طب الرضا علیه السلام به ضمیمه رساله ذهبیه  ( 107-113 ) شماره‌ی 4975

موضوعات

سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره فردی ‌ عبادی > بهداشت و نظافت > حجامت

خلاصه

ناظر

متن

حجامت

هرگاه خواستی حجامت کنی جز روز دوازدهم تا پانزدهم به چنین کاری دست نزن زیرا در روزهایی که ماه به بدر خود نزدیک میشود خون در بدن عادی است و به همین دلیل خون دادن بهتر است ولی اگر ماه به روزهای آخرش رسیده باشد حجامت نکن زیرا خون در بدن انسان فعال شده است مگر این که دلیل خاصی برای این کار داشته باشد.

سن خون دهنده باید رعایت شود یک جوان بیست ساله در هر بیست روز یک مرتبه میتواند حجامت کند و سی ساله ها نیز هر سی روز یک مرتبه باید به این کار دست بزنند و چهل ساله ها نیز هر چهل روز یک مرتبه و هرچه سن بالاتر برود روزها بیشتر باید محاسبه شود.

ای امیر بدان که حجامت بر روی مویرگهایی که در گوشت و اعضای دیگر پراکنده هستند انجام میشود تا ضعف به همراه نیاورد چنان چه فصد کردن خون گرفتن از رگ (ورید فرد را سست میگرداند.

حجامت در قسمت انتهای ستون فقرات در پشت گردن برای درمان سرگیجه خوب است. حجامت دو رگ پشت گردن برای رهایی از درد سر و ناراحتی های صورت و چشم مفید است.

وَ رُبَّما نابِ الْقَصْدِ عَنْ سَائِرِ ذلِك. وَقَدْ يَحْتَجِمُ تَحْتَ الذَّقَنِ لِعَلَاجِ الْقِلاع فِي الْفَمِ وَ فساد اللَّلَّةِ وَ غَير ذلِكَ مِنْ أَوجَاعِ الْفَمِ وَ كَذلِكَ الَّتِي توضَعُ بَيْنَ الْكِتْفَيْنِ تَنْفَعُ مِنَ الْخَفَقانِ الَّذِي يَكُونُ مَعَ الْاِمْتِلَا وَ الْحَرارَةِ.

وَ الَّتي تُوضَعُ عَلَى السَّاقَيْنِ قَدْ يَنقُصُ مِنَ الْإِمْتِلاء فِي الْكُلَى وَ الْمَثَانَةِ وَ الْأَرْحام، و يدر الطمث، غير أنّها مُنهكة لِلْجَسَدِ وَ قَد تَعرِضَ منها العشوة الشَّديدة، إلَّا أنَّها نافعة لذوى البثور و الدماميل.

والَّذِي يُخَفَّفُ مِنْ أَلَمِ الْحِجَامَةِ تَخْفيف الْمَصَ عِنْدَ أَوّلَ مَا يَضَعُ الْمَحاجِمِ ثُمَّ يَدرج المص قليلاً قليلاً و الثواني زيد فِي الْمَيِّ مِنْهُ الأوائِلِ وَ كَذَلِكَ الثَّوالث فَصَاعِداً.

وَ يَتَوَقِّفُ عَنِ الشَّرْطِ حَتَّى يَحمرُ الْمَوْضِعِ جَيِّداً بِتَكرِيرِ الْمَحاجِمِ عَلَيْهِ، وَ تلين المشرطة عَلى جُلُودٍ لَيِّنة وَ يَمْسَحُ الْمَوْضِعِ قَبْلَ شَرطِهِ بِالدُّهْنِ.

وَ كَذَلِكَ يَمْسَحُ الْمَوْضَعِ الَّذى يَفْصَدُ بدهن فَإِنَّهُ يقلل الأَلَم. وَ كَذَلِكَ يُلَيِّن المشراط و المبضع بالدّهنِ وَ يَمْسَحُ عقيب الْحِجَامَةِ وَ عِنْدَ الفراغِ مِنْهَا الْمَوْضِعِ بِالدُّهْنِ.

گاهی خون گرفتن از ورید میتواند از بیماریهای بالا فرد را رها بخشد. برای درمان جوشهای اطراف دهان و زبان از زیر چانه خون میگیرند. این کار برای سلامت لثه و دردهای دهان مفید میباشد. هم چنین حجامتی که میان دو کتف انجام شود انسان را از خفقان سنگینی معده و حرارت بدن نجات می دهد.

