قبیل برطرف شدن کسالت و رفع شدن چرک و پاکیزه شدن دل برای ایستادن در مقابل خدای جبار و همانا واجب شد بر رو و دو دست و سر و دو پا زیرا بنده وقتی که در حضور حضرت جبار ایستاد همانا منکشف می شود از جوارح او و ظاهر گردد آن چه که وضو در آن واجب شود زیرا با رویش سجده کند و خضوع نماید و با دستش سؤال و رغبت و رهبت نماید و منقطع به حق شود و با سرش استقبال کند حق را در رکوع و سجود و با پاهایش بایستد و بنشیند. (۱. عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۰۴)

۹۱ - نیت شرط اساسی نماز

از امام رضا الله سؤال شد فدایت شوم معنای حقیقی نماز چیست؟ امام فرمود: ۱- نماز صله و موهبتی است از طرف خداوند مهربان برای بنده از راه حرمت و عنایت

۲- نماز مطالبه وصال و تقرب بنده به سوی خداوند است.

وقتی که با نیت داخل نماز گردید و با تعظیم و اجلال هر چه بیشتر برای خداوند تکبیر گفت و با ترتیل قرائت کرد و با خشوع رکوع کرد و با تواضع از رکوع بلند شد و با ذلت و خضوع سر به سجده گذاشت و با اخلاص و آرزو تشهد خواند.

۴- سپس نمازش را با رغبتی تمام و با امید به رحمت واسعه الهی سلام داده و به پایان رساند.

ه در حالی که بین خوف و رجا باشد چون نمی داند که آیا نمازش مقبول درگاه حضرت حق قرار گرفته یا خیر؟

پس هرگاه چنین نمازی را به جای آورد رعایت مسایل یاد شده را نموده نمازی با حقیقت به جای آورده است. (۱. جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، ج ۲، ص ۳۹۰)

۹۲ - شرایط نماز

امام رضا فرمود:

 ۱ - هنگامی که اراده نمودی برای انجام نماز، پس با بی رغبتی کسالت، خواب آلودگی عجله و.... مشغول به چیزی نماز، به جا نیاور.

 ۲- با حالت حضور قلب و سکون و آرامش و تأنی، مشغول نماز شو.

بر شما باد در نماز به صورت خشوع و خضوع

 ۴- در پیشگاه الهی چنان خاشع و خاضع باش که خشیت و خوف از سیمای تو ظاهر گردد و به وسیله طمأنینه خوف و رجاء در تو ظهور پیدا کند.

۵- از کثرت ترس و ورعی که بر قلبت عارض گردیده است، پس در این حالت مقابل پروردگارت چون بنده فراری گناهکار که در مقابل مولایش قرار گرفته بایست.

۶- قدم هایت را منظم کن و خود را برای اطاعت از مولایت مستعد و مهیا ساز

و به چپ و راست توجه مکن.

و خدا را مثل این که تو را میبیند به حساب آور؛ زیرا اگر تو خدا را نمی بینی همانا خدا تو را می بیند.

۹ با ریش و سایر اعضا و جوارحت و با جامه ات بازی مکن

۱۰ - در حال گرفتگی بینی نماز نخوان

 ۱۱ - و برای زنان نیز درست نیست که با نقاب و دو بند نماز بخوانند.

 ۱۲ - چشمت را در هنگامی که ایستاده ای به موضع سجده بینداز.

 ۱۳ - و در هنگام نماز از خودت جزع و هول و ترس از خدا ظاهر کن و با این حالات مخصوص نشان بده که تو راغب الی الله هستی و به خدا عشق می ورزی

۱۴ - در حال قیام گاهی به این پا و گاهی به آن پا تکیه مکن.

 ۱۵ - نمازی به جای آورد مثل این که نماز وداع است که دیگر موفق به ادای آن نمی شوی.

۱۶ - بدان که همانا تو در برابر خداوند جبار هستی بنابراین با چیزی از اشیاء به بازی مشغول مشو و حدیث نفس مکن و قلبت را از همه چیز غیر از یاد خدا و عبادت او فارغ کن و فقط باید به کار نماز بپردازی

۱۷ - هنگام نماز در حال قیام دستهایت را روی رانهای پایت قرار بده.

۱۸ و در شروع نمازت تکبیر بگوی.

۱۹ - دستهایت را تا نرمه گوشت بلند کن، به طوری که انگشتهای ابهامت از گوش و مقابل آن تجاوز نکند.

۲۰ و در قنوت نماز واجب دستهایت از سر تجاوز نکند و اما در نماز نافله و وتر مانعی نیست

۲۱ - هرگاه به رکوع رفتی پس دستهایت را به زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دستهایت را جمع نموده از محاذی زانوها و پاها خارج مكن.

۲۲ - هنگام برخاستن از رکوع به تمام قامت بایست تا آن که مفاصلت تماماً به مکان اصلی خود برگردد و عروق رگها جابه جا شود.

۲۳ - در سجده جبین و پیشانی و کف دستهایت را بر زمین بگذار

۲۴ و انگشتان دستهایت را هنگام سجده ببند و به طرف قبله قرارش ده.

۲۵ و هرگاه نشستی پس به قسمت راست بدن ننشین، بلکه طرف راست را بلند نموده و بر طرف چپ بگذار و روی ران های خود بنشین.

