دوران حیات و زندگانی حضرت امام رضا به سه دوره تقسیم می شود
دوره اول در برگیرنده زندگانی آن حضرت در زمان حیات پدر و پیش از امامت است. امام این دوره را از سال ۱۴۸ تا ۱۸۳ قمری یعنی ۳۵ سال با پدر و خانواده اش در مدینه سپری نمود. ( مناقب ۹۴٫۳)
در این دوره حضرت امام رضا روزها در مسجد پیامبر می نشست و فتوا می داد؛ دانشمندان و بزرگان از محضر پرفیض ایشان بهره مند میشدند و پاسخ سؤالهای علمی خود را می گرفتند این امام همام از همان روزها در کنار پدر از آرمانهای وی دفاع میکرد. در حوادث سیاسی همراه پدر بود در رنجها و غمهای او شرکت داشت و راه پدر را ادامه می داد و همواره مردم را از یاری کردن ستمگران برحذر می داشت.
دوره دوم زندگانی امام پس از شهادت پدر بزرگوارش میباشد. در سال ۱۸۳ ه. ق که امام کاظم در زندان هارون در بغداد به شهادت رسید، (نور الابصار، شبلنجی، چاپ سنگی، ص ۴۹۱) منصب امامت به حضرت امام رضا واگذار شد بیت حضرت در مدینه مرجع مردم و پناه مسلمانان و مرکز تجمع دانشمندان فقیهان و مجتهدان بود و مدت ۱۷ سال به طول انجامید در این مدت، مردم که به طرف مکه و مدینه می آمدند از دانش و مکارم اخلاقی و مکتب تربیتی آن حضرت بهره مند می شدند. اگرچه اقامت حضرت در مدینه بود اما گاهی بر اساس مسؤولیتهایی که ایشان داشت به مکه و عراق و ایران سفرهایی میکرد.