اهتمام به نماز اول وقت
در خانه ی محبوب اگرچه همیشه به روی بندگان و محبانش باز است اما محبوب مهربان هستی اوقاتی از شبانه روز را برای نیایش و خلوت بندگانش اختصاص داده و از بندگانش برای حضور در ضیافت باشکوه نیایش دعوت رسمی به عمل آورده است. در این اوقات درهای بیکران رحمتش را به روی بندگانش باز کرده و نیایش و نماز را برترین وسیله تقرب بندگانش قرار داده است عاشقان کوی دوست و سالکان طریق کمال در انتظار رسیدن آن اوقات نورانی لحظه شماری میکنند و به هنگام فرا رسیدن آن اوقات شریف لبیک به دعوت محبوب را بر هر کاری مقدم می دارند اهتمام به نماز اول وقت در سیره ی امام سالکان کوی دوست جلوه چشم گیری دارد، پیروان آن حضرت سیره ی امام خویش را نصب العین قرار میدهند و به پیروی از امامشان فرصت نماز اول وقت را هرگز از دست نمی دهند. اینک چند نمونه از سیره ی آن حضرت در توجه و اهتمام به نماز اول وقت را با هم مرور میکنیم.
ابراهیم بن موسی فزاز گوید: روزی در خراسان در مسجد در خدمت امام رضا عل السلام بودم بر چیزی که از آن حضرت میخواستم اصرار کردم. در این هنگام امام برای پیشواز یکی از جماعت طالبین بیرون رفت. در راه وقت نماز شده و امام به جانب ساختمانی که در آنجا بود روی آورد و در زیر صخره ای که در نزدیکی آن ساختمان بود فرود آمد. تنها من در خدمت حضرت بودم. حضرت فرمود: اذان بگو عرض کردم منتظر باشید تا اصحاب به ما بپیوندند. امام فرمود: «غفر الله لك! لانو خرن صلواة عن أول وقتها الى آخر وقتها من غير علة: عليك ابداً باول الوقت خداوند تو را بیامرزد! هرگز نماز را از اول وقت آن بدون علت به تأخیر نمی اندازیم همواره مراقب اول وقت باش پس اذان گفتم و نماز خواندیم. پس از نماز دوباره آن را که از حضرت خواستم، یادآور شدم. در آن هنگام امام با تازیانه ای خاکها را کمی کنار زد، ناگاه از زیر خاک ها سکه ای از طلای ناب پدیدار گشت، امام عل السلام آن را برداشت و فرمود این سکه طلا را بگیر خداوند برای تو در آن برکت قرار دهد و از آن سود ببری و آنچه را دیدی پنهان کن.»
ابراهیم گوید:
«خداوند برای من از آن سکه برکت فراوان قرار داد آن چنان که در خراسان لوازم زیادی خریدم که قیمت آنها به هفتاد هزار دینار طلا می رسید و من از همه ی همگنان خود توانگرتر و ثروتمندتر شدم.»(۱)(عيون اخبار الرضا علي، ج ۱، ص ۱۵۴؛ بحار الانوار، ج ۱۰، ص۲۹۹؛ منتهى الآمال،
ج ۳، ص ۱۷۰۱)
رویداد دیگری در زندگی آن امام بزرگ به ثبت رسیده است که اهمیت بسیار بالا و حیاتی نماز اول وقت را روشن می سازد. در آن روزها که مأمون جلسه گفت و گو و مناظره تشکیل داده بود و امام عل السلام را با عالمان بزرگ ادیان و مذاهب و مکاتب فلسفی به بحث واداشته بود و امام با عالمان مسیحی و متکلمان و فلسفه دانان به گفت و گو میپرداخت در یکی از این مناظرات ،عمران صابی که از عالمان بزرگ و متکلمان به نام زمان بود، چنین گفت:
«ای عالم و دانای مردم اگر چنین نبود که تو همگان را به پرسش و سؤال فراخواندی من هرگز از تو پرسشی نمی کردم من به کوفه و بصره و شام و جزیره العرب رفته ام و با متکلمان و سخنوران و دانایان زمانه دیدار داشته ام و هنوز کسی را ندیده ام که به سؤالاتم پاسخ قانع کننده بدهد حال اجازه میدهی که ازتو سؤال کنم؟»
حضرت فرمود :
«اگر در این جماعت کسی عمران صابی باشد تو هستی؟»
عرض کرد: «آری، من عمران صابی ام.»
حضرت فرمود: بپرس ای عمران ولی با انصاف باش و از سخن سست و بی دلیل و ناحق دوری جوی.»
گفت: «ای سید و آقای من به خدا سوگند، چیزی جز آن نخواهم که برای من امری را ثابت کنی و من به آن بگروم و از آن در نگذرم.»
آن گاه عمران صابی سؤالاتش را پرسید و امام رضا عل السلام به تمامی آنان پاسخ فرمود.(۱)(آوردن تمامی این پرسشها و پاسخها از فراخور این نوشته بیرون است و به کتاب مناظرات امام رضا السلام رجوع کنید.) در میانه ی گفتمان امام با عمران صابی، وقت نماز فرا رسید امام رو به مأمون کرد و فرمود: «هنگام نماز است.»
عمران عرض کرد:« سرور من بحث مرا قطع مکن، چرا که دل من آماده ی پذیرش سخنانت شده است.»
حضرت فرمود: نماز میگزاریم و به گفت و گو باز میگردیم.»
پس امام و مأمون از جای برخاستند. نماز که به پایان رسید امام به مجلس بازگشتند و عمران صابی را خواستند و فرمودند: بپرس ای عمران و باز همچنان عمران پرسشهایش را مطرح می کرد و امام پاسخ میداد و پس از پاسخ می فرمود پاسخ سؤالت را دریافتی؟ او پاسخ میگفت: «آری ای مولای من!» خوب فهمیدم در پایان گفت و گو که به طول انجامید، عمران صابی به راه راست هدایت شد و شهادتین گفت و رو به قبله به سجده افتاد و اسلام آورد و ...(۱)(عيون اخبار الرضاء السلام ج ۱، ص ۱۵۴؛ بحار الانوار، ج ۱۰، ص ۲۹۹؛ منتهی الامال. ج ۳، ص ۱۷۰۱)
حضرت امام رضا عل السلام در تفسیر آیه شریفه: «وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ»(۲)(سوره مؤمنون (۲۳) آیه ۹)؛ مؤمنان کسانی هستند که بر نمازهایشان محافظت میکنند فرموده است مراد خداوند متعال مواظبت بر اوقات نماز است.»
همچنین فرمودند:
«اوقات نماز را محافظت کنید سعی کنید نماز را در اوقات مخصوص آن به جا آورید زیرا هیچ بنده ای از آفت حوادث در امان نیست کسی که وقت واجب نماز او فرا رسد و از روی عمد از آن کوتاهی کند در وقت خود به جای نیاورد خطاکار است.»(۳)(مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۹۶، ج ۳۱۰۷)
خداوند در قرآن این گروه را مذمت کرده و فرموده است:
«فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ»(۴)( سوره ماعون (۱۰۷) آیه ۴ - ۵)
«وای بر آن دسته از نمازگزارانی که از نماز خود غافل اند.»
و نیز فرمود :
«مراد از ساهون در این آیه آنهایی هستند که غافل از اوقات نمازهای واجب خود هستند.»(۱)(بحار الانوار، ج ۸۰، ص ۲۰)
روشن است که شیطان همواره در کمین انسان نشسته است و از هر فرصتی استفاده میکند تا با نیرنگها و وسوسه های خود آدمی را از مسیر درست و از رسیدن به کمال و تعالی بازدارد و او را با خود همراه سازد. شیطان بیشتر هم و غم خود را معطوف نماز می کند و میداند که اگر بندگان به نماز دهند، هیچ مجالی برای جولان و یکه تازی او وجود نخواهد داشت.
امام رضا عل السلام می فرماید:
«شیطان پیوسته از شخص مؤمن در وحشت و گریزان است تا وقتی که بر نمازهای پنجگانه مراقبت و محافظت دارد. هنگامی که با تأخیر از اول وقت و بی اعتنایی آنها را ضایع ساخت، شیطان بر او جرأت یافته و او را به ورطه ی گناهان بزرگ می اندازد.»(۲)(عيون اخبار الرضا عل السلام، ج ۲، ص ۲۷)
به همین دلیل است که امام معصوم عل السلام می فرماید: «امتحنوا شيعتنا عند مواقيت الصلاة كيف محافظتهم علیها؛ شیعیان ما را در اوقات نماز آزمایش کنید که چگونه بر خواندن نماز در موعد مقرر محافظت میکنند.(۳)(سفينه البحار، ج ۲، ص ۴۴)
امام رضا علا السلام به یکی از اصحابش فرمود:
« ای فلانی زمانی که وقت نماز فرا رسد، بر تو لازم است نماز را در اول وقت به جای آوری زیرا تو نمیدانی بعدا چه پیش خواهد آمد.»(۱)(وسائل الشيعة، ج ۳، ص ۸۷)
و نیز فرمود:
«برای هر نمازی سه وقت است اول وقت، وسط وقت آخر وقت به جا آوردن نماز در اول وقت موجب خشنودی خدا، و در وسط آن عفو ،پروردگار و در آخر وقت غفران و آمرزش الهی است و بهترین اوقات اول وقت است و کسی حق ندارد آخر وقت را برای نماز انتخاب کند همانا نماز آخر وقت برای کسی مجاز است که بیماری یا عذری داشته باشد یا این که مسافر باشد.»(۲)( مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۱۸۵؛ بحار الانوار، ج ۸۲، ص ۳۵۰ )
نماز اول وقت افزون بر ثواب و اجری که دارد آثار و برکات متعددی به دنبال دارد اما نماز در وسط وقت تنها ثواب داشته و آن برکات را در پی نخواهد داشت هرگاه انسان نماز را در آخر وقت بخواند از ثواب آن نیز کم خواهد شد.