التعادل في الاكل والشراب
و قال : إِن كُل واحِدَة مِنْ هَذِهِ الطَّبَائِعِ تُحِبُّ ما يُشاكلها، فَاتَّخِذْ ما يشاكل جَسَدكَ وَ مَنْ أَخَذَ الطَّعامَ زيادة (الابان) لَمْ يَعْذَهُ وَ مَنْ أَخَذَ بِقَدَرٍ لا زيادة عَلَيْهِ وَ لا نَقْصٍ، غَذَاهِ وَ نَفَعَهُ وَ كَذَلِكَ الْمَاء.
فَسَبِيلُكَ أَنْ تَأخُذَ مِنَ الطَّعَامِ مِنْ كُلِّ صِنْفٍ مِنْهُ فِي أَيَّامِهِ، وَ ارْفَعْ يَدَكَ مِنَ الطَّعَامِ. وَ بِكَ إِلَيْهِ بَعْضَ الْقَوْمِ. فَإِنَّهُ أَصِحُ لِبَدَنِكَ وَ أَذْكى لِعَقْلِكَ وَ أَحْفَ عَلَى نَفْسِكَ جِسْمِكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
منهاج تناول الطعام او تدبير الصحةِ فِي الْفُصُولِ الْأَرْبَعَةِ
قال : كل الْبَارِدِ فِي الصَّيْفِ وَ الْحارُ فِي الشَّتَاءِ وَ الْمُعْتَدِل فِي الْفَصْلَيْنِ عَلَى قَدْرِ قُوَّتِكَ وَ شَهْوَتِكَ، وَابْدَأَ فِي أَوَّلِ الطَّعَامِ بِأَخَفِّ الأغذية التي يعتذى بِها بَدَنكَ بِقَدْرِ عادَتِكَ وَ بِحَسَبِ طَاقَتِكَ وَ نِشاطِكَ و زمانِكَ الَّذِي يَجِبُ أَن يَكُونُ أكْلَكَ فِي كُلِّ يَوْمٍ عِنْدَمَا يَمْضَى فِي النَّهَارِ ثمان ساعات أكلة واحِدَةٍ، أو ثلاث أكلات في يَوْمَيْنِ تَتَغذَّى باكِراً في أَوَّلِ يَوْمٍ، ثُمَّ تَتَعَشَى، فَإِذا كانَ الْيَوْمِ الثانى، فَعِنْدَ مَضَى ثَمان ساعات مِنَ النَّهَارِ أكلت أكلة واحِدَة وَ لَمْ تَحْتَجْ إِلَى الْعِشَاءِ.
تعادل در خوراک و نوشیدنی
ای خلیفه بدان هر که غذا را بیشتر از حد لزوم بخورد، بدنش را به طور صحیح تغذیه نکرده است باید غذا را به اندازه ی نیاز بخورد نه کم و نه زیاد آب هم به همین اندازه باید خورده شود.
بهترین راه برای خوردن این میباشد که به مقداری که برای هر روزت کفایت میکند قانع شده و از غذا دست بکشی در حالی که کاملاً سیر نشده ای.
البته در وجود تو نسبت به غذا میل و علاقه هست ولی نباید در پیروی از این میل فریبنده زیاده روی کنی بلکه میانه روی در غذا، معده و بدن تو را سالم نگه می دارد و عقلت را پاک و جسمت را نیرومند می سازد.
چگونگی خوردن غذا یا تدبیر تندرستی در چهار فصل
امام فرمود: هر خوراک با طبع سرد در تابستان و هر خوراک با طبع گرم در زمستان و خوراکهای معتدل در فصل های بهار و پاییز باید به مقدار نیرو و شهوتت باشد و در شروع غذا از غذایی استفاده کن که به مقدار معمول و مطابق نیرو و نشاط و زمانی که در هر روز باید بخوری باید باشد. به این ترتیب که هر هشت ساعت یک وعده یا سه وعده در دو روز باشد به این ترتیب که در آغاز روز بامداد) یک وعده و سپس شب هنگام بخورد. در روز دوم هنگامی که هشت ساعت از روز گذشت یک وعده غذا بخورد و تا عشا که نیازی نخواهد داشت.
كذا أَمَرَ جَدَى مُحمّد الْمُصْطَفى ) وَ عَليا في كُلِّ وَجْبَةٍ وَ في غده وَجْبَتَيْنِ وَلْيَكُنْ ذَلِكَ بِقَدْرٍ لَا يَزِيدُ وَ لا يَنْقُصُ.
وَ ارْفَعْ يَدكَ مِنَ الطَّعَامِ وَ أَنْتَ تَشْتَهِيهِ، وَلْيَكُنْ شَرَابَكَ عَلَى أَثَرِ طَعَامِكَ مِنْ هَذَا الشَّراب الصافي الْعَتِيقِ مِمَّا يَحِلُّ شُرْبَهُ، وَ أَنَا أَصِفُهُ فيما بعد.
