ه برادران

امام رضا چند برادر داشتند؟

گویا تعداد برادران و خواهران امام ۳۶ نفر است(1. الإرشاد، ج ۲، ص ۲۴۴) و در متون تاریخی ما نام ۱۷ برادر بیان شده است. برادران حضرت عبارت اند از ابراهیم عباس قاسم اسماعیل ،جعفر هارون حسین احمد محمد، حمزه، عبدالله اسحاق، عبید الله ،زید حسن فضل و سلیمان(2. الفصول المهمة، ج ۲، ص ۹۶۱ ) به گفته شیخ مفید، هر یک از فرزندان حضرت موسی بن جعفر فضیلت و منقبتی مشهور دارند.(3. الإرشاد، ج ۲، ص ۲۴۶) برای آگاهی از جایگاه برخی برادران امام رضا به اختصار از آنان یاد میکنیم ۱. احمد بن موسی انسانی کریم و گران قدر بود که مزار او در شیراز است؛

ابراهیم بن موسی مردی شجاع و کریم بود که فرمانروای یمن شد؛(4. الإرشاد، ج ۲، ص ۲۴۵)

 اسماعیل بن موسی او همان صاحب جعفریات است که در مصر سکونت داشته و مزارش در مصر است؛(5. رجال نجاشی، ص ۲۶)

 ۴. قاسم بن موسی شخصیت بنامی بود که در اطراف حله مدفون است.

ه شاه چراغ

احمد بن موسی شاه چراغ چه ارتباطی با امام داشت؟

احمد بن موسی از برادران شاخص و برجسته امام رضا است. (6.ب الفصول المهمة، ج ۲، ص ۹۶۱) ه گفته شیخ مفید او مردی کریم و بزرگوار و پرهیزکار بود و هزار بنده در راه خدا آزاد کرد حضرت موسی بن جعفر این فرزند بزرگوار را دوست می داشتند و بر دیگر فرزندانشان مقدم میکردند. همچنین باغ معروف خود به نام یسیره» را به او بخشیده بودند. اسماعیل بن موسی ی . به ماجرایی اشاره میکند که نشان از شدت علاقه امام کاظم به احمد بن موسی دارد. او می گفت پدر بزرگوارم روزی با عده ای از فرزندانش به یکی از املاکش تشریف برد که خارج مدینه بود. احمد نیز با ما بود و آن روز بیست نفر از خادمان حضرت موسی بن جعفر اطراف احمد را داشتند و پیوسته مواظب او بودند؛ چنانچه اگر می ایستاد می ایستادند و اگر می نشست می نشستند. با آنکه همه غلامان پدرم مواظب بودند باز هم پدر بزرگوارم دقیقه ای از وی غفلت نمی کرد. (1. الإرشاد، ج ۲، ص ۲۴۴)

به گزارش شیخ مفید بعد از شهادت امام رضا گروهی از شیعیان به امامت احمد بن موسی روی آوردند(2. الفصول المختارة، ص ۳۱۶) که برخلاف روش و سیره احمد بن موسی بود؛ زیرا هم او پس از بیعت مردم بر فراز منبر رفت و در خطبه ای گفت: «مردم همان طور که اکنون تمام شما با من بیعت کردید و بیعت من به گردن شماست من نیز با برادرم علی بن موسی الرضا بیعت کرده ام بدانید او امام و خلیفه پیغمبر است. بعد از پدرم او ولی الله است که اطاعتش بر من و شما از جانب خدا و پیغمبر واجب است، هر دستوری به ما بدهد.»

آنگاه مردم همراه احمد نزد حضرت رضا آمدند و با ایشان بیعت کردند مجلسی ضمن بیان این روایت این نکته را می افزاید که احمد بن موسی پیوسته ملازم خدمت برادر بود تا اینکه مأمون از پی حضرت رضا فرستاد.(3. بحار الأنوار، ج ۴۸، ص ۳۰۸)

مزار احمد بن موسی که به سید السادات ملقب است در شیراز قرار دارد و به شاه چراغ معروف است.(4. همان تنقيح المقال، ج ۸، ص ۱۶۶ ) ابن بطوطه (وفات: ۷۷۹ ق) در بیان مشاهدات خود از شهر شیراز به مزار احمد بن موسی اشاره میکند و مدعی است که این بقعه در نظر شیرازیان احترام تمام دارد و مردم برای تبرک و توسل به زیارت آن می روند. (5. ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطه، ج ۲، ص ۴۸)

احمد بن موسی در دوره مأمون مدینه را ترک گفت تا به امام رضا بپیوندد. چون قتلغ خان فرماندار مأمون در شیراز از آمدن احمد آگاه شد

