۱۵ - دور بودن برنامه جشن همسری از «لهو» و «لعب»

عن يونس قال : سألت الخراساني عن الغناء و قلت :

إِنَّ الْعَبَاسي ذَكَرَ عنك انك ترخص في الغناء فقال : كذب الزنديق ما هكذا قلت له : سألتي عَنِ الْغِنَاءِ ، فَقُلْتُ : إِنَّ رَجُلاً اتى أَبَا جَعْفَرٍ فَسَأَلَهُ عَنِ الْغِنَاءِ فقال : يا فلان إِذا ميز الله بين الحق و الباطل فَأَيْنَ يَكُونُ الغناء؟

 قال : مَعَ الْبَاطِلِ، فَقَالَ : قَدْ حَكَمْتَ.(2) ۲ - وسائل الشيعه ، باب ۹۹ حدیث ۱۳ - فروع کافی جلد ۲ ، ص ۲۰۱ - عیون اخبار الرضا، در نسخه ای آمده که آن ملعون ابراهيم بن هاشم العباسی» بوده ، ص ۱۸۷ )

«یونس» روایت کرده است که از خراسانی حضرت امام رضا) درباره غنا پرسیدم و گفتم یکی از عباسی ها (۳) ولی در رجال کشی ، ص ۳۱۱ مینویسد: آن هشام بن ابراهيم العباسی زعم أنك احللت له الغناء ) خیال کرده که جنابعالی غنا را اجازه میفرمایید!

حضرت فرمود: زندیق (۴) - معزب زندیک است و این کلمه از زند گرفته شده و آن کتابی است به پهلوی از زردشت مجوس (منتهی الارب» گروهی است از مجوسی که خدای را دو گویند ... یعنی تو را مبدأ خیرات و ظلمت را مبدأ شرور دانند. (کشاف اصطلاحات الفنون)  دروغ میگوید من چنین سخنی به او نگفتم که غنا جایز است. حضرت برای یونس اصل ماجرا را چنین توضیح میدهد که آری آن مرد عباسی آمد و از من درباره حکم غنا پرسید به او گفتم همانا مردی به حضور جد بزرگوارم، امام باقر رسید و از آن حضرت درباره غنا پرسش کرد حضرت هم به او پاسخ داد: اگر خداوند بین حق و باطل جدایی بیندازد پس به نظر شما غنا را در کدامین قسمت در طرف حق یا در طرف باطل قرار میدهد. امام باقر هم متقابلاً به او فرمود:

درست حکم کردی حکم مسأله همین است که تو گفتی پس غنا باطل است.

خداوند در قرآن میفرماید :

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّخِذَهَا هُزُوا أَوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ(1) ۱ - سورة لقمان ٫ آیه ۶ )

بعضی از مردم سخنان بیهوده را میخرند تا مردم را از روی نادانی از راه خدا گمراه سازند و آیات الهی را به استهزا گیرند. برای آنان عذابی خوار کننده است.

در تفسیر آیه فوق روایتی از امام هشتم رسیده است که در آن این آیه بر غنا و خوانندگی تطبیق شده است.(2) ۲ - تفسیر نور الثقلين، جلد ۴، ص ۱۴۹۱ )

امام هشتم در ضمن نامه ای برای مأمون گناهان کبیره را می شمارد و یکی از گناهان کبیره را سرگرمی به آلات موسیقی» معرفی می فرماید.(3) - وسائل الشيعه، جلد ۱۱، ص ۲۶۱ استماع الاوتار من الكبائر)

ثواب پرهیز از غنا

همچنین حضرت فرمود :

مَنْ نَزَّهَ نَفْسَهُ عَنِ الْغِنَاءِ فَإِنَّ فِي الْجَنَّةِ شَجَرَةٌ يَأْمُرُ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ الرِّيَاحَ أَنْ تَحَرَّكَهَا لَهَا صَوْتًا لَهُمْ يَسْمَعْ بِمِثْلِهِ وَ مَنْ لَمْ يَتَنَزَّهُ عَنْهُ لَمْ يَسْمَعْهُ.(4) کافی، جلد ۶، ص ۴۳۴ )

کسی که از غنا دوری کند در عوض درختی در بهشت هست که خداوند دستور می دهد که باد آن را به حرکت درآورد نغمه خوش از آن درخت بهشتی بلند میشود که مانند آن را تا به حال نشنیده است و کسی از غنا اجتناب نکند آن صوت زیبا را نمی شنود.

در تعریف غنا از مشهور فقها حکایت شده که گفته اند :

مَدُّ الصَّوْتِ الْمُشْتَمَلِ عَلَى التَّرْجِيعِ الْمُطْرِبِ» . (۱) - مكاسب محرمه (شيخ الفقهاء و المجتهدين، شیخ مرتضی انصاری) ، بحث غنا )

غنا یعنی کشیدن صوت به طوری که شامل هم ترجیع چرخانیدن آواز در حلق و هم مطرب (صوت طرب آور باشد.

به عبارت دیگر غنا عبارت است از کشیدن و چرخاندن صدا در حلق به شکل و حالتی که مناسب مجالس لهو و باطل باشد.

مرحوم امام خمینی علیه فرموده است :

فَالْأَوْلَى تَعْرِيفُ الْغِنَاءِ بِأَنَّهُ صَوْتُ الْإِنْسَانِ الَّذِي لَهُ رقُهُ وَ حُسْنُ ذَاتِي وَ لَوْ فِي الْجُمْلَةِ وَ لَهُ شَأْنِيَةٌ ايجادُ الطَّرَبِ بِتَنَاسُبِهِ لِمُتَعَارِفِ النَّاسِ.»(2) - مکاسب محرمه ، امام خمینی، جلد ۱، ص ۲۰۲ )

غنا عبارت است از: صدای انسان به شکل لطیف و نازک که حسن ذاتی دارد به طوری که اقتضا و قدرت آن را دارد در عموم مردم ایجاد طرب نماید.

پس صدای خشن و زشت جزء غنا محسوب نمیشود و لازم نیست صدای مطرب در همان لحظه (بالفعل) حالت طرب را در شخص ایجاد کند بلکه اگر به تدریج طرب انگیز باشد جزء غنا محسوب میشود. به عبارت دیگر غنا و موسیقی مطرب شأنیت و اقتضای طرب را دارد اگرچه بالفعل مطرب نمی باشد.