معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > امامت > معارف مربوط به امامت > فضائل امام ‌ امامان > حرمت صدقه
معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > امامت > معارف مربوط به امامت > مصاديق عترت و امامت > توصيف عترت
معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > امامت > معارف مربوط به امامت > مصاديق عترت و امامت > ويژگی های عترت ‌ اهل بيت ‌ امامان > حرمت صدقه بر عترت

علما گفتند: ای ابا الحسن! آيا عترت همان آل (اهل بيت) است، يا افراد ديگری می باشند؟ امام رضا عليه السّلام فرمودند: آنان همان آل هستند. علما گفتند: از رسول خدا صلّی الله عليه و آله روايت شده است که فرمودند: امّت من آل من هستند، و اين حديث را صحابه به سند مستفيض (روايتی که از طريق مختلف نقل شده باشد) و غير قابل انکار نقل کرده اند که: آل محمّد صلّی الله عليه و آله امّت اويند. حضرت عليه السّلام فرمودند: آيا صدقه بر آل حرام است؟ گفتند: بله. حضرت فرمودند: آيا صدقه بر امّت حرام است؟ گفتند: خير.

. ریّان بن صلت می گويد: حضرت رضا عليه السّلام در مجلس مأمون در مرو حاضر شد. در آن مجلس عدّه ای از علمای عراق و خراسان حضور داشتند. مأمون گفت: معنی اين آيه را برايم بگوييد: (سپس کتاب را به عنوان ارث به کسانی از بندگانمان که آنان را برگزيده بوديم داديم). (سوره مبارکه فاطر، آيه 32) علما گفتند: منظورِ خداوند، همه امّت است. مأمون گفت: يا ابا الحسن! نظر شما چيست؟ حضرت رضا عليه السّلام فرمود: من سخن آنان را نمی گويم ولی می گويم: منظور خداوند، خاندان پاک پيامبر بوده است. مأمون سؤال کرد: چطور نظر خداوند، فقط عترت بوده است نه امت؟ حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: زيرا اگر منظور خداوند، امّت باشد، همه آنان بايد اهل بهشت باشند، زيرا خداوند می فرمايد: (بعضی از آنان به خودشان ستم می کنند و بعضی ميانه رو هستند، و بعضی ديگر به اذن خدا در خيرات از ديگران سبقت می گيرند، اين فضل بزرگ است). (سوره مبارکه فاطر، آيه 32) سپس همه را اهل بهشت قرار داده و فرمود: (بهشت های جاويدان که به آن وارد می شوند و دست بندهای طلا به آنان می دهند) – تا آخر آيه. (سوره مبارکه فاطر، آيه 33) پس وراثت برای عترت طاهره است نه ديگران. مأمون گفت: عترت طاهره چه کسانی هستند؟ امام رضا عليه السّلام فرمود: کسانی که خداوند آنان را در کتابش اين گونه توصيف کرده: (خداوند می خواهد پليدی را از شما اهل بيت دور کنم و شما را پاک گرداند) (سوره مبارکه احزاب، آيه 33) و آنان کسانی هستند که پيامبر صلّی الله عليه و آله فرموده: «من دو چيز گرانبها را که کتاب خدا و عترتم يعنی اهل بيتم را در ميان شما باقی می گذارم. آن دو از يک ديگر جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند، ببينيد بعد من در مورد آن دو چه می کنيد؟ ای مردم به آنان چيزی نياموزيد زيرا آنان از شما داناترند.» علما گفتند: ای ابا الحسن! آيا عترت همان آل (اهل بيت) است، يا افراد ديگری می باشند؟ امام رضا عليه السّلام فرمودند: آنان همان آل هستند. علما گفتند: از رسول خدا صلّی الله عليه و آله روايت شده است که فرمودند: امّت من آل من هستند، و اين حديث را صحابه به سند مستفيض (روايتی که از طريق مختلف نقل شده باشد) و غير قابل انکار نقل کرده اند که: آل محمّد صلّی الله عليه و آله امّت اويند. حضرت عليه السّلام فرمودند: آيا صدقه بر آل حرام است؟ گفتند: بله. حضرت فرمودند: آيا صدقه بر امّت حرام است؟ گفتند: خير. حضرت فرمودند: اين فرق بين آل و امّت است، وای بر شما! شما را کجا می برند؟ آيا از قرآن روی گردان شده ايد؟ يا زياده روی نموده ايد؟ آيا نمی دانيد که مسأله وراثت و طهارت در مورد برگزيدگان هدايت يافته است نه ديگران؟! گفتند: ای ابا الحسن از کجا می دانيد؟ فرمود: از اين آيه: (نوح و ابراهيم را فرستاديم و در نسل آن دو نبوّت و کتاب را قرار داديم، بعضی از آنان هدايت يافته اند و بيشتر آن ها زيانکار می باشند). (سوره مبارکه حديد، آيه 26) بنابراين وراثت پيامبری و کتاب، مخصوص هدايت يافتگان است نه فاسقين؛ آيا نمی دانيد وقتی نوح از پروردگارش درخواست کرد و گفت: (خدايا! پسرم از خانواده من است و وعده تو نيز حق است و تو بهترين حکم کننده هستی). (سوره مبارکه هود، آيه 45) و به اين خاطر بود که خداوند عزّوجلّ به او وعده داده بود که او و خانواده اش را نجات دهد، و خداوند در جواب فرمود: (ای نوح! او از خانواده تو نيست، زيرا کار او ناشايست است، پس چيزی را که نمی دانی از من درخواست نکن، تو را نصيحت می کنم که از نادانان نباشی). (سوره مبارکه هود، آيه 46) مأمون گفت: آيا خداوند عترت را بر ساير مردم برتری داده است؟ ابوالحسن عليه السّلام فرمودند: خداوند عزّوجلّ برتریِ عترت را بر ساير مردم در کتابش بيان کرده است. مأمون گفت: در کجای قرآن است؟ امام رضا عليه السّلام فرمودند: در اين آيه: (خداوند آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برگزيد، آنان نسلی هستند که از يک ديگر می باشند، و خداوند شنوا و داناست). (سوره مبارکه آل عمران، آيات 34- 33) و در جای ديگر می فرمايد: (آيا مردم به خاطر فضيلتی که خداوند به آنان داده است، حسد می ورزند؟ ما به آل ابراهيم کتاب و حکمت داديم و به آنان پادشاهی بزرگ داديم). (سوره مبارکه نساء، آيه 54) سپس خطاب به ساير مؤمنين فرمودند: (ای کسانی که ايمان آورده ايد! از خدا اطاعت کنيد و از پيامبر و اولی الأمر اطاعت نماييد). (سوره مبارکه نساء، آيه 59) يعنی همان کسانی که آنان را با کتاب و حکمت قرين کرده و به خاطر آن دو، مورد حسادت واقع شده اند، پس منظور از آيه شريفه: (آيا مردم به خاطر فضيلتی که خداوند به آنان داده است،...) اطاعت از برگزيدگان و پاکان است، و پادشاهی در اين آيه، همانا اطاعت از ايشان است. علماء گفتند: بگوييد آيا خداوند برگزيدن را در کتاب خويش تفسير نموده است؟ امام رضا عليه السّلام فرمودند: برگزيدن را در ظاهر قرآن در دوازده موضع تفسير فرموده است، و اين غير از مواردی است که در باطن و تأويل قرآن آمده است. مورد اوّل آيه شريفه: (خويشاوندان نزديک خود و فاميل مخلص خود را دعوت کن). (سوره مبارکه شعراء، آيه 214) اين آيه در قرائت ابیّ بن کعب به اين گونه بوده است و نيز در مصحف عبدالله بن مسعود نيز موجود بوده است، و اين مقامی رفيع و فضلی عظيم و شرافتی والا می باشد هنگامی که خداوند عزّوجلّ با اين کلام، آل را مورد نظر قرار داد و برای رسول خدا صلّی الله عليه و آله ذکر فرمود: اين اوّل. آيه دوم در معنی برگزيدن: (خداوند می خواهد زشتی را از شما اهل بيت دور کند و شما را پاک و مطهّر نمايد). (سوره مبارکه احزاب، آيه 33) و اين فضلی است که هيچ کس از آن بی اطلاع نيست مگر انسان سرکش گمراه، زيرا فضلی بالاتر از طهارت در نظر نمی باشد، اين دوم. آيه سوم: خداوند پاکان خلق خود را جدا نمود، و در آيه مباهله به پيامبرش دستور داد که همراه آنان مباهل را انجام دهد و فرمود: ای محمّد!