ثمره این دو است. چه شیعه آن کسی است که در همه حال پا را برجای پای امام می نهد. و «امام»، آن کسی است که در همه حال پیشرو و پیشگام و پیشوا است.

در این مقال بر آنیم تا گوشه ای از فضایل اخلاقی و خصال نیکوی یکی از امامان نور، امام راضی به رضای حق امام ابو الحسن علی بن موسى الرضا عليه آلاف التحية والثناء را که قابل شمار نیست به رشته تحریر بکشیم بدان امید که در تمامی لحظات و زوایای زندگی فردی و اجتماعی آن امام را اسوه و الگوی خویش قرار دهیم. )...ان شاءا

الف - اخلاق و فضایل فردی امام رضا (علیه السلام)

پاره ای از خوی زیبا و رفتار انسانی امام رضا (ع) در ارتباط با وظایف فردی آن حضرت چنین بود

۱ - فهم سرشار و حکمت فوق العاده ای را دارا بود.

 ۲ از همه مردم زمان خویش داناتر بود هرگز دیده نشد که چیزی را از او بپرسند و نداند، چه او را پدرش عالم آل محمد (ص) نامیده بود.

در خصلت وفا نمونه و به آنچه وعده می داد و فادار بود.

 ۴ - در همه حال شادی و غم شدت ورخاء) به صفت «رضا» متصف، و به قضای الهی راضی بود.

۵ به همه ابعاد تقوی متصف و از همه مردم پرهیز کارتر بود.

 سنت پیامبر (ص) را در تمام مراحل زندگی عمل می کرد.

امر به معروف و نهی از منکر می نمود و این دو واجب مهم دینی را کاملا پیاده می کرد.

بسیار بردبار و حلم او از همه مردم فزونتر بود.

تواضعش در پیشگاه خداوند از همه مردم شدید تر بود.

 ۱۰ - هرگز زبانش را به کذب آلوده نکرد. از اول تا آخر عمرش يك كلمه دروغ نگفت .

ص18

ج - اخلاق و رفتار فروتنانه امام (ع) در برخورد با مردم

۱ - هیچگاه در برا بر کسی پای مبارک خود را در از نمی کرد.

 ۲- هرگز کلام کسی را در حین سخن گفتن قطع نمی نمود. صبر می کرد تا سخن او پایان پذیرد آنگاه سخن خویش را آغاز می کرد.

هرگز با زبان کسی را آزار نمیداد و در سخن گفتن بر کسی جفا نمی کرد.

 هیچ وقت از ادبی که داشت در مقابل کسی بر چیزی تکیه نمی کرد

. ۵ - هیچگاه زیر دستان و خدمتگزاران خود را به دشنام و ناسزا نگرفت و سخنی بر خلاف نزاکت به آنها نزد.

 ۶ هیچگاه در مجالس کسی او را در حال خنده با قهقهه مشاهده نکرد بلکه همیشه خنده او تبسم بود.

هرگز آب دهان خود را در معابر عمومی نینداخت و از این کار در کوچه و بازار پرهیز می کرد.

 هر گاه سفره غذا را برای او می گستردند همه خادمان را سر سفره خود می نشانید حتی در بانان و دامپروران را

۹ در واپسین لحظات زندگی با مشقت کنار سفره نشست و دستور داد همه خدمتگزاران سر سفره نشستند با کمال تواضع با آنان گفتگو کرد و به آنان غذا خوراند بعد از چند ساعتی حضرت شهید شد.

 ۱۰ - خویشان و نزدیکان خویش را به خاطر معصیت و ارتکاب گناه از خود دور می کرد به برادرش زید میفرمود ای زید از خدا بترس که آنچه ما بدان رسیده ایم بوسیله همین تقوا بود هر که تقوا نداشته باشد و خدا را مراقب خود نداند از ما نیست و ما از او نیستیم.

