در بسیاری از وقایع تاریخی مانند تعداد فرزندان معصومين عليها حتى پیامبر اکرم ا و امیرالمؤمنین الاسلام اختلافاتی در بین محدثین و مورخین وجود دارد.

چنانچه این گونه اختلافات نسبت به زمان پیامبر اکرم ، زمان میلاد و شهادت حضرت فاطمه ا و همچنین مزار مطهر عقيلة بني هاشم زينب كبرى الا شهادت امام حسن مجتبی اعلام و میلاد امام باقر و امام رضا و دیگر معصومین نیز میباشد.

این گونه اختلاف نظرها در تعداد فرزندان حضرت على بن موسى الرضا السلام نیز استثناء نشده است عده ای قائلند که آن حضرت یک فرزند داشته و بعضی دو یا سه فرزند برای آن بزرگوار برشمرده اند. ولی طبق صحیح ترین اقوال حضرت امام رضا سلام دارای پنج فرزند پسر و یک فرزند دختر بوده اند که هر یک از فرزندان و نور چشمان امام علی بن موسی الرضا السلام آینه پر جلایی هستند که نور شمس الشموس را در دلهای مؤمنان می تابانند و روح ایمان را صفا میبخشند هر بقعه و بارگاه آن عزیزان خدا نیز شعبه ای است از حریم قدس ثامن الحجج که قبله عارفان و بیت الحرام عاشقان است. (ر ک کتاب در مکتب عالم آل محمد علی قائمی و فرزاندان امام رضا)

لذا ما در این فصل به بررسی دقیق پیرامون تعداد فرزندان حضرت رضا ام در کتابهای مختلف شیعه میپردازیم امید آن است که مورد قبول و عنایت خاص آن حضرت قرار گیرد.

همانطور که مختصراً عرض شد در شماره و اسامی فرزندان امام اختلاف است گروهی آنها را پنج فرزند پسر و یک دختر نوشته اند به نامهای محمد قانع، حسن جعفر ابراهیم حسین و عاشیه گروهی نیز آنان را چهار فرزند دانسته اند از جمله بسط بن جوزی در تذکره الخواص آنان را چهار تن که با حذف نام حسین بر شرحی که ذکر شده نام برده است.

۱ در مورد محل دفن حضرت صدیقه کبری فاطمه الزهرا سلام الله علیها در تاریخ سه قول وجود دارد.

یکی اینکه آن بانو در حرم بقیع مدفون است و دیگر اینکه در روضه مطهره نبی اکرم ا به خاک سپرده شده اند و قول سوم اینکه بدن بی بی در خانه خودشان مدفون است.

اما شیخ مفید بر این باور است که حضرت فقط یک فرزند پسر داشته که این فرزند کسی جز امام محمد جواد السلام (محمد قانع نبوده است و ابن شهر آشوب و طبرسی در اعلام الوری نیز بر همین اعتقاد میباشند.

و قول معتبر دیگر در تعداد فرزندان این است که آن حضرت را دو فرزند بوده به نامهای محمد و موسی و جز آنها فرزندی از آن حضرت به جای نمانده است. آنچه در کتاب قرب الاسناد تأليف فقيه و محدث نامدار و عظيم الشأن عبدالله بن جعفر حمیری از اصحاب حضرت امام حسن عسگری آمده است این قول را تقویت میکند. (ر.ک در مکتب عالم آل محمد علی قائمی، ص ۴۰)

این محدث بزرگوار در کتاب شریف خود حدیث صحیحه بزنطی را نقل می کند که یکی از قاطعترین دلائل تعدد فرزندان آن حضرت میباشد و آن حدیث اینکه بزنطی به امام رضا عرض کرد در سالهای قبل که شما هنوز فرزندی نداشتید از محضرتان درباره امامت بعد از خودتان سؤال کردم فرمودید از برای فرزندم خواهد بود اکنون که خداوند به شما دو پسر عنایت فرمود کدامیک از آنها امام بعد از شما میباشند؟ حضرت رضا فرمودند: هنوز وقت جواب به این پرسش نرسیده است.» (ر. ک محدث حمیری قرب الاسناد، ص ۱۶۶ و بحار الانوار، ج ۲۳، ص ۶۷)

همچنین رئیس المحدثین شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه قمی در کتاب شریف خود چندین حدیث معتبر از قول فاطمه دختر حضرت رضا السلام نقل میکند که این خود یکی از دلائل قاطعی است که حاکی از تعدد فرزندان حضرت رضا علام می باشد.

نکته ای که ذکر آن خالی از فایده نیست این است که فرزند دختری امام رضا یکی بوده است که در بعضی کتب عاشیه و در بیشتر کتب فاطمه نام برده شده است. نکته قابل توجه این است که در بعضی جاها که دختر امام عاشیه عنوان شده است این احتمال وجود داشته است که حضرت احتمالا به خاطر تقیه و حفظ جان این دختر در آن موقعیت حساس و زمانهای بعد از آن علاوه بر اسم مبارک فاطمه دختر خویش را عاشیه نیز لقب داده اند چنانچه در نامگذاری اولاد ائمه اعلام این گونه نامگذاری به خاطر تقیه مرسوم بوده است. (ر. ک فرزندان امام علی بن موسی الرضا مجمع تحقیقاتی امام علی بن موسی الرضاء ص ۶۶ و ۶۷)

و آنچه از اسناد و مدارک تاریخی و حدیثی استفاده میشود این است که قطعا" اسم اصلی دختر حضرت رضاء السلام فاطمه بوده است چرا که

اول اقوالی چند دلالت صریح بر این مطلب دارد.

