از ولایتعهدی تا شهادت
امام رضا (ع) پس از ورود به مرو در دوم رمضان سال ۲۰۱ هجری قمری با شروطی ولایتعهدی را پذیرا شدند. شرایط تعیین شده از سوی امام (ع) برای مامون در اداره کشور پهناور اسلامی نه تنها سودی در بر نداشت که در مقاطعی از زمان موجب برانگیختن خشم عباسیان متعصب نیز شد آنان حسن بن سهل دست نشانده مامون را از بغداد بیرون راندند و دست بیعت به سوی ابراهیم بن مهدی که به این شکله شهرت داشت و کارگزار مامون در بصره بود در از نمودند. مامون برای نجات از این تنگنا به امام (ع) پیشنهاد داد تا به بغداد سفر نموده و مرکز خلافت عباسی را آرام سازند ولی امام (ع) نپذیرفتند سرانجام مامون تصمیم گرفت خود به بغداد عزیمت نماید و در این سفر از وزیرش فضل بن سهل و ولیعهدش امام رضا (ع) نیز خواست که او را همراهی نمایند.
مامون از آغاز سفر در پی حیله ای بود تا به طریقی خود را از بن بست رهایی بخشد برای تثبیت حکومت و به دست آوردن حمایت مجدد عباسیان چاره ای نداشت جز نابودی فضل بن سهل و به شهادت رسانیدن امام (ع) که سرانجام در حمام سرخس توطئه ای شوم فضل را به کام مرگ کشانید و هشیاری امام (ع) نیمی از نقشه را خنثی ساخت مامون با کشتن قاتلان فضل که مجریان نقشه های شوم او بودند توانست حسن بن سهل را نیز راضی سازد.
مامون برای شهادت امام (ع) بهترین و کم خطرترین وسیله را همان یافت که معاویه از پیش تجربه نموده بود و تصمیم گرفت آن امام همام را با آب انگور و یا آب انار مسموم سازد و سرانجام در ۲۹ صفر سال ۲۰۳ هجری قمری در سناباد نقشه شوم خود را به مرحله اجرا در آورد و جهان تشیع را به سوگ و ما تم نشاند و از سوی دیگر رضایت عباسیان را حاصل و موفق شد به حکومت ننگینش تا سال ۲۱۸ هجری قمری ادامه دهد و در نهایت پس از ۲۱ سال خلافت در سن ۴۸ سالگی اجل در بدندون از نواحی طرطوس آسیای صغیر گریبانش را گرفت و به زندگی و حکومت ننگینش خاتمه داد.( بر گرفته از کتاب زندگی سیاسی هشتمین امام تالیف مرتضی حسینی)