(بعد از اينکه حق را دانستی، اگر کسی با تو بحث کرد، به او بگو: بياييد پسران ما و پسران شما، و زنان ما و زنان شما و خودمان و خودتان را بياوريم و سپس دعا کنيم و نفرين خدا را برای دروغگويان طلب کنيم). (سوره مبارکه آل عمران، آيه 61) بعد از دستور الهی، حضرت رسول صلّی الله عليه و آله، علی، حسن، حسين و فاطمه- صلوات الله عليهم- را همراه خود بيرون آورد، آيا می دانيد معنای اين عبارت چيست: «خودمان و خودتان»؟ علماء گفتند: حضرت رسول خودش را در نظر داشته است. ابوالحسن فرمودند: اشتباه می کنيد، منظور آن جناب، علیّ بن ابی طالب عليه السّلام بوده است و دليل بر اين مطلب جمله پيامبر صلّی الله عليه و آله است که فرمودند: «اين بنو وليعه دست از اين کارها برنمی دارند يا مردی همانند خودم را به سوی آنان بفرستم»، که منظور آن جناب، علیّ بن ابی طالب بوده است، و مراد از «ابناء» در آيه، حسن و حسين عليهم السّلام و مراد از «نساء» فاطمه عليها السّلام است. در اين ويژگی، هيچ کس بر ايشان مقدّم نيست و فضيلتی است که به هيچ بشری نمی رسد، و شرفی است که هيچ کس در آن شرف نمی تواند از آنان سبقت بگيرد، زيرا نفس علیّ عليه السّلام را همانند نفس خود قرار داده است، اين سوم. و امّا آيه چهارم: پيامبر اکرم صلّی الله عليه و آله همه مردم به جز عترت خود را از مسجد خارج کرد. مردم و عباس عمومی پيامبر اعتراض کردند و گفتند: علی را جا گذاشته ای، ما را خارج کردی! رسول خدا صلّی الله عليه و آله فرمودند: من اين کار را نکرده ام، بلکه خداوند عزّوجلّ چنين کرده است. اين فرمايش پيغمبر صلّی الله عليه و آله را که به علی عليه السّلام فرمود: «ای علی! نسبت تو به من مانند نسبت هارون به موسی است» بيان می کند. علماء گفتند: اين موضوع در کجای قرآن است؟ ابوالحسن عليه السّلام فرمودند: آيه ای از قرآن را برای شما می خوانم. گفتند: آری (بخوان). حضرت رضا عليه السّلام فرمود خدا می فرمايد: ( و به موسی و برادرش وحی کرديم که برای قوم خود در مصر، خانه هايی برگزينيد و اين خانه ها را قبله قرار دهيد). (سوره مبارکه يونس، آيه 87) در اين آيه، نسبت هارون به موسی و نيز نسبت علی عليه السّلام به رسول خدا صلّی الله عليه و آله مشخص شده است، و نيز در اين فرمايش حضرت رسول صلّی الله عليه و آله که فرمود: «اين مسجد برای هيچ جُنُبی جز محمّد و آل او حلال نيست» دليلی روشن است. علماء گفتند: يا ابا الحسن! اين شرح و بيان در جايی ديگر غير از شما اهل بيت رسول خدا صلّی الله عليه و آله، يافت نمی شود. حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: چه کسی اين موقعیّت ما را انکار می کند در حالی که حضرت رسول صلّی الله عليه و آله می فرمايد: «من شهر علم هستم و علی درب آن شهر است و هر کس بخواهد وارد شهر شود بايد از درب آن وارد شود»؟ و در آنچه شرح و توضيح داديم، نمونه هايی از فضل، شرف، برتری، برگزيدن الهی و طهارت و پاکيزگی هست که کسی جز افراد سرکش آن را انکار نمی کنند، و خدا را بر اين منزلت سپاس می گويم. اين چهارم. آيه پنجم: آيه شريفه: (حقّ خويشاوند را بده) اين آيه دلالت دارد بر خصوصیّتی که خداوند شکست ناپذير جبّار آنان را به آن اختصاص داده و بر ساير امّت برگزيده است؛ هنگامی که اين آيه نازل شد، پيامبر اکرم صلّی الله عليه و آله فرمود: فاطمه را نزد من دعوت کنيد. فاطمه را مطلع کردند و حضرت صلّی الله عليه و آله فرمود: ای فاطمه! حضرت فاطمه عرض کرد: بله ای رسول خدا! حضرت صلّی الله عليه و آله فرمود: «اين فدک از غنائمی است که بدون جنگ بدست آمده است و مال من است و سايرين در آن سهمی ندارند، و خداوند به من دستور داده است آن را به تو بدهم، آن را بگير، برای تو و فرزندان تو است.» و اين هم پنجم. آيه ششم: آيه شريفه: (بگو من به خاطر رسالت اجری به جز دوستی اهل بيتم از شما نمی خواهم) (سوره مبارکه شوری، آيه 20) اين خصوصيت برای پيامبر اکرم صلّی الله عليه و آله و نيز آل پيامبر تا روز قيامت می باشد و برای ديگران نيست زيرا خداوند متعال در قرآن، از نوح عليه السّلام نقل فرموده که: (ای مردم به خاطر اين رسالت و پيامبری اجری از شما نمی خواهم، اجر من با خداست و من مؤمنين را از خود دور نمی کنم، آن ها پروردگار خود را ملاقات خواهند کرد و در نظر من شما مردمی نادان هستيد). (سوره مبارکه هود، آيه 29) خداوند از هود نيز نقل نموده است که او چنين گفت: (بگو به خاطر رسالت اجری از شما نمی خواهم اجر من با کسی است که مرا آفريده، آيا فکر نمی کنيد؟) (سوره مبارکه هود، آيه 51) و خداوند به پيامبرش محمّد صلّی الله عليه و آله می فرمايد: بگو: (برای پيامبری خود از شما اجری نمی خواهم به جز دوستی خويشاوندان). (سوره مبارکه شوری، آيه 23) و خداوند مودّت آنان را واجب نفرمود مگر به اين خاطر که دانست آنان هيچ گاه از دين بر نمی گردند و به سوی گمراهی ابدی نمی روند. نکته ديگر اينکه چه بسا انسان شخصی را دوست دارد ولی بعضی از خانواده اش دشمن او باشد، پس قلب انسان نمی تواند او را خالصانه دوست داشته باشد، و خداوند دوست دارد در دل رسول خدا صلّی الله عليه و آله نسبت به مؤمنين چيزی نباشد، لذا دوستی خويشان و نزديکان رسول خدا را بر آنان واجب کرده است و هر کس که به اين دستور عمل کند و حضرت رسول صلّی الله عليه و آله و اهل بيت آن حضرت را دوست بدارد، رسول خدا نمی تواند از او بغض داشته باشد، و هر کس اين دستور را ترک کند و به آن عمل ننمايد و اهل بيت را دوست نداشته باشد، بر رسول خدا صلّی الله عليه و آله واجب است که او را دوست نداشته باشد، زيرا چنين شخصی يکی از واجبات الهی را ترک کرده است، حال چه فضل و شرفی بر اين فضيلت برتری دارد يا با آن برابری می کند؟ خداوند آيه (بگو به خاطر رسالت اجری از شما نمی خواهم...) را نازل فرمود و پيغمبر اکرم صلّی الله عليه و آله در بين اصحاب خود برخاست و حمد و ثنای الهی گفته، فرمود: ای مردم! خداوند عزّوجلّ برای من چيزی را بر شما واجب کرده است، آيا آن را انجام می دهيد؟ کسی جواب نداد. حضرت صلّی الله عليه و آله فرمود: ای مردم! طلا و نقره و خوردنی و نوشيدنی نيست. گفتند: خوب، حالا بگو آن چيست؟ حضرت هم آيه را برايشان تلاوت فرمود. آنان گفتند: اين مطلب را می پذيريم، ولی بيشتر آن ها به وعده خود عمل نکردند. و خداوند عزّوجلّ هيچ پيامبری را مبعوث نکرد مگر آن که به او وحی کرد که از مردم اجری نخواهند، زيرا خداوند عزّوجلّ پاداش انبياء را به طور کامل خواهد داد، و محمّد صلّی الله عليه و آله اطاعت از او و دوستی خويشاوندان نزديکش را بر امّت واجب فرموده است، و به او دستور داده که اجر خود را، در حقّ خاندانش قرار دهد تا مردم آن اجر را به خاندان پيامبر اداء نمايند. و اين کار فقط با شناخت فضل آنان که خداوند برای ايشان مقرّر گردانده، امکان دارد. و آنگاه که خداوند اين محبّت را واجب فرمود، از آنجا که وجوب اطاعت سنگين است، اين امر نيز بر مردم سنگين آمد، و بعضی از مردم که خداوند پيمان وفاداری از آنان گرفته بود در عهد خود پايدار ماندند و اهل نفاق و دور از حقّ، لجبازی کردند و آن را از حدودی که خداوند معیّن کرده بود، کنار زده و گفتند: منظور از خويشان، تمام عرب ها و اهل دعوت حضرت هستند، ولی در هر حال، ما می دانيم که دوستی درباره خويشان واجب است، پس هر چه نزديکی به پيامبر بيشتر باشد، اولویّت بيشتری برای دوستی وجود دارد، و هر چه نسبت اشخاص به پيامبر نزديک تر باشد، به همان قدر، دوستی بيشتر است؛ ولی با پيغمبر خدا صلّی الله عليه و آله در مورد علاقه و مهربانی اش نسبت به خاندانش و منّتی که خداوند بر امّتش نهاده که زبان از شکر آن عاجز است، به انصاف رفتار نکردند و آن را در حقّ فرزندان و خاندان پيامبر انجام ندادند، و موقعیّت آنان را در بين خود همانند چشم در سر ندانستند، که اين کار در واقع رعايت حال رسول خدا صلّی الله عليه و آله و نشانه محبّت به او بود، چگونه؟! و قرآن در اين باره سخن می گويد و به آن دعوت می نمايد و اخبار و روايات برای اثبات اين که آنان اهل مودّت می باشند و همان کسانی هستند که خداوند مودّت آنان را واجب فرموده، و در آن مورد وعده پاداش داده است، قطعی است، ولی کسی به وعده ای که در اين مورد داده عمل نکرد، کسی اين مودّت را با اخلاص و ايمان ارائه نمی کند مگر اينکه مستوجب بهشت خواهد بود، زيرا خداوند عزّوجلّ در اين آيه چنين می فرمايد: (آنان که ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند در بهشت های سرسبز هستند آنچه بخواهند نزد پروردگار خويش خواهند داشت، اين فضل بزرگ همان چيزی است که خداوند بندگان خود را به آن بشارت داده، همانهايی که ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، بگو در مقابل اين رسالت اجر و پاداشی به جز مودّت خويشاوندان از شما نمی خواهم). (سوره مبارکه شوری، آيه 22) اين آيه، تفسير و روشن کننده آن است. سپس ابوالحسن عليه السّلام فرمودند: پدرم از جدّم از پدرانش از حسين بن علی عليهم السّلام روايت فرمود: مهاجرين و انصار نزد رسول خدا صلّی الله عليه و آله گرد آمدند و گفتند: ای رسول خدا! شما در مخارج خود و افرادی که به خدمت شما می رسند ممکن است به زحمت بيفتيد، اين اموال ما در اختيار شما باشد همچنان که جانمان در اختيار شماست و هر طور که می خواهيد در آن عمل کنيد بدون هيچ مشکلی، هر چه می خواهی ببخش و هر چه می خواهی نزد خود نگه دار، خداوند جبرئيل امين را نزد او فرستاد و گفت: ای محمّد! (بگو به خاطر رسالت اجری از شما نمی خواهم...) يعنی خويشانم را بعد از من دوست داشته باشيد، همه خارج شدند و منافقان گفتند: پيشنهاد ما را به آن خاطر ردّ کرد که ما خويشانش را بعد از او دوست داشته باشيم، و اين چيزی است که [محمّد] در آن مجلس به دروغ بيان کرد، و اين سخن بزرگی بود که آنان بر زبان جاری کردند، سپس خداوند اين آيه را نازل فرمود: (آيا می گويند ساخته محمّد است، بگو اگر من، آن سخن را به دروغ بيان کرده باشم، سودی نمی برم و شما نمی توانيد در مقابل خداوند مرا حفظ کنيد، او به آنچه درباره آن به بحث و سخن می پردازيد آگاه تر است، بين من و شما خدا شاهد است و او آمرزنده مهربان است). (سوره مبارکه احقاف، آيه 8) پيامبر صلّی الله عليه و آله نيز آنان را احضار کرد و فرمود: آيا اتّفاقی افتاده است؟ گفتند: بله ای رسول خدا! عدّه ای از ما سخن ناشايستی گفته اند که ما از آن خشنود نشديم، در اين موقع حضرت صلّی الله عليه و آله ، آِه را بر آنان تلاوت فرمود، آنان گريه کردند و به شدت ناراحت شدند. خداوند عزّوجلّ اين آيه را نازل فرمود: (او کسی است که از بندگانش توبه می پذيرد و از بدی ها گذشت می کند و آنچه را انجام می دهيد، می داند). (سوره مبارکه شوری، آيه 25) اين ششم. و امّا آيه هفتم: (خداوند و ملائکه اش بر پيامبر درود می فرستند، ای کسانی که ايمان آورده ايد، بر او درود فرستاده، سلام کنيد). (سوره مبارکه احزاب، آيه 56) مردم گفتند: ای رسول خدا! نحوه سلام کردن بر شما را می دانيم، ولی چگونه بر شما درود بفرستيم؟ پيامبر صلّی الله عليه و آله فرمود: بگوييد: «خدايا بر محمّد و آل محمّد درود بفرست همان طور که بر ابراهيم و آل ابراهيم درود فرستاده ای، تو ستوده و بزرگ هستی.» ای مردم! آيا در اين مورد سخنی داريد؟ همه گفتند: نه. مأمون گفت: اين موضوعی است که اصلاً اختلافی در آن نيست و همه امّت بر آن يک نظر دارند. ولی آيا آيه واضح تری از قرآن در مورد آل بيان می کنيد؟ امام رضا عليه السّلام فرمودند: بله، اين آيه است: (قسم به قرآن حکيم که تو از پيامبران هستی و در راه مستقيم قرار داری). (سوره مبارکه يس، آيات 1- 4) منظور از يس چيست؟ علماء گفتند: يس، محمد صلّی الله عليه و آله است، کسی در اين باره شکّ ندارد. ابوالحسن عليه السّلام فرمودند: خداوند عزّوجلّ به محمّد و آل محمّد فضلی عنايت فرموده است که هيچ کس نمی تواند آن را وصف کند مگر کسی که خوب بينديشد، زيرا خداوند عزّوجلّ بر هيچ کس جز بر انبياء عليهم السّلام سلام نفرستاده است. خداوند می فرمايد: (سلام و درود بر نوح باد در بين مردم) (سوره مبارکه صافات، آيه 79) و نيز فرموده است: (سلام درود بر ابراهيم) (سوره مبارکه صافات، آيه 109) و نيز می فرمايد: (سلام و درود بر موسی و هارون) (سوره مبارکه صافات، آيه 120) ولی نفرموده است: سلام بر آل نوح و نفرموده سلام بر آل ابراهيم و نفرموده سلام بر آل موسی و هارون، ولی فرموده است: (سلام بر آل ياسين) (سوره مبارکه صافات، آيه 130) يعنی آل محمّد عليهم السّلام. مأمون گفت: دانستم که شرح و بيان اين نکته نيز نزد معدن نبوّت (اهل بيت) است. اين هفتم. و اما هشتم: آيه شريفه : (بدايند هر منفعتی بدست آوريد يک پنجم آن برای خدا و رسول و خويشاوندان او است) (سوره مبارکه انفال، آيه 41) و با اين مطلب ، سهم خويشاوندان حضرت رسول را به سهم خود و به سهم رسول خدا صلّی الله عليه و آله برابر ساخته است، اين نيز يک وجه متمايز بين آل و امّت است، زيرا خداوند آنان را در مکانی جای داده و مردم را در مکان ديگر، و برای آنان همان را پسنديده که برای خود پسنديده است و در آن مورد، آنان را برگزيده است، اول از خود شروع کرده، سپس پيامبر را ذکر کرده و بعد از آن خويشاوندان را در هر آنچه با جنگ بدست آمده باشد يا بدون خونريزی و غير آن، همان چيزهايی را که خداوند برای خود پسنديده