فرزندان امام رضا

در شماره و اسامی فرزندان امام رضا اختلاف است. گروهی آنها را پنج پسر و یک دختر به نام های محمد حسن جعفر ابراهیم حسین و عایشه نوشته اند. (۲)(به نقل از کشف الغمه)

 سبط بن جوزی در تذکره الخواص آنان را چهار تن که با حذف حسین به شرحی که ذکر شده نام برده است. (۳)(تذکره الخواص، ص ۳۴۰) محدث قمی غیر از امام جواد از دختری به نام فاطمه نام برده است. (۴)(منتهی الامال، ج ۲، ص ۳۵۲؛ عیون اخبار الرضا، ج ۲، باب ۳۱، صص ۱۲۷ و ۱۲۸)

در کتاب العدد القويه، تعداد فرزندان آن حضرت دو فرزند پسر به نامهای محمد و موسی، ذکر شده است و آنچه در کتاب قرب الاسناد آمده است این قول را تقویت میکند و آن این است که بزنطی به امام هشتم له عرض کرد: در چند سال پیش پرسیدم که جانشین شما کیست؟ فرمودید فرزندم و در آن روز فرزند نداشتید و اکنون خداوند به شما دو فرزند عطا فرموده است کدام یک از این دو جانشین شماست؟ (۵)(مجمل التواريخ و القصص، ص ۴۵۷، به نقل از قرب الاسناد)

در شهرستان قوچان مزاری منسوب به امام زاده سید ابراهیم قرار دارد که اهالی محل بر این عقیده اند که ایشان فرزند امام رضا میباشد ولی مدرک قابل قبولی در دست نیست. (۶)(بحار الانوار، ج ۴۸، ص ۳۲۰)

در مرو و دهستان ،مروانه مزاری وجود دارد که اهالی محل و برخی از مورخین معتقدند که به فرزند امام رضا منسوب میباشد که تاریخ کاملی از آن در دست نیست و تنها به سخن این شهر آشوب استناد کرده اند. (۷)(مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۳۶۲)

در شهر قزوین بارگاهی دیده میشود که به امام زاده سید حسین بن علی بن موسى الرضاء الله منسوب می باشد. (۸)(مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۳۶۲) آمده است که امام رضا در سفری به قزوین آمده و در خانه فردی به نام داود بن سلیمان اقامت داشته و فرزند ایشان که کمتر از دو سال داشته در این شهر وفات یافته و همین بارگاه مرقد ایشان می باشد. (۹)(حیات فکری و سیاسی، ص ۴۲۶) حمد الله مستوفی ضمن شرح آثار قزوین و مقابر آن در فصل زندگانی امام رضا از فرزند او حسین بن علی یاد میکند که مقبره وی در قزوین است. (۱۰)( تاریخ گزیده، ص ۲۰۲ و ص ۲۰۷)

عالم جلیل شیعی، شیخ عبدالجلیل رازی ضمن شمارش اماکن زیارتی قزوین می نویسد: «اهل قزوین باید به زیارت ابو عبدالله حسین بن علی الرضا بروند؛ چه شیعیان و چه عامه. (۱) ( برگی از تاریخ قزوین، ص ۱۲)

قدیمی ترین مأخذی که از بقعه قزوین یاد میکند کتاب تاریخ قزوین و فضائل آن است که حافظ ابو يعلى خليل بن عبدالله بن احمد قزوینی (متوفی ۴۴۶ هجری قمری آن را تألیف کرده است. هر چند گروهی صاحب این مزار را فرزند امام رضا لله معرفی کرده اند اما کسانی هستند که او را فرزند امام موسی کاظم ه و یا از نوادگان جعفر طیار می دانند. 

محمد بن عیسی گوید: خدمت ابی جعفر امام جواده رسیدم و درباره موضوعاتی با من مناظره کرد. سپس فرمود: یا اباعلی شک و تردید از میان برفت پدرم جز من فرزندی ندارد. (۲) (اصول کافی، ج ۲، ص ۱۰۴)

از مفاد اخبار و احادیث موثق فرقه امامیه و غیر امامیه استنباط میشود که اولاد حضرت رضا منحصر به یک فرزند پسر آن هم ابا جعفر محمد بن علی بن موسی بود. امام رضا به حنان بن سویز فرمود: برای من جز یک فرزند نخواهد بود، لیکن خداوند از او ذریه فراوانی به وجود خواهد آورد. (۳)(اثباه الهداه، ج ۶، ص ۱۵۴؛ بحار الانوار، ج ۴۹، ص ۲۲۱)

شیخ مفید بر این باور است که امام هشتم را فرزندی جز امام محمد جواد ه نبوده است (۴)(الارشاد، ج ۲، ص ۶۱۴) و شیخ طبرسی (۵) (اعلام الوری ص ۳۲۹ )نیز بر همین اعتقاد میباشند حافظ گنجی در کفایت الطالب می نویسد: «علی بن موسی جزابی جعفر محمد الله فرزندی نداشت.» (۶)(کفایت الطالب، ص ۳۱۰)

آن چه محقق است این است که امام رضا ، جز امام جواد الله فرزندی نداشتند و آن چه غیر از این گفته شده به ثبوت نرسیده است. (۷)(الارشاد، ج ۲، ص ۵۷۵)

امام رضا به دلیل این که مسئولیت تربیت و به سامان رساندن برادران و خواهران خویش را بر عهده داشتند در سنین میانسالی صاحب فرزند شدند و به هنگام سفر به خراسان، ایشان تنها فرزندشان امام جواد که ۴ ساله بودند را با خود به آخرین حج بردند.