شد. واقعه شهادت امام رضا در روز آخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجری بود و در این هنگام امام پنجاه و پنج سال داشت. درود خدا و پیامبران و پاکان و نیکان بر روح مقدس آن بزرگوار. (۱. پیشوای هشتم حضرت امام علی بن موسى الرضا ، صص ۴۸-۴۷)

اشعار در مدح امام رضا

مُطَهَّرُونَ نَقِيَّاتٌ ثِيَابُهُمْ                                                       تَجْرِي (٢. بحار الأنوار: تُتْلَى)الصَّلَاةُ عَلَيْهِمْ أَيْنَمَا ذُكِرُوا

پاک اند و لباسهای ایشان پاکیزه است هر کجا نام آنان برده شود درود و صلوات بر آنان روان گردد.

مَنْ لَمْ يَكُنْ عَلَوِياً حِينَ تَنْسُبُهُ                                                           فَمَا لَهُ فِي قَدِيمِ الدَّهْرِ مُفْتَخَرٌ

هر کس فرزند علی (علوی) نباشد هنگامی که نصب و نژاد او را بگویی از قديم الدهر برای او مفخر و مباهاتی نیست.

فَاللَّهُ لَمَّا بَرَأَ خَلْقاً وَ أَنْشَأَهُ (- جميع مآخذ: فَأَتْقَنَهُ.)                                                      صَفَّاكُمْ وَ اصْطَفَاكُمْ أَيُّهَا الْبَشَرُ

ای بشر و ای انسان چون خدای تعالی آفریدگان و مخلوقات را آفرید شما را پاک کرد و برگزید.

فَأَنتُمُ الْمَلَأُ الْأَعْلَى وَعِنْدَكُمْ                                                        عِلْمُ الْكِتَابِ وَ مَا جَاءَتْ بِهِ السُّوَر (۴. شعر از أبو نواس است. ر.ک راجع نظم درر السمطين، الزرندي الحنفي، ص ۲۰؛ تاريخ مدينة دمشق، ابن عساکر، ج ۱۴، ص ۱۸۵؛ وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان، ابن خلكان، ج ۳، ص ۲۷۱؛ الوافي بالوفيات الصفدي، ج ۱۲، ص ۲۶۳؛ ج ۲۲، ص ۱۵۵؛ معارج الوصول إلى معرفة فضل آل الرسول، ، الزرندي الشافعي، ص ۲۴؛ الفصول المهمة في معرفة الأئمة، ابن الصباغ، ج ۲، ص ۹۸۱؛ عيون أخبار الرضا الله ، الشيخ الصدوق، ج ۱، ص ۱۵۵؛ روضة الواعظين، الفتال النيسابوري، ص ۱۶۶؛ مناقب آل أبي طالب ابن شهر آشوب، ج ۳، ص ۴۷۴؛ بحار الأنوار العلامة المجلسي، ج ۴۹، ص ۱۴۸ ، ص ۲۳۶؛ کتاب الأربعين، الشيخ الماحوزي ص ۳۵۶؛ مستدرك سفينة البحار، الشيخ علي النمازي الشاهرودي، ج ۵، ص ۴۹۶؛ ج ۱۰، ص ۱۸۴؛ أعيان الشيعة، السيد محسن الأمين، ج ۱، ص ۶۵ ، ص ۵۷۹؛ ج ۲، ص ۳۰، ج ۵، ص ۳۴۸، ج ۱۰، ص ۲۱۶؛ بشارة المصطفى محمد بن علي الطبري، ص ۱۳۴؛ إعلام الورى بأعلام الهدى، الشيخ الطبرسي، ج ۲، ص ۶۵؛ كشف الغمة، ابن أبي الفتح الإربلي، ج ۳، ص ۱۱۱. به نقل از تعلیقات دکتر محمد ابراهیم مالمیر بر ایجاج الاحزان مؤجج نيران الاحزان في وفاة خراسان)، عبد الرضا بن محمد الأوالى البحرانی، صص ۱۵۰-۱۴۹)

ص235

نتواند کردن او را من مکافات کنم روز قیامت (۱. تفسیر ابوالفتوح رازی تصحیح دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، ج17،ص124)

حرام بودن صدقه بر ائمه الام :

عبد الله بن هارون الخراسانی گفت از حضرت امام الجن و الانس على ابن موسى الرضا - عليه التحية والثناء - پرسیدم که چرا صدقه بر شما حرام کردند؟ گفت: از کاری عظیم سؤال کردی بدان که ما چون خود را به دادن پاکیزه کرده ایم خدای تعالی نخواست که به گرفتن ما را مدنس کند آنگه گفت: در قرآن کجاست این؟ گفتم: ﴿ وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ ... (۲. وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَ يَتِيمًا وَ أَسيرا رو به پاس] دوستي [خدا] بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می دادند. س ۷۶، الإنسان، یه ۸ ) گفت: نه این است، آن این است که خدای تعالی گفت: ﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا ناجَيْتُمُ الرَّسُولَ ... (۳. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةٌ ذَلِكَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ رای کسانی که ایمان آورده اید هرگاه با پیامبر خدا گفتگوی محرمانه می کنید پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقه ای تقدیم بدارید. این کار برای شما بهتر و پاکیزه تر است و اگر چیزی نیافتید بدانید که خدا آمرزنده مهربان است. س ۵۸، المجادلة، يه ۱۲. ) الآيه (۴. تفسیر ابو الفتوح رازی، تصحیح دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح ج ۱۹، ص ۸۵)