در بیرون شهر در محلی به احمد روی آورد که به آن نقطه «خان زینال» می گفتند. هر دو گروه با هم برخورد کردند و میانشان جنگ درگرفت... تا اینکه مردی از یاران قتلغ فریاد زد: «اگر میخواهید به امام رضا برسید، او شهید شد. هنگامی که یاران احمد بن موسی این سخن را شنیدند از اطرافش پراکنده شدند و جز بعضی از قبیله و برادرانش کسی با او نماند. پس به طرف شیراز روی آورد و مخالفان در پی او آمدند و در همین نقطه که اکنون آرامگاه اوست وی را به شهادت رساندند. (1. بحار الأنوار، ج ۴۸، ص ۳۰۸)

گویا این قبر در عصر اتابک ابوبکر بن سعد بن زنگی (وفات: ۶۵۹ ق) معاصر سعدی شیرازی پیدا شده است. پس از پیدا شدن قبر جسد احمد بن موسی را دیدند که پوسیده نشده و تغییر نیافته و در انگشتش خاتمی بوده که نقش آن این است: العزة الله احمد بن موسی.(2. نک معین الدین ابوالقاسم جنید شیرازی، شد الازار، ص ۲۸۹، تهران، ۱۳۲۸ ش. معین الدین ابو القاسم جنید شیرازی که کتاب را در سال ۷۹۱ ق تألیف کرده بعد از نقل نقش خاتم گوید: فعرفوه به؛ یعنی از این نقش خاتمش او را شناختند.)

در جوار آستان احمد بن موسی ، بارگاه دو برادر بزرگوار او به نام های محمد بن موسی معروف به میرسید محمد و حسین بن موسی ملقب به سید علاء الدین نیز قرار دارد.(3. بحار الأنوار، ج ۴۸، ص ۳۱۲) محمد بن موسی را به جهت کثرت عبادتش محمد عابد نیز می گفتند. (4.قمی، منتهی الآمال، ج ۳، ص ۱۶۵)

. قاسم

شیعیان عراق از شهر و مزار قاسم بسیار یاد میکنند درباره این شخصیت چه اطلاعاتی وجود دارد؟

حضرت قاسم از فرزندان بلافصل امام موسی بن جعفر است. او نزد پدر جایگاه خاصی داشت و امام هفتم قاسم را متولی صدقات خود بعد از امام رضا و ابراهیم قرار دادند(1. کافی، ج ۷، ص ۵۷، در ادامه حدیث) محدث قمی روایت زیر را نشان از جایگاه قاسم بن موسی می داند(2. منتهى الآمال، ج ۲، ص۲۳۱) سلیمان جعفری می گوید: زمانی که یکی از فرزندان امام هفتم بیمار و در حال احتضار بود امام را دیدم که به فرزندش قاسم فرمود: ای فرزندم برخیز و بر بالین برادرت سورة وَ الصَّافَّاتِ صَفَا ) بخوان» حضرت قاسم شروع کرد به خواندن سوره وقتی به آیه اهم أَشَدُّ خَلْقاً أَمْ مَنْ خَلَقْنَا رسید جوان از دنیا رفت. هنگامی که پارچه ای روی او انداختند یعقوب بن جعفر به امام عرض کرد وقتی مرگ کسی نزدیک می شود پیش ما مرسوم است که سوره یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکیم خوانده می شود و شما به ما دستور میدهید که سوره صافات بخوانید؟ امام فرمودند: «ای فرزندم سوره صافات پیش هیچ کس که گرفتار و غمگین از مرگ است خوانده نمی شود مگر آنکه خداوند بزرگ او را راحت و آسوده میکند.(3. کافی، ج ۳، ص ۱۲۶، حدیث ۵)

 قاسم در دوران حبس پدر در نزدیکی حله درگذشت(4. بحار الأنوار، ج ۲، ص ۲۷۶) و امروزه مزار وی در شهری که به نام اوست(5. مزار قاسم در شهری به نام قاسم واقع شده که این شهر در ۳۵ کیلومتری شهر تاریخی حله و جزو استان بابل عراق است. همچنین بین شهرهای حله و دیوانیه قرار گرفته و تا دیوانیه ۴۵ کیلومتر فاصله دارد. ) مکان زیارتی پیروان اهل بیت است. سید بن طاووس بر استحباب زیارت حضرت قاسم تصریح کرده و او را به مقام با عظمت حضرت ابالفضل العباس و حضرت علی اکبر نزدیک میداند(6. سید بن طاووس، مصباح الزائر، ص ۵۰۳ ) به گفته یکی از یاران نزدیک امام خمینی ایشان در دوران اقامت در عراق علاوه بر زیارت عتبات و حضرت ابالفضل ، به زیارت قبر حضرت قاسم هم مشرف می شد. (7. نک محمود شریفی حضرت قاسم ، فرهنگ زیارت، ش 9)

ص50