مأمون پس از رویارویی با اوضاع وخیم حکومت و احساس ناامنی و نگرانی شدید، دریافت که این خطر جدی نه تنها خلافت وی بلکه حکومت عباسیان را تهدید می کند. از دیگر سو، موقعیت و شخصیت برجسته و ممتاز حضرت علی بن موسى الرضا و توجه و گرایش شدید مردم به آن  حضرت نیز تهدیدی دیگر برای براندازی حکومت عباسی بود. وی تمام توان خود را برای رهایی از این بحران و سامان دادن به اوضاع حکومت خویش به کار گرفت. چاره اندیشی نمود که چگونه فریاد انقلابیون را خاموش و اعتماد مردم بغداد و عباسیان را به خود جلب کند.

پس از مشورت با فضل بن سهل که فردی با تدبیر بود تصمیم گرفت حضرت امام رضا را که نزد علویان و شیعیان از محبوبیتی خاص برخوردار بود و در ایران پایگاه مردمی استواری داشت از مدینه به خراسان دعوت کند تا با مطرح کردن مسأله ولایت عهدی از خطری جدی پیشگیری نماید حضرت که از واقعیتها آگاهی کامل داشت، ابتدا به شدت با این دعوت مخالفت نمود اما با اصرار و پافشاری مأمون و سرانجام تهدید وی به خراسان سفر نمود که بیان از جریان سفر حضرت و استقبال بی نظیر مردم در طول راه از ایشان به ویژه در نیشابور و موضوع حدیث معروف سلسلة الذهب مجالی گسترده تر را می طلبد.

 پس از طرح مسأله ولایت عهدی و خودداری حضرت از پذیرش، پافشاری و اصرار مأمون، حضرت را به پذیرش مشروط ولایت عهدی مجبور نمود. اما مواضع منفی امام در برابر ترفندهای مأمون وی را آگاه کرد که نیرنگش موفقیت آمیز نیست، زیرا او می خواست با تحمیل ولایت عهدی به هدفهای خاصی برسد که مهمترین آنها عبارت بود از:

 دور نگه داشتن امام از پیروان و شیعیان خود کاستن وجهه معنوی امام و متهم کردن او به دنیا پرستی و حب جاه و مقام مراقبت دقیق حضرت و زیر نظر داشتن ایشان مشروع جلوه دادن خلافت یافتن پایگاه مردمی فرونشاندن نهضتها و قیامها.