دوم این که در کتاب ریاحین الشریعه که در معرفی زنان برگزیده عالم نوشته شده است محقق محترم دختر امام علی بن موسی السلام را فاطمه معرفی مینماید و در اثبات وجود ایشان و اسم آن مخدره دلائل و مدارک متنوعی ارائه می دهد.

دیگر این که کلیه احادیثی که از این دختر روایت شده است با عنوان فاطمه بنت الرضاء لم نقل شده است نه با عنوان عاشيه بنت الرضا علام

نکته قابل توجه این است که علاوه بر سایر علمای تاریخ و حدیث که در کتابهای خود به فرزندان حضرت تصریح یا اشاره نموده اند، در کتاب شریف کنز الاسناب محقق محترم با تصریح به تعدد فرزندان امام رضا علام نام پنج فرزند پسر و یک فرزند دختر آن حضرت را ذکر مینماید و تمام فرزندان هر یک از فرزندان امام علیم را نام می برد. (نسخه قدیمی و چاپ سنگی این کتاب در کتابخانه استان قدس رضوی موجود است و یک نسخه کپی آن نزد مؤلف است.)

در ضمن علامه محقق محمدرضا امامی (مدرس) صاحب کتاب جامع و بسیار ارزشمند جنات الخلود بعد از ذکر اقوال مختلف پیرامون فرزندان حضرت على بن موسى الرضاء السلام تصریح می نماید که؛ صحیح ترین اقوال در تعدد فرزندان آن حضرت این است که ایشان دارای پنج فرزند پسر و یک فرزند دختر بوده است.

همچنین جناب آقای علی اکبر مهدی پور در کتاب شریف اجساد جاویدان در بخش شاهزاده حسین بن الرضا به صورت مبسوط دلائل مختلف روانی و تاریخی که تعدد فرزندان حضرت را ثابت میکند بیان کرده است و بعد از ذکر اسامی فرزندان امام مینویسد اسامی این پنج فرزند به ترتیب در منابع شیعه و سنی آمده است و در برخی منابع تصریح شده که آن حضرت پنج فرزند پسر و یک فرزند دختر داشته ولی اسامی فرزندان ایشان در آن منابع نیامده است. (ر.ک. علامه محمد رضا امامی (مدرس)، جنات الخلود، ص ۳۳)

از پنج فرزند پسر امام رضا السلام حرم چهار تن از این بزرگواران در ایران عزیز دیگر در کاظمین عراق میباشد حرم شاهزاده حسین بن رضا در قزوین امامزاده علی بن الرضاء السلام در مرو امامزاده فضل بن رضا در محلات  یا بنابر قول قوی تر در قوچان است و جعفر بن رضا السلام در اصفهان با سابقه کهن و تاریخی محل رفت و آمد عاشقان و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت بوده و کرامات و عنایات زیادی از آن حرمهای مطهر ظاهر گردیده است که همین کرامات و عنایات آن بزرگواران موجب رشد و رونق توسعه مزارهای مقدس گردیده است البته بعضی قائلند که این امامزادگان از احفاد امام علی بن موسی الرضا السلام میباشند ولی آنچه که مهم است، تمسک و اظهار ارادت به آستان مقدس نبی مکرم و فرزندان و وابستگان به آن حضرت است؛ چرا که خداوند متعال اجر و پاداشی را که مزد رسالت حضرت ختمی مرتبت محمد بن عبدالله الله قرار داده است دوستی و اظهار مودت به آستان مقدس فرزندان و ذوی القربای آن حضرت میباشد که این مهم را به وسیله آیات متعددی در قرآن کریم سفارش و تأکید نموده است:

قُلْ لا أَسْأَلُكُم أَجْراً إِلَّا الْمُوْدُهُ فِي القُربي ( سوره شوری، آیه ۲۳)

و بالاخره امام معصوم و جانشین آن امام و حجت بر حق خدا بر روی زمین بعد از پدر بزرگوار حضرت جواد الائمه السلام که بنابر مشهورترین اقوال در نوزدهم یا نیمه ماه مبارک رمضان سال یکصد و نوزده هجری در مدینه متولد شده و برخی نیز ولادت این عزیز را دهم رجب میدانند. اسم شریف آن حضرت محمد و کنیه آن بزرگوار ابو جعفر و لقب شریفشان «جواد» و تقی» میباشد والده ماجده آن حضرت جاریه ای بود به نام سبیکه که حضرت رضا ع السلام او را خیزران نامیدند. (ر. ک فرزندان امام علی بن موسی الرضا مجمع تحقیقاتی امام رضا مشهد مقدس، انتشارات حضرت معصومه.)

امام جواد بعد از شهادت پدر بزرگوارشان در سن هفت سالگی به امامت رسید و در حدود هجده سال امامت کرد و در سن بیست و پنج سالگی به دست همسر خائن خود ام فضل و به دستور و نقشه معتصم عباسی در سن جوانی در شهر بغداد به شهادت رسیدند.

اکنون بعد از دوازده قرن به قدرت الهی حرم باصفای آن بزرگوار در شهر کاظمین عراق محل تردد و توسل خیل شیعیان آن حضرت میباشد اگرچه معتصم ها و ام الفضل ها قصد براندازی و محو کردن آن بزرگواران را از اذهان شیعیان داشتند.

يريدون لِيُطْفِئُوا نُورُ اللهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ اللَّهَ مَّتِمَّ نُورِهِ وَ لَو كَرِهُ الْكَافِرُوْنُ( سوره صف آیه ۸)