حجامتی که در روی ساقهای پا انجام میشود برای خفقان دردپا عالی و از دردهای کهنه کلیوی و درد مثانه و رحم و ریزش خون حیض جلوگیری می کند جز این که حجامت ساق پا بدن را ضعیف میگرداند و چه بسا پس از این حجامتها انسان دچار غشهای شدید شود ولی در درمان جوشها و دملها سودمند است.

هر که میخواهد درد حجامت کم شود باید آن که حجامت میکند لوله ای در محل حجامت بگذارد و ابتدا جایگاه تیغ را به آهستگی بمکد و سپس مکیدن را شدیدتر کند و اندک اندک بر شدت مکش بیافزاید.

تا جایگاه تیغ، تغییر رنگ دهد و خوب است تیغ را به وسیله ی مالش و یا روغن مالی نرم کند.

و نیز باید تیغ را در نرم ترین جا بزند تا درد کم شود. پس از اتمام کار دوباره به مالش و روغن مالی بپردازد و در آن نقطه که تیغ خورده است چند

قطره روغن بچکاند.

ولينقط عَلَى الْعُروقِ إِذا فصدت شَيْئاً مِنَ الدُّهْنِ كَيْلا تَلْتَحِمُ فَيُضِرُّ ذَلِكَ الْمَقصودِ. وَلِيعمدِ الْفاصِدُ أَنْ يَفْصَدَ مِنَ الْعروقِ مَا كَانَ فِي الْمَوَاضِعِ الْقَلِيلَةِ اللَّحْمِ لِأَنَّ فِي قِلَّةِ اللَّحْمِ مِنْ فَوْقِ الْعُرُوقِ قِلَّةِ الْأَلَمِ.

وَ أَكْثَرُ الْعُروقِ ألماً إِذا كانَ الْفَصْدُ في حَبْلِ الذَّرَاعِ وَ الْقِيفَالِ لِأَجْلِ كثرة اللَّحْمِ عَلَيْها فَأَمَّا الباسليق وَ الْأَكْحَل، فَإِنَّهُمَا أَقلَّ أَلَمَا فِي الْقَصْدِ إذا لَمْ يَكُنْ فَوْقَهُما لَحْمٌ.

وَالْواجِبُ تكميد موضع الفَصْدِ بالماء الحارّ، ليظهر الدم، وخاصة في الشتاءِ، فَإِنَّهُ يليِّنُ الْجِلْدَ وَ يقلل الأَلَمَ وَ يُسَهْلُ الْفَصْدَ.

وَ يَجِبُ فِي كُلِّ ما ذكرنا مِنْ إِخْرَاجِ الدَّمِ، اِجْتِنَابِ النِّسَاء قَبْلَ ذَلِكَ بِاثْنَتِي عَشَرَة ساعَةِ وَ يَحْتَجِمُ في يَوْمٍ صاح، صاف، لاغيم فيه و لاريح شديدة.

وَلِيخرجُ مِنَ الدَّمِ بِقَدْرِ ما يرى مِنْ تَغَيُّرِهِ. وَ لَا تَدْخُلْ يَوْمِكَ ذَاكَ الْحَمَامِ، فَإِنَّهُ يُورِثُ الدّاء وَ اصيبُ عَلَى رَأسِكَ وَ جَسَدِكَ الْمَاء الحار و لا تَفْعَلْ ذَلِكَ مِنْ سَاعَتِكِ.

وَ إِيَّاكَ وَ الْحَمَّامَ إِذا احْتَجَمْتَ، فَإِنَّ الْحِمى الدائمة تَكُونُ مِنْهُ.

فَإِذَا اغْتَسَلْتَ مِنَ الْحِجَامَةِ فَخُذْ خِرْقَةً مرغرى فَأَلْقِهَا عَلَى مَحاجِمِكَ أو ثواباً ليناً مِنْ قَرْ أَوْ غيره.

پس از گرفتن خون از رگ وریدی همین کار را بکند تا شکاف ورید نرم شود و خون از شکاف بیرون نیاید و برای فصد هر چه از قسمت های کم گوشت بدن انتخاب گردد بهتر است زیرا درد آن کم تر است.

خون گرفتن از حبل الذارع ( رگ وریدی روی *٠ف٠) و قیفال ( رگ وریدی روی *٠ف٠) از همه جا دردناک تر است زیرا ارتباط این دو رگ با گوشت بیش تر میباشد.

هنگام خون گرفتن از رگ با سلیق - که آن هم روی مرفق است - و رگ اکحل درد کم تری به همراه دار به شرطی که روی این دو رگ گوشت نباشد.

باید پیش از حجامت مکان نیشتر را با آب گرم بشویند تا جریان خون بیشتر شود به ویژه در زمستان که گرم و نرم کردن مکان فصد درد را کم تر و فصد را ساده میگرداند.

