عَنِ الرَّضَاءَ قَالَ : إِنَّمَا امْتَحَنَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ بِطَاعَتِهِ لِمَا عَقَلُوهُ وَ مَا لَمْ يَعْقِلُوهُ ايجاباً لِلْحُجَّةِ وَ قَطْعاً لِلشَّبْهَةِ ، اِعْلَمْ أَنَّ رَأْسَ طَاعَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ التَّسْلِيمُ لِمَا عَقَلْنَاهُ وَ مَا لَمْ نَعْقِلْهُ(2) - بحار الانوار، جلد ۱۷ ، ص ۲۰۹ )

امام رضا فرمود:

همانا خداوند مردم را به اطاعت و فرمانبرداری خود آزمایش میکند خواه ماده آزمایش برای آنان قابل تعقل باشد خواه نباشد و هدف آزمایش این است که حجت خدا بر مردم الزام آور باشد و جای شبهه در اطاعت و عدم اطاعت او باقی نماند. بر این اساس بدان که سرآمد تمام شرایط اطاعت و فرمانبرداری از خداوند این است که ما تسلیم بدون قید و شرط خدا باشیم چه در اموری که عقل آنها را درک میکند و چه اموری که عقل ما به عمق آنها راه ندارد و حقیقت آن را درک نمی نماید

30

چشم اندازی از حیات طیبه در مورد تکالیف مشترک خانواده «خانواده معتدل»

عناصر خیر و برکت مادی و معنوی در حیات خانوادگی و اجتماعی از دیدگاه امام رضا :

۱ - پیروی از اصول دیانت

پیشوایان دین و عرفا و بزرگان و دیگر راهنمایان بشری هر کدام درباره سعادت و نیکبختی مطالبی گفته اند ولی سخن همه آنها به یک اصل کلی بر میگردد و آن هم اعتقاد و عمل به اصول دیانت» است. فن خوشبخت زیستن صرفاً بستگی با میزان درآمد و بودجه زندگی و لوازم و جلوه های فریبنده آن ندارد هر که چنین ادعایی کند در اشتباه محض است زیرا ما میبینیم که بسیاری از مردم با داشتن اینگونه امکانات هنوز احساس خوشبختی نمیکنند. برخی از مردم خوشی و خوشگذرانی را با خوشبختی واقعی اشتباه میکنند و این دو را در یک کفه ترازو قرار میدهند در صورتی که هر کدام حساب جداگانه ای دارد. خوشی عبارت از حالت مخصوصی است که پس از ارضای یکی از غرایز همچون صرف غذا یا بوئیدن گل برای آدمی حاصل میشود و نشاط به همراه آورد ولی آنچه خوشبختی واقعی قلمداد می شود و به زندگی رونق و صفا میبخشد پاسخگویی صحیح به نیازهای روحی و روانی به موازات تأمین نیازمندیهای جسمی است.

تنها پیروی از اصول دین و مذهب است که میتواند بین این دو عامل تعادل و توازن ایجاد کند. پیروی از دین و اطاعت پروردگار کلیه مواهب زندگی را بدون تکلف در اختیار آدمی قرار میدهد دیوار موانع را از میان بر میدارد او را از خطرات عبور می دهد به طوری که وضع طوری میشود که آدمی به هر در بسته ای که میرسد دری دیگر به روی او باز میشود و پیوسته راهها برایش هموار میگردد اطاعت پروردگار چشمه فیاض لایزالی از آرامش و صفای قلب را در دل ایجاد میکند که هیچ سیلاب غم و یا هجوم وحشت و بیمی در آن اثر ندارد.

بی گمان ما آن کس را صاحبدل و دارای عواطف و احساسات میگوییم که دارای قلبی پرهیجان و لبریز از مسرت و نشاط زندگی بخش که به زندگی نیرو میبخشد، باشد. عواطف مذهبی بر مزاجهای مالیخولیایی و غم انگیز فایق آمده و به روح یک حالت مقاومت و پایداری می بخشد و به چیزهای خیلی عادی و معمولی زندگی بشری ارزش و درخشندگی و گرمی نوی می دهند. این یک حالت زیست شناسی و در عین حال روان شناسی است. چقدر خوب گفته «تولستوی» در آن سخن ایمان را جزء دسته ای از نیروها میشمارد که آدمی با آن زندگی میکند. فقدان ایمان که آن را Anhedonie گویند سقوط کامل زندگی است.(1) ۱ - دین و روان، ویلیام جیمز، ص ۱۹۱ )

بر پدران و مادران لازم است که از دوران کودکی اصول دیانت را در گوش فرزندان خود بخوانند و عملاً آنان را در اجرای این دستورات یاری کنند و بدین وسیله معیار صحیح زندگی را به آنان آموخته ایشان را به راه سعادت و رستگاری رهنمون سازند.

امام رضا فرموده است: خداوند به یکی از پیامبران خویش وحی فرستاد

إذا أَطِعْتُ رَضِيتُ، وَإِذَا رَضِيتُ بَارَكْتَ، وَ لَيْسَ لِبَرَكَتِي نَهَايَةٌ(2) اصول کافی، جلد ۳، ص ۲۵۷ )

هرگاه من اطاعت شوم، رضایتمند میگردم و آنگاه که از کسی خرسند و رضایتمند شدم به زندگی او برکت خواهم داد و برکتی هم که از جانب من باشد پایان نخواهد داشت.

از گل فروش لاله رخی لاله می خرید *** می گفت بی تبسم گلخانه بی صفاست

گفتم صفای خانه کفایت نمی کند *** باید صفای روح بیابی که کیمیاست

خوب است ای کسی که به گلزار زندگی *** روی تو همچو لاله صفا بخش و دلرباست

روح تو نیز چون رخ گل با صفا بود *** تا بنگری که خانه تو خانه خداست

سلامت و ثبات روح انسان در گرو پاسخگویی صحیح به نیاز مذهبی و طبیعت دینی است.

در پرتو این عامل زندگی برای انسان گوارا و لذت بخش میشود.

کار او به سامان میرسد.

دل او از گرمی و حرارت پر میشود و آنچنان افق دیدش وسعت می یابد که جهان در نظرش همچون آشیانه کوچک و موقتی جلوه مینماید و او را وادار میکند که خود را برای دوران باشکوه و عظیم تر که دوران آخرت است، آماده میشود.

تجربیات مختلف نشان میدهد که زندگی مذهبی دارای دو صفت بارز و مهم دیگری نیز می باشد:

۱ - زندگی دارای مزه و طعمی میگردد که گویا رحمت محض میشود و به شکل یک حیات سرشار از نشاط شاعرانه و با سرور و بهجت دلیرانه در می آید.

2- عقیده مذهبی آنچنان آرامش و اطمینان باطنی برای دلها به ارمغان می آورد که آثار ظاهری آن نیکویی و احسان بی دریغ افراد جامعه نسبت به یکدیگر است.

جُفَّ الْقَلَمُ بِحَقِيقَةِ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ بِالسَّعَادَةِ لِمَنْ آمَنَ وَ اتَّقَى (۱) - قرب الاسناد، ص ۳۵۵ )

امام رضا فرمود: از سوی خداوند تبارک و تعالى قلم قضا جریان یافته که سعادت و کامیابی برای اهل ایمان و تقواست.

195