 ۱۱ - هنگامی آن حضرت وارد حمام عمومی شد مردی که آن حضرت را نمی شناخت از امام (ع) خواست تا او را کیسه بکشد امام با کمال میل و رغبت کیسه را بر گرفته و شروع کردند او را کیسه کردن مردم يك يك وارد می شدند و آن حضرت را شناختند، آن مرد شرمسار شد ولی آن حضرت او را نوازش می کرد و کیسه می کشید.

د اخلاق اجتماعی امام رضا (ع)

۱ از پدر و مادر به مردم نزدیکتر و مهربانتر بود و نسبت به دوستان و شیعیان بسیار رئوف بود و محبت خاصی داشت به گونه ای که زمانی از جایی می گذشت با شنیدن صدای شیون به جانب جنازه ای رفت و همچون فرزندی که مادر را در بر گیرد آن جنازه را در بر گرفت و فرمود: هر کس جنازه دوستی از دوستان ما را تشییع کند از گناهان خود پاک گردد همچون روزی که از مادر متولد شده

۲ کارگری را که برای کاری اجیر میکرد مزدش را معین می فرمود و در پایان کار مقداری بیشتر به او مزد می داد.

هرگز غلامان و کارگران خود را هنگام غذا خوردن به کار دیگری وادار نمی کرد و به آنها می فرمود اگر من بر سر شما ایستادم و شما مشغول غذا خوردن هستید بر نخیزید تا آنگاه که از غذا فارغ شوید.

۴- اگر کسی به او احسان میکرد به چندین برابر احسان او را تلافی می نمود.

 ۵ در نهان بسیار به مردم احسان میکرد و صدقه میداد و بیشتر صدقات او در شبهای تار بود.

 ۶- هنگامی که کسی نیازمند به هدایت بود ساعتها با او سخن می گفت و پرسش و پاسخ را ادامه میداد تا کاملا حق را بر او روشن می ساخت و او را به راه حق و ادار می کرد

 اختلافات و نزاعهای مردم را اصلاح میکرد و مردم را به پرهیز از پراکندگی و به وحدت ویگانگی دعوت می کرد.

در روز عرفه در خراسان تمام دارائی خود را میان مستمندان تقسیم کرد فضل بن سهل گفت: این زبان بزرگی بود ؟ امام (ع) فرمود بلکه این غنیمتی بود، چیزی که من به وسیله آن پاداش و کرامت را خریداری کردم، آن را زبان مشمار

هر گاه طعام میل میکرد کاسه بزرگی نزدیک سفره خود می گذاشت و از هر غذایی که در سفره بود از بهترین جای آن مقداری بر می داشت و در آن کاسه می گذاشت سپس دستور میداد که آن را بر بیچارگان و مساکین پخش کنند. آنگاه آيه «فلا اقتحم العقبه را تلاوت می فرمود.

ه بهداشت و پاکیزگی فردی امام رضا (ع)

۱ - هر روز صبح بعد از مسواک برای خوشبویی دهان کندر می جوید.

۲- گاهی و بلکه بسیاری اوقات خود را زینت میکرد و سرمه به چشم می کشید.

همواره با آب نظیف مضمضه و استنشاق می کرد و در بسیاری مواقع در هنگام وضو لبهای مبارک را بر هم میگذاشت که آب وارد دهان نشود.

۴ بوی خوش را دوست داشت و هر روز خود را خوشبو می نمود.

۵ - هر گاه میخواست میان مردم برود موی خود را شانه می کرد.

۶- سبزه زار رفتن و استفاده از هوای آزاد و سالم مورد علاقه آن بزرگوار بود.

و آداب لباس پوشیدن امام رضا (ع):

- لباس خود را همیشه از جانب راست می پوشید.

۲- هر گاه میخواست جامه نو بپوشد. ظرف آبی می طلبید. سوره های انا انزلنا و قل هو الله وقل يا ايها الکافرون را هر کدام ده بار میخواند و بر آن جامه می پاشید و می فرمود هر کس این کار را بکند زندگی پاکی خواهد داشت.

با اینکه در تابستانها بر روی حصیر مینشستند و در زمستان بر روی پلاس و جامه های زبر و درشت می پوشیدند چون از منزل خود نزد مردم می آمد، برای مردم خود را مزین می ساخت.

ص22