 ۲۶ - دست روی دست مگذار بلکه دستهایت را آزاد کن و مستقیم بر رانها قرارش بده زیرا این عمل دست روی دست گذاشتن عمل

اهل کتاب است.

۲۷ - در هنگام نماز خمیازه مکش و دست و پا را دراز مکن و آروغ نزن؛ و هرگاه این دو تو را فشار آوردند با جد و جهد از خود دفع کن و تحمل نما.

۲۸- هرگاه عطسه زدی «الحمد لله» بگو.

 ۲۹ - در موضع سجده ات حرکت نکن و راه مرو و به جلو و عقب نرو و ثابت و بدون حرکت باش

۳۰ و در حالی که در فشار از ادرار و مدفوع هستی به نماز نایست و اگر در نماز بودی و احساس فشار و ناراحتی از آنها نمودی پس از نماز منصرف شو؛ مگر این که خفیف باشد که توان تحمل آن را بدون زبان و ضرر به نمازت داشته باشی

۳۱- وقتی که به نماز ایستادی به تمام توجه قلبی و با همه وجودت به خداوند روی آور تا خدا نیز به تو روی آورد.

 ۳۲ و هرگاه خواستی برای نماز وضو بگیری وضویی کامل بساز

۳۳ و هرگاه خواستی سجده کنی پیشانیت را بر خاک بگذار

 ۳۴- هرگاه به نماز روی آوردی و با توجه و حضور کامل قلبی به نماز ایستادی و آداب و شرایط نماز را حفظ کردی و با همه وجودت به سوی خدا رفتی او نیز با همه رحمت و مغفرت و عنایتش به تو روی خواهد آورد و هرگاه از خدا روگردان شدی و اعراض کردی خداوند نیز از تو روگردان شود. (۱. جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، ج ۱، ص ۱۶۴)

۹۳ - آداب نماز چیست؟

از امام رضا سئوال شد: آداب نماز چیست؟

امام فرمود:

۱ - حضور قلب

۲ - آزاد گذاشتن جوارح بازی نکردن با آنان)

خوار شمردن خود در پیشگاه خدای تعالی

۴ قرار دادن بهشت سمت راست.

۵- آتش جهنم را سمت چپ

۶ صراط را در مقابل مشاهده کردن

خدا را در مقابل خود دیدن (۲. جامع آیات و احادیث نماز، ج ۱، ص ۲۱۲)

۹۴ - حقیقت نماز

از امام رضا سؤال شد فدایت شوم معنای حقیقی نماز چیست؟

 امام رضا فرمود: نماز صله و موهبتی است از طرف خداوند مهربان برای بنده از راه رحمت و عنایت و نماز مطالبه وصال و تقرب بنده به سوی خداوند است.

۱ - با نیت داخل نماز گردید.

۲- با تعظیم و اجلال هر چه بیشتر برای خداوند تکبیر گفت.

با ترتیل قرائت کرد.

۴- خشوع و رکوع کرد.

با تواضع از رکوع بلند شد.

۶ با ذلت و خضوع سر به سجده گذاشت.

با اخلاص و آرزو تشهد خواند.

-- سپس نمازش را با رغبتی تمام و با امید به رحمت واسعه الهی سلام داد و به پایان رساند.

۹ در حالی که بین خوف و رجاء باشد (جون نمی داند که آیا نمازش مقبول درگاه حضرت حق قرار گرفته یا خیر؟

پس هرگاه چنین نمازی را به جا آورد رعایت مسایل یاد شده را نموده نمازی با حقیقت به جا آورده است. (۱. جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، ج ۱، ص ۱۰۰.)

۹۵ - سر نماز

امام رضا فرمود:

۱- نماز اقرار به ربوبیت خدا و نفی هرگونه شریک برای او و ایستادن با کمال خضوع و کوچکی و بیچارگی در پیشگاه خداست.

 ۲- ایستادنی که با اعتراف به گناه و درخواست آمرزش گناهان پیشین و نهادن صورت بر زمین پنج نوبت در شبانه روز به احترام

عظمت خدا، مقرون میباشد.

(نماز) موجب یاد خدا و دوری از غفلت و سرکشی و باعث خشوع، فروتنی و اشتیاق و خواهان طلب افزایش معنوی و مادی

است.

۴- نماز انسان را به مداومت بر ذکر خدا در شب و روز بر می انگیزاند تا بنده مولا و آقا و مدبر و آفریدگار خویش را فراموش نکند چرا که فراموشکاری موجب طغیان و سرکشی خواهد شد.

۵- انسان در حال نماز در پیشگاه خدا و در یاد خداست و همین حالت او را از گناهان باز میدارد و از انواع تباهی ها، جلوگیری

می نماید. (۱. بحار الانوار، ج ۸۲، ص ۲۶۱)

۹۶ - آفات سستی در نماز

امام رضا فرمود:

بپرهیزید از این که در نماز سستی و تنبلی کنید و یا حدودش را ضایع کنید یا از روی دستپاچگی رکوع و سجده نمایید یا آن چنان به جای آورید که گویی همچو خروس منقار میزنید یا این که نماز را سبک بشمارید یا این که به جای نماز به امور دنیوی مشغول شوید و

ص73