برای آنان نيز پسنديده است و در اين باره فرموده: - و گفته اش حقّ است-: (بدانيد هر منفعتی بدست آوريد يک پنجم آن برای خدا و رسول و خويشاوندان او است). (سوره مبارکه انفال، آيه 41) اين تأکيدی مؤکّد و اثری پابرجاست که تا قيامت در کتاب خدا که ناطق است برای آنان باقی است، (باطل از پيش رو و پشت سر در آن راه ندارد، از نزد خداوند حکيم و حميد نازل گشته است). آيه شريفه (و الیَتامی و المساکين) هر گاه يتيمی او تمام شود، از حکم غنائم خارج می شود و سهمی از آن نخواهد داشت و مسکين، هرگاه فقرش تمام شود نيز همين طور است و بهره ای از غنيمت نخواهد داشت و برای او حلال نيست که از آن چيزی بگيرد. ولی سهم «ذی القربی» تا قيامت برپا بوده، در حقّ آنان جاری است، چه غنی باشند چه فقير، زيرا هيچ کس از خدا و رسولش صلّی الله عليه و آله غنی تر نيست و با اين حال سهمی از غنيمت برای خود و رسولش صلّی الله عليه و آله در نظر گرفته است. پس آنچه برای خود و رسولش صلّی الله عليه و آله پسنديده، برای ايشان نيز پسنديده است. و همين طور است غنيمت هايی که بدون خونريزی و جنگ بدست آمده؛ هر آنچه از آن را برای خود و پيامبرش صلّی الله عليه و آله پسنديده، برای «ذی القربی» نيز پسنديده است، همان طور که در غنيمت برای آنان سهم قرار داده است و از خود آغاز کرده و بعد رسولش را ذکر نموده و سپس آنان را و سهم آنان را با سهم خدا و سهم رسولش صلّی الله عليه و آله همراه کرده است. و همين طور است در اطاعت، خداوند می فرمايد: (ای کسانی که ايمان آورده ايد! خدا را اطاعت کنيد و نيز پيامبر و اولی الأمر اطاعت کنيد). (سوره مبارکه نساء، آيه 59) خداوند در اين آيه نيز از خودش آغاز کرده، سپس رسول و آنگاه اهل بيت او را ذکر نموده است، و آيه ولايت هم همين طور است: (ولیّ و سرپرست شما، خدا، پيامبرش و آن مؤمنينی که در حال رکوع نماز زکات می دهند). (سوره مبارکه مائده، آيه 55) پس اطاعت از آنان و اطاعت از رسول را همراه اطاعت خود بيان کرده، همچنين ولايت آنان را همراه ولايت حضرت رسول و اطاعت خود مطرح کرده است، همان طور که سهم آنان را همراه با سهم رسول از غنيمت و فیء، با سهم خويش همراه گردانيد. نعمت خدا بر اهل اين خانه عظيم است! امّا در مورد صدقات هم خود و رسول و اهل بيت او را منزّه دانسته و می فرمايد: (دادن صدقات به اين افراد از طرف خداوند واجب شده است: فقرا، مساکين، کسانی که در امر جمع آوری صدقه و زکات کار می کنند، آنان که با صدقه دادن به آن ها آرامش می يابند و برای آزاد کردن بردگان، بدهکارانی که قادر به پرداخت قرض خود نيستند، در راه خدا و نيز کسانی که در راه يا سفر مانده اند). (سوره مبارکه توبه، آيه 60) آيا در بين اين موارد، موردی هست که خود يا رسولش يا خويشان او را نام برده باشد؟ خود و پيامبر و اهل بيتش را از صدقه منزّه دانست بلکه بر آنان حرام نمود، زيرا صدقه بر محمّد و آل او عليهم السّلام حرام است، زکات در واقع چرک های دست مردم است و بر آنان حلال نيست، زيرا آنان از هر پليدی پاک شده اند و آنگاه که خداوند عزّوجلّ آنان را پاک نمود و برگزيد، برای آنان همان را پسنديد که برای خود پسنديد و همان چيز را برای آنان بد دانست که برای خود بد دانست. اين هشتم. و اما آيه نهم، ما همان اهل ذکر هستيم که قرآن می فرمايد: (پس اگر نمی دانيد از اهل ذکر سؤال کنيد) (سوره مبارکه نحل، آيه 43) ما اهل ذکر هستيم، پس اگر نمی دانيد، از ما سؤال کنيد. علما گفتند: مقصود خدا يهود و نصاری هستند. حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: سبحان الله! آيا چنين چيزی جايز است؟ در اين صورت آنان ما را به دين خود دعوت خواهند کرد و می گويند: آن دين، از اسلام بهتر است. مأمون گفت: ای اباالحسن! آيا در اين باره توضيحی داريد برخلاف آن چه که علما گفتند؟ حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: بله، «ذکر» رسول خداست و ما نيز خانواده او هستيم. اين مطلب در قرآن در سوره طلاق کاملاً روشن است، آنجا که می فرمايد: (پس بترسيد از خدا، ای عاقلان، ای کسانی که ايمان آورده ايد، خداوند بر شما ذکر فرستاده، يعنی رسولی که آيات روشن الهی را بر شما تلاوت می کند). (سوره مبارکه طلاق، آيات 11 و 10) پس ذکر، رسول خدا صلّی الله عليه و آله است و ما خاندان او هستيم. اين نهم. و اما آيه دهم، آيه تحريم است که خداوند می فرمايد: (مادران، دختران و خواهران شما بر شما حرام شد). (سوره مبارکه نساء، آيه 23) آيا اگر رسول خدا صلّی الله عليه و آله اکنون زنده بودند، دختر من و دختر پسرم و ساير دخترانی که از نسل من هستند برايشان حلال بودند؟ گفتند: خير. حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: بگوييد اگر رسول خدا صلّی الله عليه و آله زنده بودند، آيا دختران شما بر ايشان حلالند؟ گفتند: بله. حضرت فرمودند: اين دليلی است بر اين که من از خاندان آن حضرت هستم و شما از خاندان او نيستيد و اگر شما از خاندان او بوديد، دخترانتان بر ايشان حرام بود همان طور که دختران من بر ايشان حرامند، چون من از آل او هستم و شما از امّت او هستيد، اين نيز فرقی ديگر بين آل و امّت است، زيرا آل از اوست و امّت اگر از آل نباشد از او نيست. اين دهم. و اما آيه يازدهم: آيه ای در سوره مؤمن است که خداوند از قول مردی مؤمن از خاندان فرعون نقل می فرمايد: (مردی مؤمن از آل فرعون که ايمان خود را پنهان می کرد، گفت: آيا مردی را به خاطر اينکه می گويد پروردگار من الله است می کُشيد؟ و حال آنکه دلايل روشنی از طرف پروردگار شما برايتان آورده است) (سوره مبارکه مؤمن، آيه 28) تا آخر آيه. اين مرد پسرخاله فرعون بود و خداوند او را به فرعون منسوب نمود و نه به دين او، ما نيز چنين هستيم، زيرا ما به خاطر اينکه از رسول خدا صلّی الله عليه و آله متولد شده ايم از آل آن حضرت هستيم، و در دين با بقیّه مشترکيم، اين فرق بين آل و امّت است، اين يازدهم. و اما آيه دوازدهم: (خاندانت را به نماز امر کن و بر آن پايداری کن). (سوره مبارکه طه، آيه 132) اين ويژگی مخصوص ماست که ما را همراه امّت به اقامه نماز دستور داده است، سپس جدای از ساير امّت اين ويژگی را به ما داده است که حضرت رسول صلّی الله عليه و آهه بعد از نزول اين آيه، به مدّت نه ماه هر روز در وقت نماز، پنج نوبت، به در خانه علی و فاطمه عليهما السّلام می آمدند و می فرمودند: نماز، رحمت خداوند بر شما باد! و خداوند هيچ يک از اولاد انبياء را به چنين کرامتی که ما را با آن تکريم کرده، اکرام نکرده است و تنها ما را از خاندان انبياء مخصوص نموده. مأمون و علمای حاضر در مجلس گفتند: خداوند به نيابت از اين امّت ، به شما اهل بيت جزای خير دهد. ما درباره مطلبی که برای ما نامفهوم است، شرح و بيان آن را فقط نزد شما می يابيم.

حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ شَاذَوَیْهِ الْمُؤَدِّبُ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ‏ قَالَ‏ حَضَرَ الرِّضَا ع مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ بِمَرْوَ وَ قَدِ اجْتَمَعَ فِی مَجْلِسِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَاءِ أَهْلِ الْعِرَاقِ وَ خُرَاسَانَ فَقَالَ الْمَأْمُونُ أَخْبِرُونِی عَنْ مَعْنَی هَذِهِ الْآیَةِ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ الْأُمَّةَ کُلَّهَا فَقَالَ الْمَأْمُونُ مَا تَقُولُ یَا أَبَا الْحَسَنِ فَقَالَ الرِّضَا ع لَا أَقُولُ کَمَا قَالُوا وَ لَکِنِّی أَقُولُ أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ الْعِتْرَةَ الطَّاهِرَةَ فَقَالَ الْمَأْمُونُ وَ کَیْفَ عَنَی الْعِتْرَةَ مِنْ دُونِ الْأُمَّةِ فَقَالَ لَهُ الرِّضَا ع إِنَّهُ لَوْ أَرَادَ الْأُمَّةَ لَکَانَتْ أَجْمَعُهَا فِی الْجَنَّةِ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِکَ هُوَ الْفَضْلُ الْکَبِيرُ ثُمَّ جَمَعَهُمْ کُلَّهُمْ فِی الْجَنَّةِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ‏ جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها یُحَلَّوْنَ فِيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ‏ الْآیَةَ فَصَارَتِ الْوِرَاثَةُ لِلْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ لَا لِغَیْرِهِمْ فَقَالَ الْمَأْمُونُ مَنِ الْعِتْرَةُ الطَّاهِرَةُ فَقَالَ الرِّضَا ع الَّذِينَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّما یُرِيدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً وَ هُمُ الَّذِينَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنِّی مُخَلِّفٌ فِيکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی أَلَا وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَ فِيهِمَا أَیُّهَا النَّاسُ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْکُمْ قَالَتِ الْعُلَمَاءُ أَخْبِرْنَا یَا أَبَا الْحَسَنِ عَنِ الْعِتْرَةِ أَ هُمُ الْآلُ أَمْ غَیْرُ الْآلِ فَقَالَ الرِّضَا ع هُمُ الْآلُ فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ فَهَذَا رَسُولُ اللَّهِ ص یُؤْثَرُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ أُمَّتِی آلِی وَ هَؤُلَاءِ أَصْحَابُهُ یَقُولُونَ بِالْخَبَرِ الْمُسْتَفَاضِ الَّذِی لَا یُمْکِنُ دَفْعُهُ آلُ مُحَمَّدٍ أُمَّتُهُ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع أَخْبِرُونِی فَهَلْ تَحْرُمُ الصَّدَقَةُ عَلَی الْآلِ فَقَالُوا نَعَمْ قَالَ‏ فَتَحْرُمُ عَلَی الْأُمَّةِ قَالُوا لَا قَالَ هَذَا فَرْقٌ بَیْنَ الْآلِ وَ الْأُمَّةِ وَیْحَکُمْ أَیْنَ یُذْهَبُ بِکُمْ أَ ضَرَبْتُمْ عَنِ الذِّکْرِ صَفْحاً أَمْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّهُ وَقَعَتِ الْوِرَاثَةُ وَ الطَّهَارَةُ عَلَی الْمُصْطَفَیْنَ الْمُهْتَدِينَ دُونَ سَائِرِهِمْ قَالُوا وَ مِنْ أَیْنَ یَا أَبَا الْحَسَنِ فَقَالَ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْراهِيمَ وَ جَعَلْنا فِی ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَ الْکِتابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَ کَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ‏ فَصَارَتْ وِرَاثَةُ النُّبُوَّةِ وَ الْکِتَابِ لِلْمُهْتَدِينَ دُونَ الْفَاسِقِينَ أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّ نُوحاً حِينَ سَأَلَ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ فَقالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِی مِنْ أَهْلِی وَ إِنَّ وَعْدَکَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْکَمُ الْحاکِمِينَ‏ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَعَدَهُ أَنْ یُنْجِیَهُ وَ أَهْلَهُ فَقَالَ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ يا نُوحُ‏ ... إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ فَلا تَسْئَلْنِ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجاهِلِينَ‏ فَقَالَ الْمَأْمُونُ هَلْ فَضَّلَ اللَّهُ الْعِتْرَةَ عَلَی سَائِرِ النَّاسِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَبَانَ فَضْلَ الْعِتْرَةِ عَلَی سَائِرِ النَّاسِ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ فَقَالَ لَهُ الْمَأْمُونُ وَ أَیْنَ ذَلِکَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ الرِّضَا ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفی‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمِينَ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ‏ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِيمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِيماً ثُمَّ رَدَّ الْمُخَاطَبَةَ فِی أَثَرِ هَذِهِ إِلَی سَائِرِ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ‏ يا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ‏ یَعْنِی الَّذِی قَرَنَهُمْ بِالْکِتَابِ وَ الْحِکْمَةِ وَ حَسَدُوا عَلَیْهِمَا فَقَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِيمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِيماً یَعْنِی الطَّاعَةَ لِلْمُصْطَفَیْنَ الطَّاهِرِينَ فَالْمُلْکُ هَاهُنَا هُوَ الطَّاعَةُ لَهُمْ فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ فَأَخْبِرْنَا هَلْ فَسَّرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الِاصْطِفَاءَ فِی الْکِتَابِ فَقَالَ الرِّضَا ع فَسَّرَ الِاصْطِفَاءَ فِی الظَّاهِرِ سِوَی الْبَاطِنِ فِی اثْنَیْ عَشَرَ مَوْطِناً وَ مَوْضِعاً فَأَوَّلُ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَکَ الْأَقْرَبِينَ‏ وَ رَهْطَکَ الْمُخْلَصِينَ هَکَذَا فِی قِرَاءَةِ أُبَیِّ بْنِ کَعْبٍ وَ هِیَ ثَابِتَةٌ فِی مُصْحَفِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ وَ هَذِهِ مَنْزِلَةٌ رَفِيعَةٌ وَ فَضْلٌ عَظِيمٌ وَ شَرَفٌ عَالٍ حِينَ عَنَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ الْآلَ فَذَکَرَهُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص فَهَذِهِ وَاحِدَةٌ وَ الْآیَةُ الثَّانِیَةُ فِی الِاصْطِفَاءِ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّما یُرِيدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً وَ هَذَا الْفَضْلُ الَّذِی لَا یَجْهَلُهُ أَحَدٌ إِلَّا مُعَانِدٌ ضَالُّ لِأَنَّهُ فَضْلٌ بَعْدَ طَهَارَةٍ تُنْتَظَرُ فَهَذِهِ الثَّانِیَةُ وَ أَمَّا الثَّالِثَةُ فَحِينَ مَیَّزَ اللَّهُ الطَّاهِرِينَ مِنْ خَلْقِهِ فَأَمَرَ نَبِیَّهُ بِالْمُبَاهَلَةِ بِهِمْ فِی آیَةِ الِابْتِهَالِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ یَا مُحَمَّدُ فَمَنْ حَاجَّکَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِينَ‏ فَبَرَزَ النَّبِیُّ ص عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ فَاطِمَةَ ص وَ قَرَنَ أَنْفُسَهُمْ‏ بِنَفْسِهِ فَهَلْ تَدْرُونَ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ‏ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ‏ قَالَتِ الْعُلَمَاءُ عَنَی بِهِ نَفْسَهُ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع لَقَدْ غَلِطْتُمْ إِنَّمَا عَنَی بِهَا عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع وَ مِمَّا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُ النَّبِیِّ ص حِينَ قَالَ لَیَنْتَهِیَنَّ بَنُو وَلِيعَةَ أَوْ لَأَبْعَثَنَّ إِلَیْهِمْ رَجُلًا کَنَفْسِی یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع وَ عَنَی بِالْأَبْنَاءِ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع وَ عَنَی بِالنِّسَاءِ فَاطِمَةَ ع فَهَذِهِ خُصُوصِیَّةٌ لَا یَتَقَدَّمُهُمْ فِيهَا أَحَدٌ وَ فَضْلٌ لَا یَلْحَقُهُمْ فِيهِ بَشَرٌ وَ شَرَفٌ لَا یَسْبِقُهُمْ إِلَیْهِ خَلْقٌ إِذْ جَعَلَ نَفْسَ عَلِیٍّ ع کَنَفْسِهِ فَهَذِهِ الثَّالِثَةُ وَ أَمَّا الرَّابِعَةُ فَإِخْرَاجُهُ ص النَّاسَ مِنْ مَسْجِدِهِ مَا خَلَا الْعِتْرَةَ حَتَّی تَکَلَّمَ النَّاسُ فِی ذَلِکَ وَ تَکَلَّمَ الْعَبَّاسُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ تَرَکْتَ عَلِیّاً وَ أَخْرَجْتَنَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا أَنَا تَرَکْتُهُ وَ أَخْرَجْتُکُمْ وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ تَرَکَهُ وَ أَخْرَجَکُمْ وَ فِی هَذَا تِبْیَانُ قَوْلِهِ ص لِعَلِیٍّ ع أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی قَالَتِ الْعُلَمَاءُ وَ أَیْنَ هَذَا مِنَ الْقُرْآنِ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ أُوجِدُکُمْ فِی ذَلِکَ قُرْآناً وَ أَقْرَؤُهُ عَلَیْکُمْ قَالُوا هَاتِ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ أَوْحَیْنا إِلی‏ مُوسی‏ وَ أَخِيهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِکُما بِمِصْرَ بُیُوتاً وَ اجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قِبْلَةً فَفِی هَذِهِ الْآیَةِ مَنْزِلَةُ هَارُونَ مِنْ مُوسَی وَ فِيهَا أَیْضاً مَنْزِلَةُ عَلِیٍّ ع مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَعَ هَذَا دَلِيلٌ وَاضِحٌ فِی قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص حِينَ قَالَ أَلَا إِنَّ هَذَا الْمَسْجِدَ لَا یَحِلُّ لِجُنُبٍ إِلَّا لِمُحَمَّدٍ ص وَ آلِهِ قَالَتِ الْعُلَمَاءُ یَا أَبَا الْحَسَنِ هَذَا الشَّرْحُ وَ هَذَا الْبَیَانُ لَا یُوجَدُ إِلَّا عِنْدَکُمْ مَعَاشِرَ أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ وَ مَنْ یُنْکِرُ لَنَا ذَلِکَ وَ رَسُولُ اللَّهِ یَقُولُ أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْمَدِينَةَ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا فَفِيمَا أَوْضَحْنَا وَ شَرَحْنَا مِنَ الْفَضْلِ وَ الشَّرَفِ وَ التَّقْدِمَةِ وَ الِاصْطِفَاءِ وَ الطَّهَارَةِ مَا لَا یُنْکِرُهُ إِلَّا مُعَانِدُو اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْحَمْدُ عَلَی ذَلِکَ فَهَذِهِ الرَّابِعَةُ وَ الْآیَةُ الْخَامِسَةُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ آتِ ذَا الْقُرْبی‏ حَقَّهُ‏ خُصُوصِیَةٌ خَصَّهُمُ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ بِهَا وَ اصْطَفَاهُمْ عَلَی الْأُمَّةِ فَلَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ ادْعُوا إِلَیَّ فَاطِمَةَ فَدُعِیَتْ لَهُ فَقَالَ یَا فَاطِمَةُ قَالَتْ لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ هَذِهِ فَدَکُ مِمَّا هِیَ لَمْ یُوجَفْ عَلَیْهِ بِالْخَیْلِ‏ وَ لا رِکابٍ‏ وَ هِیَ لِی خَاصَّةً دُونَ الْمُسْلِمِينَ وَ قَدْ جَعَلْتُهَا لَکِ لِمَا أَمَرَنِیَ اللَّهُ تَعَالَی بِهِ فَخُذِيهَا لَکِ وَ لِوُلْدِکِ فَهَذِهِ الْخَامِسَةُ وَ الْآیَةُ السَّادِسَةُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی‏ وَ هَذِهِ خُصُوصِیَةٌ لِلنَّبِیِّ ص إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ خُصُوصِیَّةٌ لِلْآلِ دُونَ غَیْرِهِمْ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَکَی فِی ذِکْرِ نُوحٍ فِی کِتَابِهِ‏ يا قَوْمِ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مالًا إِنْ أَجرِیَ إِلَّا عَلَی اللَّهِ وَ ما أَنَا بِطارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ لکِنِّی أَراکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ‏ وَ حَکَی عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ هُودٍ أَنَّهُ قَالَ‏ يا قَوْمِ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَی الَّذِی فَطَرَنِی أَ فَلا تَعْقِلُونَ‏ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ ص‏ قُلْ‏ یَا مُحَمَّدُ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی‏ وَ لَمْ یَفْرِضِ اللَّهُ تَعَالَی مَوَدَّتَهُمْ إِلَّا وَ قَدْ عَلِمَ أَنَّهُمْ لَا یَرْتَدُّونَ عَنِ الدِّينِ أَبَداً وَ لَا یَرْجِعُونَ إِلَی ضَلَالٍ أَبَداً وَ أُخْرَی أَنْ یَکُونَ الرَّجُلُ وَادّاً لِلرَّجُلِ فَیَکُونُ بَعْضُ أَهْلِ بَیْتِهِ عَدُوّاً لَهُ فَلَا یَسْلَمُ لَهُ قَلْبُ الرَّجُلِ فَأَحَبَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ لَا یَکُونَ فِی قَلْبِ رَسُولِ اللَّهِ ص عَلَی الْمُؤْمِنِينَ شَیْ‏ءٌ فَفَرَضَ عَلَیْهِمُ اللَّهُ مَوَدَّةَ ذَوِی الْقُرْبَی فَمَنْ أَخَذَ بِهَا وَ أَحَبَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَ أَحَبَّ أَهْلَ بَیْتِهِ لَمْ یَسْتَطِعْ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُبْغِضَهُ وَ مَنْ تَرَکَهَا وَ لَمْ یَأْخُذْ بِهَا وَ أَبْغَضَ أَهْلَ بَیْتِهِ فَعَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص أَنْ یُبْغِضَهُ لِأَنَّهُ قَدْ تَرَکَ فَرِيضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَیُّ فَضِيلَةٍ وَ أَیُّ شَرَفٍ یَتَقَدَّمُ هَذَا أَوْ یُدَانِيهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الْآیَةَ عَلَی نَبِیِّهِ ص‏ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی‏ فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی أَصْحَابِهِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ قَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ فَرَضَ لِی عَلَیْکُمْ فَرْضاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُؤَدُّوهُ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ فَقَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ فِضَّةٍ وَ لَا ذَهَبٍ وَ لَا مَأْکُولٍ وَ لَا مَشْرُوبٍ فَقَالُوا هَاتِ إِذاً فَتَلَا عَلَیْهِمْ هَذِهِ الْآیَةَ فَقَالُوا أَمَّا هَذِهِ فَنَعَمْ فَمَا وَفَی بِهَا أَکْثَرُهُمْ وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیّاً إِلَّا أَوْحَی إِلَیْهِ أَنْ لَا یَسْأَلَ قَوْمَهُ أَجْراً لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُوَفِّيهِ أَجْرَ الْأَنْبِیَاءِ وَ مُحَمَّدٌ ص فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ طَاعَتَهُ وَ مَوَدَّةَ قَرَابَتِهِ عَلَی أُمَّتِهِ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَجْعَلَ أَجْرَهُ فِيهِمْ لِیُؤَدُّوهُ فِی قَرَابَتِهِ بِمَعْرِفَةِ فَضْلِهِمُ الَّذِی أَوْجَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمْ فِی الْمَوَدَّةِ إِنَّمَا