چون در این حدیث شریف بنگرند جامع احادیث سابقه خواهد بود و در معانی آن دقت لازم ، از أمير المؤمنين صلوات الله وسلامه علیه بتقریبی در خاطر دارم که سعی کنید خود را بشفاعت ما برسانید چه از آن هنگام که بمیرید تا بما و شفاعت ها برسید سیصد هزار سال طول مدت دارد، پس بایستی در اندیشه آنمدت و طی آن درجات و درکات بود تا بآن حضرت رسید، و در اینجا هم میفرماید : داخل جنت میشود ، آیا پس از چه طی مراتب است ، یا در روز قیامت در زمره رسول خدا محشور میگردد آیا از زمان مرگ تا آن هنگام چه از منه و دهور كثيره خواهد بود. پس باید بتأمل دید و بتعقل فهمید ، چه بر اخبار و آیاتی که همه مشحون از فنون رحمت است چون بنگرند جای یكجو یأس نمیماند ، و اگر بر آیات و أخبار یکه مقرون بغضب و نقمت است تأمل کنند کار رستگاری بسی دشوار است ، پس بهتر آنست که از غضب خدای سبحان ترسان و لرزان ، و برحمت خداوند منان امیدوار و عطشان و باذيال شفاعت محمد و آل محمد الله متوسل ، و حتی الامکان از مناهی دور و بمعرفت نزديك شد تافيض إلهي بجوشد و بر لوح معاصي حالت محوى ، و بر عبادات حالت اثباتی پدیدار و آثار رستگاری نمودار ، و آیات فوز وفلاح وفيض ونجاح و روح و ارتياح نمودار آید ، الله هو العزيز الجبار والقدير الغفار.

و نیز در کتاب خصال از علي بن إبراهيم بن هاشم از پدرش مروی است که یاسر خادم گفت : بحضرت امام رضا الله عرض کردم: آیا شهر رمضان بیست و نه نماید ، و شخص حاجی را قلم برنامه اعمالش گردش نداشته تا از مکه معظمه مراجعت نماید مادامیکه حجه خود را باطل نساخته باشد و آنکس را که بخواب اندر است قلم بر صفحه اعمالش نگردانند تا بیدار گردد مادامیکه بیتونه بر خود حرام نکرده باشد. و كودك را قلمی بر لوح عمل گردش ندهند تا گاهی که بسن بلوغ برسد .

وكسيكه مجاهد في سبيل الله است قلم برنامه نگردانند تا بمنزل خودش باز آید چندانکه مرتکب امری نشود که جهادش را باطل نماید ، و شخص دیوانه را قلم تکلیف در کار نیاید تا از آن جنون افاقت یا بد ، و شخص بیمار را قلمی بر لوحه عمل منزل ندهند تا صحت بیابد، پس از آن فرمودمبایعه ارزانی است پس بخرید پیش از آنکه بهایش بالا رود .

و نیز در آن کتاب از علی بن حسن بن فضال از پدرش مروي است که گفت : از حضرت امام رضا صلوات الله عليه از شب نیمه شعبان سؤال کردم فرمود : « هي ليلة يعتق الله فيها الرقاب من النار ويغفر فيها الذنوب الكبائر ، این شبی است که خداوند بسی مردم را از آتش جهنم آزاد میکند و در این شب گناهان بزرگ را می آمرزد إلى آخر الحديث كه سبقت نگارش یافت .

و نیز در آن کتاب از سعد بن سعد مروي است که حضرت امام رضا فرمود: چنان بود که أمير المؤمنين صلوات الله علیه سه شب را نمی خوابید : شب بیست و سوم ماه رمضان ، وشب فطر، وشب نیمه شعبان ( وفيها تقسم الأرزاق والأجال وما يكون في السنة ، و در این شبها قسمت میشود ارزاق و آجل و آنچه در آن سال میشود .

از إبراهيم بن عباس مروي است که حضرت امام رضا صلوات الله علیه بسیار روزه میداشتی و روزه داشتن سه روز در هر ماه از آن حضرت فوت نشدى و ميفرمود : « ذلك صوم الدهر ، هر ماهی را سه روز بروزه بودن تمام روزگار را روز بروزه برای بردن است، و در آنچه آنحضرت ا برای مأمو مرقوم فرموده بود : روزه سه روز در هر ماه سایر در هر ده روز یکی روز چهارشنبه و دو روز پنجشنبه بود .

ص286