در همه ی این مواردی که برای حجامت گفتیم باید پس از آن با همسر خود نزدیکی نکرد و میان همبستری و حجامت دوازده ساعت فاصله باشد و در روزی که هوا صاف و بدن ابر و باد باشد بد است حجامت کرد.

هرگاه آرامش مزاج داشتی باید جلوی خونریزی را بگیری و نگذار دیگر خون بیاید و بلافاصله پس از خون دادن حمام نرو که سبب بروز بیماری می شود و باید پس از حجامت سر را فقط با آب گرم شست و از زود استحمام کردن بپرهیزد.

پس از حمام از حجامت باید پرهیز کرد زیرا سبب مبتلا شدن به تبهای همیشگی می شود.

و هنگامی که استحمام کردی پارچه ای ابریشمی یا نخی که بطیف و نرم باشد روی محل حجامت بگذار

وَ خُذْ قَدْرَ الْحضمةِ مِنَ التَّرياق الْأَكْبَرِ فَأَشْرِبْهُ وَ كُلْهُ مِنْ غَيْرِ شُرِبٍ إِنْ كَانَ شِتَاءُ، وَ إِنْ كَانَ صَيْفاً فَاشْرِب الاسكَنْجَبِينِ الْمَغْلى، إِنَّكَ إِذا فَعَلْتَ ذَلِكَ فَقَدْ أَمِنتَ مِنَ التَّقْوَةِ وَ الْبَهْقِ وَ الْبَرَصِ وَ الْجِدَامِ بِإِذْنِ اللَّهِ تعالى.

و مص مِنَ الرُّمانِ الأملسى فَإِنَّهُ النَّفْسَ وَ يُحْيَى الدَّمَ. وَ لَا تَأْكُلْنَ طعاماً مالِحاً وَ لا مِلْحاً بعده بثلثى ساعَةِ فَإِنَّهُ يَعْرِضُ مِنْهُ الْجَرَبَ.

وَ إِنْ كَانَ شِتاءً فَكُل الطياهيج إِذَا احْتَجَمْتَ وَ اشْرِبْ عَلَيْهِ مِنْ ذَلِكَ الشَّرابِ الَّذِي وَصفة لَكَ.

وَادْهَنْ مَوضِعَ الْحِجَامَةِ بِدُهْنِ الْخَيْرِى وَ مَاءِ وَرِدٍ وَ شَيْء مِنْ مِسْك وَ صَبٌ مِنْهُ عَلَى هَامَتِكَ سَاعَة تَفْرُغُ مِنْ حِجَامَتِكَ وَ أَمَّا فِي الصَّيْفِ، فَإِذَا احْتَجَمْتَ فَكُل السكباج والهلام وَ الْمُصَوصَ وَ الْخَامِيرَ وَ صبّ عَلَى هَامَتِكَ دهن الْبَنَفْسَجَ وَ ماء ورد، وَ شَيئاً مِنْ كافور. وَاشْرِبْ مِنْ ذلِكَ الشَّرابِ الَّذى وَ صفتهُ لَكَ بَعْدَ طَعَامِكَ، وَ إِيَّاكَ وَ كثْرَة الْحَرَكَةِ وَ الْغَضَبِ وَ مُجَامِعَةِ النِّسَاء يَوْمِكَ ذَاكَ.

و به اندازه یک دانه از تریاق اکبر را در آب حل کن و بخور که تنها در زمستان خوردن آن لازم است و اگر تابستان باشد پس از خون دادن سکنجبین که خوب جوشیده شده که اگر چنین کنی از لقوه، سفیدی پوست) و جذام به خواست خداوند متعال در امان خواهی بود

مکیدن انار ترش و شیرین خون را به حرکت وا میدارد و غذای شور و بدون نمک تا سه ساعت مصرف نشود که چه بسا به بیماری جرب مبتلا شود.

و اگر فصل زمستان حجامت انجام شود گوشتها (گوشت تیهو) استفاده کن و از آن شراب حلالی که گفتم بنوش

مكان حجامت را با روغن خیری و گلاب چرب کن و مقداری آب مخلوط با مشک بر سر بریز و اما در تابستان هرگاه حجامت کردی سکنجبین گوشت بدون چربی و نیشکر بخور استفاده از خمیر روغن بنفشه و گلاب و کافور خوب است و از آن شراب که توصیف کردم استفاده کن بپرهیز از این که پس از حجامت زیاد حرکت کنی و خشمگین شوی و یا در همان روز با همسرت همبستر شوی

مخاطب

جوان ، کارشناسان و صاحبنظران

قالب

کتاب معارفی