تَکُونُ عَلَی قَدْرِ مَعْرِفَةِ الْفَضْلِ فَلَمَّا أَوْجَبَ اللَّهُ تَعَالَی ذَلِکَ ثَقُلَ ذَلِکَ لِثِقَلِ وُجُوبِ الطَّاعَةِ فَتَمَسَّکَ بِهَا قَوْمٌ قَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَهُمْ عَلَی الْوَفَاءِ وَ عَانَدَ أَهْلُ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ وَ أَلْحَدُوا فِی ذَلِکَ فَصَرَفُوهُ عَنْ حَدِّهِ الَّذِی‏ حَدَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالُوا الْقَرَابَةُ هُمُ الْعَرَبُ کُلُّهَا وَ أَهْلُ دَعْوَتِهِ فَعَلَی أَیِّ الْحَالَتَیْنِ کَانَ فَقَدْ عَلِمْنَا أَنَّ الْمَوَدَّةَ هِیَ لِلْقَرَابَةِ فَأَقْرَبُهُمْ مِنْ النَّبِیِّ ص أَوْلَاهُمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ کُلَّمَا قَرُبَتِ الْقَرَابَةُ کَانَتِ الْمَوَدَّةُ عَلَی قَدْرِهَا وَ مَا أَنْصَفُوا نَبِیَّ اللَّهِ ص فِی حِيطَتِهِ وَ رَأْفَتِهِ وَ مَا مَنَّ اللَّهُ بِهِ عَلَی أُمَّتِهِ مِمَّا تَعْجِزُ الْأَلْسُنُ عَنْ وَصْفِ الشُّکْرِ عَلَیْهِ أَنْ لَا یُؤَدُّوهُ فِی ذُرِّیَّتِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أَنْ یَجْعَلُوهُمْ فِيهِمْ بِمَنْزِلَةِ الْعَیْنِ مِنَ الرَّأْسِ حِفْظاً لِرَسُولِ اللَّهِ فِيهِمْ وَ حُبّاً لَهُمْ فَکَیْفَ وَ الْقُرْآنُ یَنْطِقُ بِهِ وَ یَدْعُو إِلَیْهِ وَ الْأَخْبَارُ ثَابِتَةٌ بِأَنَّهُمْ أَهْلُ الْمَوَدَّةِ وَ الَّذِينَ فَرَضَ اللَّهُ تَعَالَی مَوَدَّتَهُمْ وَ وَعَدَ الْجَزَاءَ عَلَیْهَا فَمَا وَفَی أَحَدٌ بِهَا فَهَذِهِ الْمَوَدَّةُ لَا یَأْتِی بِهَا أَحَدٌ مُؤْمِناً مُخْلِصاً إِلَّا اسْتَوْجَبَ الْجَنَّةَ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی هَذِهِ الْآیَةِ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فِی رَوْضاتِ الْجَنَّاتِ لَهُمْ ما یَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِکَ هُوَ الْفَضْلُ الْکَبِيرُ ذلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی‏ مُفَسَّراً وَ مُبَیَّناً ثُمَّ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ جَدِّی عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ اجْتَمَعَ الْمُهَاجِرُونَ وَ الْأَنْصَارُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالُوا إِنَّ لَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص مَئُونَةً فِی نَفَقَتِکَ وَ فِيمَنْ یَأْتِيکَ مِنَ الْوُفُودِ وَ هَذِهِ أَمْوَالُنَا مَعَ دِمَائِنَا فَاحْکُمْ فِيهَا بَارّاً مَأْجُوراً أَعْطِ مَا شِئْتَ وَ أَمْسِکْ مَا شِئْتَ مِنْ غَیْرِ حَرَجٍ قَالَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ الرُّوحَ الْأَمِينَ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی‏ یَعْنِی أَنْ تَوَدُّوا قَرَابَتِی مِنْ بَعْدِی فَخَرَجُوا فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ مَا حَمَلَ رَسُولَ اللَّهِ ص عَلَی تَرْکِ مَا عَرَضْنَا عَلَیْهِ إِلَّا لِیَحُثَّنَا عَلَی قَرَابَتِهِ‏ مِنْ بَعْدُ إِنْ هُوَ إِلَّا شَیْ‏ءٌ افْتَرَاهُ فِی مَجْلِسِهِ وَ کَانَ ذَلِکَ مِنْ قَوْلِهِمْ عَظِيماً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الْآیَةَ أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ إِنِ افْتَرَیْتُهُ فَلا تَمْلِکُونَ لِی مِنَ اللَّهِ شَیْئاً هُوَ أَعْلَمُ بِما تُفِيضُونَ فِيهِ کَفی‏ بِهِ شَهِيداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ‏ فَبَعَثَ عَلَیْهِمُ النَّبِیُّ ص فَقَالَ هَلْ مِنْ حَدَثٍ فَقَالُوا إِی وَ اللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدْ قَالَ بَعْضُنَا کَلَاماً غَلِيظاً کَرِهْنَاهُ فَتَلَا عَلَیْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ ص الْآیَةَ فَبَکَوْا وَ اشْتَدَّ بُکَاؤُهُمْ فَأَنْزَلَ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ وَ یَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ‏ فَهَذِهِ السَّادِسَةُ وَ أَمَّا الْآیَةُ السَّابِعَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ يا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ عَرَفْنَا التَّسْلِيمَ عَلَیْکَ فَکَیْفَ الصَّلَاةُ عَلَیْکَ فَقَالَ تَقُولُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِيمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّکَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ فَهَلْ بَیْنَکُمْ مَعَاشِرَ النَّاسِ فِی هَذَا خِلَافٌ فَقَالُوا لَا فَقَالَ الْمَأْمُونُ هَذَا مِمَّا لَا خِلَافَ فِيهِ أَصْلًا وَ عَلَیْهِ إِجْمَاعُ الْأُمَّةِ فَهَلْ عِنْدَکَ فِی الْآلِ شَیْ‏ءٌ أَوْضَحُ مِنْ هَذَا فِی الْقُرْآنِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ نَعَمْ أَخْبِرُونِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ يس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِيمِ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ عَلی‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ‏ فَمَنْ عَنَی بِقَوْلِهِ‏ يس‏ قَالَتِ الْعُلَمَاءُ يس مُحَمَّدٌ ص لَمْ یَشُکَّ فِيهِ أَحَدٌ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَی مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ مِنْ ذَلِکَ فَضْلًا لَا یَبْلُغُ أَحَدٌ کُنْهَ وَصْفِهِ إِلَّا مَنْ عَقَلَهُ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یُسَلِّمْ عَلَی أَحَدٍ إِلَّا عَلَی الْأَنْبِیَاءِ ص فَقَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی‏ سَلامٌ عَلی‏ نُوحٍ فِی الْعالَمِينَ‏ وَ قَالَ‏ سَلامٌ عَلی‏ إِبْراهِيمَ‏ وَ قَالَ‏ سَلامٌ عَلی‏ مُوسی‏ وَ هارُونَ‏ وَ لَمْ یَقُلْ سَلَامٌ عَلَی آلِ نُوحٍ وَ لَمْ یَقُلْ سَلَامٌ عَلَی آلِ إِبْرَاهِيمَ وَ لَا قَالَ سَلَامٌ عَلَی آلِ مُوسَی وَ هَارُونَ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ سَلَامٌ عَلَی آلِ يس یَعْنِی آلَ مُحَمَّدٍ ص فَقَالَ الْمَأْمُونُ لَقَدْ عَلِمْتُ أَنَّ فِی مَعْدِنِ النُّبُوَّةِ شَرْحَ هَذَا وَ بَیَانَهُ فَهَذِهِ السَّابِعَةُ وَ أَمَّا الثَّامِنَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی‏ فَقَرَنَ سَهْمَ ذِی الْقُرْبَی بِسَهْمِهِ وَ بِسَهْمِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَهَذَا فَضْلٌ أَیْضاً بَیْنَ الْآلِ وَ الْأُمَّةِ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی جَعَلَهُمْ فِی حَیِّزٍ وَ جَعَلَ النَّاسَ فِی حَیِّزٍ دُونَ ذَلِکَ وَ رَضِیَ لَهُمْ مَا رَضِیَ لِنَفْسِهِ وَ اصْطَفَاهُمْ فِيهِ فَبَدَأَ بِنَفْسِهِ ثُمَّ ثَنَّی بِرَسُولِهِ ثُمَّ بِذِی الْقُرْبَی فِی کُلِّ مَا کَانَ مِنَ الْفَیْ‏ءِ وَ الْغَنِيمَةِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِمَّا رَضِیَهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَفْسِهِ فَرَضِیَ لَهُمْ فَقَالَ وَ قَوْلُهُ الْحَقُ‏ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی‏ فَهَذَا تَأْکِيدٌ مُؤَکَّدٌ وَ أَثَرٌ قَائِمٌ لَهُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فِی کِتَابِ اللَّهِ النَّاطِقِ الَّذِی‏ لا یَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَکِيمٍ حَمِيدٍ وَ أَمَّا