شهادت امام رضا

راوی خبر ریان بن شبیب گوید که چون مأمون رضا را زهر داد و مردم او را در زبان گرفتند خواست تا آن را تلافی کند کس فرستاد و پسرش ابو جعفر محمد بن على التقی را از مدینه بیاورد و اکرام کرد و او را به خویشتن نزدیک کرد. چون عقل و فضل و علم و ادب و حکمت و رأی و رزانت و رصانت و شهامت او دید، با صغر سنش، رغبت افتاد او را که دختر به او دهد در ساز و اهبت گرفتن ایستاد. بنو العباس خبر یافتند بیامدند و مجمعی ساختند و به اتفاق پیش مأمون رفتند او را گفتند: زینهار یا امیر المؤمنین شاید که کاری که پدران و اسلاف تو به رنج خود را و اعقاب خود را کرده اند و مرتبه و شرفی که در خانه ما حاصل شده است، ضایع کنی و از دست بدهی؟ گفت آن چیست؟ گفتند این عزم که کرده ای که با پسر رضا پیوندی کنی دختر به او دهی و ما ایمن نباشیم که این کار با ایشان افتد و از خانه ما بشود و تو را معلوم است که از میان ما و ایشان و اسلاف ما و ایشان قديماً وحديثاً چه معادات و دشمنی ها بوده است و پدران تو با پدران ایشان چه کرده اند از قهر و إذلال و طرد و تبعید و تخویف ایشان و آن که یکی را از ایشان تمکین نکردند که در خانه خود ایمن بنشیند تا او را طمع نیفتد و ما تا به امروز در غم و اندیشه آن بودیم که رضا را ولیعهد کرده بودی چون خدای کار او کفایت کرد دگر باره کاری خواهی کرد که ما از آن رنجور و اندیشناک شویم به خدای بر تو که از این کار بگردی و این کار در توقف نهی و از اهل بیت خود یکی را اختیار کنی که این پیوند با او کنی و در پسر رضا و آل بوطالب رغبت نکنی و طریقه پدران خود رها نکنی. مأمون جواب داد ایشان را که اما آنچه گفتی که میان شما و آل بو طالب هست سبب شما یی ٫ در آن و اگر انصاف بدهی دانی که ایشان به این کار و تولای این از ما اولی ترند. و آنچه دیگران کردند که پیش من بودند آن عقوق بود و قطع رحم، و حاشا که من آن کنم که ایشان کردند و به خدای برمن که من پشیمان نبودم بر ولیعهد کردن رضا و من می خواستم که این کار از گردن خود بیفکنم و به کلی در کردن او کنم، و لکن او ابا کرد و چون با جوار رحمت خدا شد و کار از آن بگشت و خدای تقدیری دگر کرد فرمان روایات و معارف رضوی در تفسیر ابوالفتوح رازی خدای راست. (۱. تفسیر ابوالفتوح رازی تصحیح دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، ج ۷، صص ۱۵۳-۱۵۱)

جهر به بسم الله الرحمن الرحيم

از رضا روایت کردند از پدرش کاظم از پدرش صادق که او گفت: اجْتَمَعَ آل مُحَمَّدٍ ع عَلَى الْجَهْرِ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَ عَلَى قَضَاءِ مَا فَاتَ مِنَ الصَّلَاةِ فِي اللَّيْلِ بِالنَّهَارِ وَ قَضَاءِ مَا فَاتَ بِالنَّهَارِ فِي اللَّيْلِ وَ عَلَى أَنْ يَقُولُوا فِي أَصْحَابِ النَّبِيِّ اللهِ أَحْسَنَ قَوْل. (۲. با اندک اختلاف ر.ک: المجموع، محيى الدين النووي، ج ۳، ص ۳۴۲؛ مستدرک الوسائل الميرزا النوري، ج ۴، ص ۱۸۹؛ جامع أحاديث الشيعة، السيد البروجردي، ج ۴، ص ۲۷۸؛ ج ۵، ص ۱۳۲؛ تفسير الثعلبي، الثعلبي، ج ۱، ص ۱۰۶ ؛ الصلاة في الكتاب والسنة، محمد الريشهري، ص ۷۷؛ وضوء النبي الله ، السيد على الشهرستاني، ج ۲، ص ۱۹۶.)  آل محمد اجماع کردند بر آن که آواز بر باید داشتن بدین آیت و بر قضای نماز شب به روز باید کردن و قضای نماز روز به شب و در صحابه رسول خیر باید گفتن . (۳. تفسير ابو الفتوح رازی تصحیح دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، ج ۱، صص ۵۰-۴۹)

توصیه به خوردن عدس

روایت است از علی بن موسی از پدرانش از امیر المؤمنین از رسول که گفت: «عَلَيْكُمْ بِالْعَدَسِ فَإِنَّهُ مُبَارَكٌ مُقَدَّسٌ يُرِقُ الْقَلْبَ وَ يُكْثِرُ الدَّمْعَةَ وَ قَدْ بَارَكَ فِيهِ سَبْعُونَ نَبِيّاً آخِرُهُمْ عِيسَى ابْنُ مَرْيَم (۴. ر.ک: عيون أخبار الرضا ، الشيخ الصدوق، ج ۱، ص ۴۵؛ ج ۱۴، ص ۲۵۴؛ سنن النبي ﷺ ، السيد الطباطبايي، ص ۲۳۲؛ مسند الإمام الرضا ، الشيخ عزيز الله عطاردي، ج ۲، ص ۳۴۲)، گفت: بر شما باد که مرجو بسیار خوری که آن مبارک است و مقدس و پاکیزه است دل را تنگ کند و آب چشم را بسیار کند و هفتاد پیغامبر بر او دعا کرده اند به برکت آخرشان عیسی بن مریم(1. تفسیر ابوالفتوح رازی تصحیح دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، ج ۱، ص ۳۱۰.)

ص243