آداب زیارت

زائران ارض اقدس و راهیان مشهد رضوی پیش از آنکه سر بر آستان ملک پاسبان سلطان خراسان، حضرت علی بن موسى الرضا ( عليه آلاف التحية والثناء بسایند، شایسته است که به نکاتی چند در زمینه آداب زیارت» توجه کنند که به برخی از آنها فهرست وار اشاره میکنیم. در طول مسافرت از گناه و معصیت و کارهای لغو و بیهوده به شدت اجتناب کند که چه بسا مانع قبولی اعمال و زیارت می شود؛ همانطوری که در تشرف حاج علی بغدادی خدمت حضرت ولی عصر ارواحنا فداه بدان اشاره شده. پیش از ورود به سرزمین اقدس مشهد رضوی، غسل زیارت کند. هنگام ورود به حرم مطهر حتماً با طهارت باشد و کوشش کند که با غسل زیارت وارد حرم شود، البته اگر شب غسل کند تا صبح کفایت میکند و اگر روز غسل کند تا شب کفایت می کند؛ بلکه برای هر شبانه روز، یک غسل کافی است (يكفى الغسل في اول اليوم لبومه و في أول الليل لليلته، بل لا يخلو كفاية غسل الليل للنهار وبالعكس من قوة العروة الوثقى: ٤٦٦٫١، الاغسال المندوبة، فصل في الاغال الفعلية، (۲) مسألة). لباسهای تازه و پاکیزه اش را بپوشد. در آستانه بایستد و اذن دخول بخواند هر وقت دلش رفت پیدا کرد و اشکش سرازیر گردد، وارد شود. با اعتقاد به اینکه حضرت او را می بیند و سخنانش را می شنود و جواب سلام او را میدهد وارد حرم شود و نهایت خضوع و خشوع و وقار را رعایت کند و در تمام مدت تشرف حضور قلبش را حفظ نماید. به هنگام تشرف پای راستش را مقدم بدارد و در وقت خروج از حرم پای چپ را مقدم بدارد. به هنگام بوسیدن آستانه، از سجده کردن پرهیز کند. در حرم هرگز با صدای بلند صحبت نکند. هرگز مزاحم دیگر زائران نشود و اگر قصد ارشاد و هدایت دارد با زبان خوش و رعایت ادب تذکر دهد. در احترام زوار و خدام تلاش کند که احترام آنها احترام امام عالی است. در پیش روی مبارک پشت به قبله بایستد و زیارت

بخواند. سپس به طرف بالای سر برود و رو به قبله دعا کند. آنگاه دو رکعت نماز زیارت در بالای سر بخواند. در نماز زیارت بهتر آن است که در رکعت اول بعد از حمد، سوره «یس» و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره «الرحمن» را بخواند و در قنوت نماز حوایج خود را از خدا بخواهد. امام هادی فرمود: هر حاجتمندی، قبر جدم امام رضا را در طوس زیارت کند در حالیکه با غسل باشد و بالای سر دو رکعت نماز بخواند و در قنوت حاجت خود را از خدا بخواهد خداوند دعایش را مستجاب می کند؛ مگر اینکه چیز خلاف شرع و یا قطع رحم از خدا بخواهد (وسائل الشيعه، ج ۱۰، ص ۴۴۷).  بعد از نماز زیارت دعای بعد از زیارت را بخواند در دعا و مناجات اصرار کند و از دعاهای مأثور چون مكارم الاخلاق» و «عالية المضامين» غفلت نکند. خدا را به حق امام سوگند دهد تا او را مشمول شفاعت حضرتش قرار دهد. امام را به حق مادرش حضرت زهرا، پدرش حضرت موسی بن جعفر و فرزند دلبندش حضرت امام جواد قسم دهد که او را مورد عنایت خود قرار دهد. در رأس همه حوایج خود، برای فرج حضرت بقیة الله (ارواحنا فداه) دعا کند. بعد از فراغت از زیارت و نماز و دعا، اگر موجب ایذای دیگران نباشد خود را به کنار ضریح مقدس برساند، طرف راست صورت را بر ضریح مقدس بگذارد و دعا کند. هرگز خیال نکند که اگر از دور زیارت کند به ادب مقرونتر است.  از گناهان گذشته اش توبه کند و تصمیم قطعی بگیرد که درآینده خود را به گناه آلوده نکند. مستحب است که زائر از طرف پدر مادر خویشان دوستان حق داران و سفارش کنندگان به نیابت زیارت کند. در حرم مطهر، قرآن کریم تلاوت کرده و به امام هدیه کند. در نماز زیارت و یا هر نمازی که در حرم میخواند هرگز جلوتر از قبر مطهر نایستد زیرا به فتوای فقهای معاصر نماز خواندن در موازات قبر معصوم و جلوتر از آن اشکال دارد (العروة الوثقی، چاپ مكتبة العلمية الاسلامية، ج ۱ ص ۵۸۶، مكان المصلى، الشرط السابع و جواهر الکلام، ج ۸، ص ٣٦٢). اگر در وسط زیارت نماز جماعت برپا شود، بهتر است که زیارت را قطع کرده به نماز جماعت بپردازد و بعد از نماز زیارتش را تکمیل نماید. در حرم امام هشتم از نماز جعفر طیار غفلت نکند که بسیار تأکید شده است. به هنگام خروج از حرم پشت به ضریح نکند. کوشش کند که حال و روحیه او بعد از زیارت بهتر از قبل باشد زیرا زیارت امام هشتم اگر قبول شود، موجب آمرزش گناهان و ریزش وزر و وبال می شود. در مدت اقامتش در مشهد نمازها را در حرم بخواند و فضیلت نماز در حرم مطهر ائمه الا بیشتر از نماز در مساجد است و در روایتی آمده که هر یک رکعت نماز در حرم حضرت امیر معادل دویست هزار رکعت است ( العروة الوثقى، مكان المصلى، الأمكنة المستحية و مهذب الاحکام، ج ۵، ص ۴۸۴). چون قصد مراجعت کند، زیارت وداع بخواند. سعی کند که به هنگام بازگشت به وطن با نورانیت باشد و وضعش نسبت به قبل از تشرف فرق کرده باشد. بانوان محترم همواره خصوصاً در مشهد مقدس و بالأخص به هنگام تشرف بر حجاب خود مواظب باشند. تلاش کند که در هر فرصتی خود را به مشهد مقدس برساند و از فیوضات حرم مطهر آن امام رئوف بهره مند شود. بویژه در ایام زیارتی (در تهیه این نکات از احادیث اهل بیت عصمت و طهارت و کلمات علمای اعلام به خصوص مرحوم شهید اول و علامه مجلسی بهره جسته ایم. الدروس ج ۲، ص ۲۲ و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۱۳۴).

ایام زیارتی حضرت امام رضا در طول سال بسیار است. که از آن جمله است

۱ - ماه رجب به خصوص روز اول آن

۲ - ۱۱ ذیقعده که روز ولادت آن حضرت است.

۳ - ۲۳ ذیقعده که روز مخصوص زیارتی آن حضرت است از دور و نزدیک

۴ - ۲۵ ذیقعده که روز «دحو الأرض» است.

۵- آخر صفر که روز شهادت آن حضرت است.

٦- ششم رمضان که روز ولایتعهدی آن حضرت است.

۷ - اعیاد و وفیات و دیگر مناسبات اسلامی