قَوْلُهُ‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکِينِ‏ فَإِنَّ الْیَتِيمَ إِذَا انْقَطَعَ یُتْمُهُ خَرَجَ مِنَ‏ الْغَنَائِمِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ فِيهَا نَصِيبٌ وَ کَذَلِکَ الْمِسْکِينُ إِذَا انْقَطَعَتْ مَسْکَنَتُهُ لَمْ یَکُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنَ الْمَغْنَمِ وَ لَا یَحِلُّ لَهُ أَخْذُهُ وَ سَهْمُ ذِی الْقُرْبَی قَائِمٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فِيهِمْ لِلْغَنِیِّ وَ الْفَقِيرِ مِنْهُمْ لِأَنَّهُ لَا أَحَدَ أَغْنَی مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فَجَعَلَ لِنَفْسِهِ مِنْهَا سَهْماً وَ لِرَسُولِهِ ص سَهْماً فَمَا رَضِیَهُ لِنَفْسِهِ وَ لِرَسُولِهِ ص رَضِیَهُ لَهُمْ وَ کَذَلِکَ الْفَیْ‏ءُ مَا رَضِیَهُ مِنْهُ لِنَفْسِهِ وَ لِنَبِیِّهِ ص رَضِیَهُ لِذِی الْقُرْبَی کَمَا أَجْرَاهُمْ فِی الْغَنِيمَةِ فَبَدَأَ بِنَفْسِهِ جَلَّ جَلَالُهُ ثُمَّ بِرَسُولِهِ ثُمَّ بِهِمْ وَ قَرَنَ سَهْمَهُمْ بِسَهْمِ اللَّهِ وَ سَهْمِ رَسُولِهِ ص وَ کَذَلِکَ فِی الطَّاعَةِ قَالَ‏ يا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ‏ فَبَدَأَ بِنَفْسِهِ ثُمَّ بِرَسُولِهِ ثُمَّ بِأَهْلِ بَیْتِهِ کَذَلِکَ آیَةُ الْوَلَایَةِ إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ یُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ‏ فَجَعَلَ طَاعَتَهُمْ مَعَ طَاعَةِ الرَّسُولِ مَقْرُونَةً بِطَاعَتِهِ کَذَلِکَ وَلَایَتَهُمْ مَعَ وَلَایَةِ الرَّسُولِ مَقْرُونَةً بِطَاعَتِهِ کَمَا جَعَلَ سَهْمَهُمْ مَعَ سَهْمِ الرَّسُولِ مَقْرُوناً بِسَهْمِهِ فِی الْغَنِيمَةِ وَ الْفَیْ‏ءِ فَتَبَارَکَ اللَّهُ وَ تَعَالَی مَا أَعْظَمَ نِعْمَتَهُ عَلَی أَهْلِ هَذَا الْبَیْتِ فَلَمَّا جَاءَتْ قِصَّةُ الصَّدَقَةِ نَزَّهَ نَفْسَهُ وَ رَسُولَهُ وَ نَزَّهَ أَهْلَ بَیْتِهِ فَقَالَ‏ إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساکِينِ وَ الْعامِلِينَ عَلَیْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِی الرِّقابِ وَ الْغارِمِينَ وَ فِی سَبِيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ‏ فَهَلْ تَجِدُ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ ذَلِکَ أَنَّهُ سَمَّی لِنَفْسِهِ أَوْ لِرَسُولِهِ أَوْ لِذِی الْقُرْبَی لِأَنَّهُ لَمَّا نَزَّهَ نَفْسَهُ عَنِ الصَّدَقَةِ وَ نَزَّهَ رَسُولَهُ وَ نَزَّهَ أَهْلَ بَیْتِهِ لَا بَلْ حَرَّمَ عَلَیْهِمْ لِأَنَّ الصَّدَقَةَ مُحَرَّمَةٌ عَلَی مُحَمَّدٍ ص وَ آلِهِ وَ هِیَ أَوْسَاخُ أَیْدِی النَّاسِ لَا یَحِلُّ لَهُمْ لِأَنَّهُمْ طُهِّرُوا مِنْ کُلِّ دَنَسٍ وَ وَسَخٍ فَلَمَّا طَهَّرَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اصْطَفَاهُمْ رَضِیَ لَهُمْ مَا رَضِیَ لِنَفْسِهِ وَ کَرِهَ لَهُمْ مَا کَرِهَ لِنَفْسِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَهَذِهِ الثَّامِنَةُ وَ أَمَّا التَّاسِعَةُ فَنَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‏ فَنَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ فَاسْأَلُونَا إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ إِنَّمَا عَنَی اللَّهُ بِذَلِکَ الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع سُبْحَانَ اللَّهِ وَ هَلْ یَجُوزُ ذَلِکَ إِذاً یَدْعُونَّا إِلَی دِينِهِمْ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ أَفْضَلُ مِنْ دِينِ الْإِسْلَامِ فَقَالَ الْمَأْمُونُ فَهَلْ عِنْدَکَ فِی ذَلِکَ شَرْحٌ بِخِلَافِ مَا قَالُوهُ یَا أَبَا الْحَسَنِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ نَعَمْ الذِّکْرُ رَسُولُ اللَّهِ وَ نَحْنُ أَهْلُهُ وَ ذَلِکَ بَیِّنٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَیْثُ یَقُولُ فِی سُورَةِ الطَّلَاقِ‏ فَاتَّقُوا اللَّهَ يا أُولِی الْأَلْبابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَیِّناتٍ‏ فَالذِّکْرُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ نَحْنُ أَهْلُهُ فَهَذِهِ التَّاسِعَةُ وَ أَمَّا الْعَاشِرَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی آیَةِ التَّحْرِيمِ‏ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ وَ بَناتُکُمْ وَ أَخَواتُکُمْ‏ الْآیَةَ فَأَخْبِرُونِی هَلْ تَصْلُحُ ابْنَتِی وَ ابْنَةُ ابْنِی وَ مَا تَنَاسَلَ مِنْ صُلْبِی لِرَسُولِ اللَّهِ ص أَنْ یَتَزَوَّجَهَا لَوْ کَانَ حَیّاً قَالُوا لَا قَالَ فَأَخْبِرُونِی هَلْ کَانَتْ ابْنَةُ أَحَدِکُمْ تَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَتَزَوَّجَهَا لَوْ کَانَ حَیّاً قَالُوا نَعَمْ قَالَ فَفِی هَذَا بَیَانٌ لِأَنِّی أَنَا مِنْ آلِهِ وَ لَسْتُمْ مِنْ آلِهِ وَ لَوْ کُنْتُمْ مِنْ آلِهِ لَحَرُمَ عَلَیْهِ بَنَاتُکُمْ کَمَا حَرُمَ عَلَیْهِ بَنَاتِی‏ لِأَنِّی مِنْ آلِهِ وَ أَنْتُمْ مِنْ أُمَّتِهِ فَهَذَا فَرْقٌ بَیْنَ الْآلِ وَ الْأُمَّةِ لِأَنَّ الْآلَ مِنْهُ وَ الْأُمَّةُ إِذَا لَمْ تَکُنْ مِنَ الْآلِ فَلَیْسَتْ مِنْهُ فَهَذِهِ الْعَاشِرَةُ وَ أَمَّا الْحَادِیَةَ عَشَرَةَ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی سُورَةِ الْمُؤْمِنِ حِکَایَةً عَنْ قَوْلِ رَجُلٍ مُؤْمِنٍ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ‏ وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَکْتُمُ إِيمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلًا أَنْ یَقُولَ رَبِّیَ اللَّهُ وَ قَدْ جاءَکُمْ بِالْبَیِّناتِ مِنْ رَبِّکُمْ‏ إِلَی تَمَامِ الْآیَةِ فَکَانَ ابْنَ خَالِ فِرْعَوْنَ فَنَسَبَهُ إِلَی فِرْعَوْنَ بِنَسَبِهِ وَ لَمْ یُضِفْهُ إِلَیْهِ بِدِينِهِ وَ کَذَلِکَ خُصِّصْنَا نَحْنُ إِذْ کُنَّا مِنْ آلِ رَسُولِ اللَّهِ ص بِوِلَادَتِنَا مِنْهُ وَ عَمَّمَنَا النَّاسُ بِالدِّينِ فَهَذَا فَرْقٌ بَیْنَ الْآلِ وَ الْأُمَّةِ فَهَذِهِ الْحَادِیَةَ عَشَرَةَ وَ أَمَّا الثَّانِیَةَ عَشَرَةَ فَقَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها فَخَصَّصَنَا اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِهَذِهِ الْخُصُوصِیَّةِ إِذْ أَمَرَنَا مَعَ الْأُمَّةِ بِإِقَامَةِ الصَّلَاةِ ثُمَّ خَصَّصَنَا مِنْ دُونِ الْأُمَّةِ فَکَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَجِی‏ءُ إِلَی بَابِ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ ع بَعْدَ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَةِ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ کُلَّ یَوْمٍ عِنْدَ حُضُورِ کُلِّ صَلَاةٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَیَقُولُ الصَّلَاةَ رَحِمَکُمُ اللَّهُ وَ مَا أَکْرَمَ اللَّهُ أَحَداً مِنْ ذَرَارِیِّ الْأَنْبِیَاءِ بِمِثْلِ هَذِهِ الْکَرَامَةِ الَّتِی أَکْرَمَنَا بِهَا وَ خَصَّصَنَا مِنْ دُونِ جَمِيعِ أَهْلِ بَیْتِهِمْ فَقَالَ الْمَأْمُونُ وَ الْعُلَمَاءُ جَزَاکُمُ اللَّهُ أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ عَنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ خَیْراً فَمَا نَجِدُ الشَّرْحَ وَ الْبَیَانَ فِيمَا اشْتَبَهَ عَلَیْنَا إِلَّا عِنْدَکُمْ‏

کارشناسان و صاحبنظران

سخنرانی ، کتاب معارفی