گذشت و سخاوت امام

یکی دیگر از بزرگترین و بهترین خصوصیات اخلاقی حضرت عفو و گذشت امام حتی در مقابل دشمنان و ستمگران بود امام با صحه صدری که داشتند دارای گذشت و رأفت قلب فراوانی بودند.

همانطور که میدانیم یکی از بزرگترین علتهای موفقیت و پیشبرد اجتماعی عفو و بخشش است چرا که در اختلافها و برخوردها اگر قرار باشد هر دو طرف موضع خود را قاطعانه حفظ کرده و گذشت نداشته باشند، اختلافها باقی مانده و حتی روز به روز بیشتر خواهد شد ولی در مقابل اگر یک طرف به خاطر خدا و به خاطر بزرگواری خود گذشت کند و باعث شود که اختلافها تبدیل به صلح و سازش شود خداوند متعال نیز از این گذشت او چشم پوشی نخواهد کرد.

لذا على بن موسى الرضا علام در این باره میفرمایند: «ما الْتَقَتْ فِئَتَانِ قَطُّ إِلَّا نُصِرُ أَعْظَمُهما عُفْواً هیچ گاه دو گروه با یکدیگر درگیر نشدند، مگر این که با گذشت ترین آنها پیروز شد.

نکته قابل توجه این که ممکن است گاهی کسی که عفو و گذشت دارد از نظر ظاهری پیروز نشده باشد ولی آنچه که قابل انکار نیست این است که عفو و گذشت خود بزرگترین پیروزیها و نشانه قدرت روحی آن شخص می باشد. در حقیقت چنین شخصی بر هوای نفس خود پیروز شده است و همان گونه که مبارزه با نفس جهاد اکبر است؛ غلبه بر نفس هم بزرگترین پیروزی است.

خداوند متعال به لحاظ این که خود سخاوتمندترین و بخشنده ترین است از بنده ای خشنود میشود که او هم سخاوتمند باشد و از صفت پست بخل بپرهیزد. امام رضا علام نمونه کامل یک انسان سخاوتمند و بخشنده بودند، از کرامت و سخاوت ایشان زیاد شنیده ام یک مورد اینکه در روز عید قربان تمام دارایی خود را به فقراء بخشیدند. (ر. ک شیخ صدوق قمى عيون في الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۲)

ایشان در حدیثی نیز در مورد سخاوت میفرمایند «انسان سخاوتمند، به خداوند، به مردم و به بهشت نزدیک و از آتش جهنم دور است و همانطور شخص بخیل از خداوند مردم و بهشت دور است و به آتش جهنم نزدیک است. و باز حضرت فرمودند سخاوت درختی است در بهشت که شاخه های آن در دنیا است و کسی که به شاخه ای از شاخه های آن دست یابد داخل بهشت خواهد شد. (همان)

و باز در جای دیگر حضرت در بیان خصوصیات افراد سخاوتمند و بخیل فرمودند: «السَّخِي يَا كُلِّ مِنْ طَعام النَّاسِ لِيُأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ وَ البخيلُ لا يُأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِئَلَّا يُأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ. شخص سخاوتمند از غذاهای مردم که او را به آن دعوت کرده اند میخورد که دیگران هم غذای او را استفاده کنند، ولی بخیل از غذاهای مردم که او را به آن دعوت کرده اند نمی خورد که دیگران نیز غذای او را نخورند.

و نیز زاهد آن کس است که دنیا از نظر او هدف و مقصود نیست تا اینکه کوشش خود را به آن منحصر کند بلکه اگر دنیا به او رو آورد از آن بهره می گیرد و اگر به او پشت کند آنچه را نزد خداست بهتر و پایدارتر می داند. (رک علی قائمی در مکتب عالم آل محمد، ص ۵۷ )