ه زمان و مکان

زمان دقیق و مکان تولد امام رضا را بیان کنید.

امام رضا در ماههای پایانی سال ۱۴۸ ق در مدینه منوره به دنیا آمدند. این تاریخ ولادت بر طبق نظر بیشتر دانشمندان بزرگ شیعی(1. كفعمي المصباح، ص ۶۹۱؛ عاملی، الدروس، ج ۲، ص ۱۴؛ مجلسی، ملاذ الأخيار، ج۹، ص ۲۱۵) همچون کلینی(2. کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۴۸۶ ) و شیخ صدوق(3. صدوق، تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۸)  و شیخ مفید(4. مفيد، الإرشاد، ج ۱، ص ۲۴۶)  و نیز عالمان و مورخان سنی همچون ابن اثیر(5. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۵، ص ۵۰۴ )، صفدی(6. صفدی، الوافي بالوفيات، ج ۲۲، ص ۲۴۸) ، خزاز(7. گنجی شافعی، کفاية الطالب، ص ۴۵۷) ، ذهبی(8. ذهبي، سير أعلام النبلاء، ج ۹، ص ۳۸۷) و ابن صباغ(9. ابن صباغ، الفصول المهمة، ج ۲، ص ۹۶۹ ) است.

مورخان روز ولادت ایشان را نیز ۱۱ ذی قعده ذکر کرده اند.(10. طبرسي، أعلام الوری، ج ۲، ص ۴۱ ؛ حسن بن محمد قمی تاریخ ولادت را ۱۵ ذی قعده می داند (تاریخ قم، ص ۱۹۹)) ماه های دیگری هم بیان شده است؛(11. ابن شهر آشوب، المناقب، ج ۴، ص ۳۶۶ ) اما هیچ یک شهرت ماه ذی قعده را ندارد. به هر حال این تاریخ با ۱۰ دی ۱۴۴ش نیز برابر است.(12. علی زمانی قمشه ای مکتب اسلام، ش۲، ۱۳۷۸)

اختلاف زمان تولد امام رضا

با مراجعه به برخی منابع در می یابیم که همه درباره سال شهادت امام رضا اتفاق دارند؛ اما زمانهای مختلفی برای تولد ایشان بیان کرده اند. طبیعی است که با این اختلاف نظر سن امام نیز مختلف شود با این وصف، علت اختلاف در بیان زمان تولد ایشان چیست؟

در کنار نظر مشهور که سال تولد را ۱۴۸ ق میدانند، برخی مورخان سال ولادت امام رضا را ۱۵۱(1. حمد الله مستوفی، تاریخ گزیده، ص ۲۰۵؛ ابن حماد حنبلی، شذرات الذهب، ج ۳، ص ۱۴؛ یافعی، مرآة الجنان، ج ۲، ص ۱۰)  و ۱۵۳ ق(2. اربلی، کشف الغمة، ج ۲، ص ۲۸۴؛ ابن خلكان وفيات الاعيان، ج ۳، ص ۲۷۰. )  میدانند؛ بنابراین همین آشفتگی در ذکر سال تولد ضعف این نظرها را روشن می سازد.

. لحظة ولادت

آیا در تاریخ نکته ای درباره چگونگی تولد امام رضا وجود دارد؟

مورخان در برخی متون نکته ای از مادر بزرگوار امام نقل کرده اند. ایشان فرموده بودند: «هنگام بارداری سنگینی حمل را احساس نمی کردم و هنگام خواب صدای تسبیح و تهلیل و تقدیس فرزندم را می شنیدم.(3. قندوزي، ينابيع المودة، ج ۳، ص ۱۶۶؛ میرخواند تاریخ روضة الصفا، ج ۳، ص ۴۲؛ شوشتری احقاق الحق، ج ۱۲، ص ۳۴۴)

هم او از مناجات فرزند نوزادش در هنگام تولد چنین یاد میکند زمانی که وی به دنیا آمد دستانش را روی زمین و سر مبارکش را به سوی آسمان بلند کرده بود. لبانش تکان میخورد گویی با خدا مناجات می کرد. پدر بزرگوارش وارد شدند و به من فرمودند: هنيئاً لك كرامة ربِّكَ عَزَّ وَ جَل؛ مبارک باد بر تو کرامت خداوند در این حال فرزند را به او دادم و حضرت در گوش راستش اذان و در گوش چپ وی اقامه خواندند و با آب فرات

کام او را برداشتند.(4. همان)

ص18