نماز نافرجام عید
عيد فطر سال ۲۰۲ هجری قمری است. حضرت علی بن موسی در مرو به سر میبرد چند ماهی از ولایت عهدی اجباری میگذرد با آن که امام طبق شروط عهدنامه می خواهد خود را از فعالیتهای اجتماعی برکنار دارد اما مأمون ظاهراً برای توجیه کار مهمی که با انتصاب حضرت رضا به ولایت عهدی انجام داده و ارائه شایستگی و فضائل فرزند رسول الله ﷺ با اصرار و الحاح فراوان میخواهد که نماز عید را برگزار کند.
در برابر این پافشاری امام فرمود
اگر مرا معاف کنی دوست تر دارم و گرنه همان طور به نماز روانه میشوم که رسول خدا و امیر المؤمنين على بن ابیطالب می رفتند و مأمون میگوید: «بیرون رو چنان که دوست داری و به سران لشکر و مردم دستور داد که پگاه در منزل ابو الحسن حاضر باشند.
سپیده دم عید فرا رسید مردم از مرد و زن و نوجوان همه در راهها و پشت منزل خروج فرزند رسول ﷺ را در انتظار بودند.
حدود ۲۰۰ سال است که حقیقت و روح نماز جمعه و عیدین در میان زر و زیور و تشریفات خلفای غاصب گم گشته و زیر مراقبت
نگهبانان مسلح مستور مانده و امسال پس از گذشت سالها و از یاد بردن سنت نبوی و سیره علوی در اقامه نماز عید، یکی از فرزندانشان میخواهد آن رسم جالب و جاذب را احیا کند و ضمن برگزاری درست این فریضه پیوند عبادت و سیاست را نشان دهد.
چون خورشید سر برآورد ثامن الائمه غسل کرد و عمامه ای سپید از جنس پنبه بر سر بست یک طرف آن را بر روی سینه و طرف دیگر را بین شانه آویزان کرد و دستور داد که موالیانش همه این گونه عمل کنند.
عصایی به دست گرفت و روانه شد در حالی که ما در مقابلش بودیم پای برهنه و جامه بالا زده به راه افتاد. ناگاه سر به آسمان کرد و چهار بار الله اکبر گفت این نوای ملکوتی چنان طنینی افکند و شوری برپا کرد که گمان کردیم آسمان و در و دیوار همه با او هم صدایند.
اما بر در خانه، سران لشکر و بزرگان دولتی به عادت همیشگی آراسته و سلاح برگرفته به بهترین صورت و شکل خود را آماده نماز کرده بودند. چون ما را برهنه و دامن بالا زده با آن هیأت ساده مردمی دیدند در شگفت ماندند.
حضرت رضا بر در منزل توقفی کوتاه کرد و دعایی را که با سه تکبیر آغاز می شود، قرائت فرمود:
الله اكبر، الله أكبر، الله اكبر على ما هدانا الله اكبر على ما رزقنا من بهيمة الانعام، و الحمد لله على أبلانا»
امام با صدای بلند سه بار آن شعار توحیدی را قرائت کرد. ما نیز تبعیت کرده و بلند خواندیم. مرو از صیحه و گریه به لرزه درآمد سران لشکر که با چنین منظره روحانی رو به رو شدند، از اسبهای خود فرود آمدند و کفشها را بیرون آوردند، حالت شگفتی بود شهر یک پارچه ضجه و ناله شده بود. مردم از فرط گریه و شور نمیتوانستند خویشتن داری کنند.
امام ده گام برداشته، دوباره می ایستاد و چهار بار شعار کوبنده الله اكبر را تکرار میکرد حالت و روحانیتی بود که پنداشتیم این تکبیرها از آسمان و زمین و دیوارها پاسخ داده میشود.
جاسوسان گزارش این شکوه و عظمت و انقلاب درونی مردم را به گوش مأمون رساندند.
فضل بن سهل چاره اندیشی کرد و گفت:
ای امیر مؤمنان اگر رضا با این کیفیت و روش به مصلی برسد مردم همه فریفته و مجذوب او میشوند صلاح این است که از او بخواهی تا باز گردد.
مأمون پیک مخصوص گسیل کرد و درخواست مراجعت امام را کرد و حضرت کفشهای خود را پوشید و بازگشت.» و این چنین از حرکتی شورانگیز که میرفت مقدمه تحولی در تاریخ اسلام گردد ممانعت شد و این حماسه روحانی نافرجام ماند. (عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۳۸ - ۱۳۹ ، اصول كافى، كتاب الحجة، ج ۱، ص ۳۸۹ )