و قال الإمام الرضاء ) : وَ نَذْكُرُ الْآنَ ما يَنْبَغِى ذِكْرِهُ مِنْ تَدْبِيرِ فصولِ السَّنَةِ وَ شُهورِهَا الرومية الواقعة فيها في كُلِّ فَضْلٍ عَلَى حِدّة وَ مَا يَسْتَعْمَلُ مِنَ الْأَطْعِمَةِ وَ الْأَشْرِبَةِ وَ ما يَتَجَنِّبُ مِنْهُ وَ كِيفيّة حِفْظُ الصِّحَةِ مِنْ أَقاويلِ الْقُدَمَاءِ.
وَ نَعودُ إِلَى قَوْلِ الْأَئِمَةِ ) في صِفَةِ شَرابِ يَحِلُّ شُرْبَهُ وَ يَسْتَعْمِلُ بَعْدَ الطَّعَامِ.
تفاصيل فصول السنة
فصل الربيع
الآذار
قال : أَمَا فَصْلُ الرَّبِيعِ فَإِنَّهُ رُوحُ الزَّمَانِ وَ أَوَتُهُ آذار وعده أيامه ثلاثونَ يَوْماً وَ فِيهِ يُطَيِّبُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ وَ تُليَنُ الْأَرْضَ وَيَذْهَبُ سُلْطانِ الْبَلْغَمِ وَ يُهَيِّجُ الدَّمَ.
جدم حضرت محمد مصطفی - درود خداوند بر او و خاندانش باد - و حضرت علی - سلام خدا بر او باد - همین طور دستور فرمودند که یک وعده غذا خورده شود و فردا وعده غذا بخور ولی در هر حال باید پیوسته انجام شود و کم و زیاد نگردد.
هنگامی دست به سوی خوراک دراز کن که به آن میل داشته باشی و باید پس از غذا آب بنوشی و این نوشیدنی باید صاف و حلال باشد که من آن را برایت توصیف میکنم.
امام رضا در ادامه نوشته است اکنون شایسته است از کیفیت چهار فصل سال و ماههای رومی سخن بگوییم که هر کدام با فصل دیگر تفاوت دارد و این که باید آن چه خوراکها و نوشیدنیهایی استفاده کرد و از کدام یک پرهیز نمود و بر اساس سخنان گذشتگان چگونگی تندرستی بدن را بیان کنیم.
و سپس به سخنان امامان درباره ی چگونگی ساخت شرابی می پردازیم که نوشیدن آن حلال و پس از ناهار و شام می توان نوشید.
توصیف چهار فصل
ماههای رومی
۱ آذار (۲۳) اسفند تا ۲۴ فروردین)
آذار اولین ماه فصل بهار و سی یک روز میباشد در این ماه، هوای شب و روز پاکیزه و فرحبخش است زمین نرم میشود خونها به هیجان می آیند و بلغم ها کم می شوند.
وَ يَسْتَعْمَلُ فِيهِ مِنَ الْغَذاءِ اللَّطيفِ وَ اللحوم وَ الْبَيض ال «نيم برشت» وَ يَشْرَبُ الشَّرابَ بَعْدَ تَعْدِيلِهِ بِالْمَاءِ وَ يَنْقَى فِيهِ أَكْلَ الْبَصَلِ وَ الثَّوْمِ وَ الْحَامِضِ وَ يُحْمَدُ فِيهِ شُرْبَ الْمُسْهِلِ وَ يَسْتَعْمِلُ فِيهِ الْفَصْدَ و الحجامة.
شهر نیسان
قال الإمام : نيسان ثلاثونَ يَوْماً فِيهِ يَطولُ النَّهَارَ وَ يُقَوَى مِزَاجُ الْفَصْلِ وَ يَتَحرّك الدَّمَ وَتَهُب فيهِ الرِّياح الشَّرْقِيةِ، وَ يَسْتَعْمَلُ فِيهِ الْمَآكل المشوية و ما يعمل بالخل و لحوم الصَّيْدِ وَ يُعالِجُ الْجِمَاعَ وَ التَّمْرِيخُ بِالدّهْنِ فِي الْحَمامِ، وَ لا يَشْرَبُ الْمَاءَ عَلَى الرِّيقِ وَ يَشُمُّ الرياحين والطيب.
شهر أيار
قال الامام ) : أيارُ أَحَدُ وَ ثَلاثُونَ يَوْماً، تَصْفو فِيهِ الرِّيَاحَ وَ هُوَ آخرُ فَصْلِ الرَّبِيعِ وَ قَدْ نَهى عَنِ الملوحاتِ وَ النُّحومِ الْغَلِيظَةِ كالرؤوس و لحومِ الْبَقَرِ وَ اللَّبَنِ، وَ يَنْفَعُ فِيهِ دُخولَ الْحَمَّامِ أَوَّلِ النَّهَارِ و تكره فيه الرياضةَ قَبْلَ الغداء.
حزیران
قال الامام : حزيزان ثلاثونَ يَوْماً، يَذْهَبُ بِهِ سُلْطَانِ الْبَلْغَمِ وَ الدَّمِ، وَ يقبل زمان المرة الصَّفْراء و يَنْهى فِيهِ عَنِ التَّعَبِ وَ أَكْلِ اللَّحْمِ دائماً وَ الْإِكْثَارِ مِنْهُ، وَ شَمِ الْمِسْكِ وَ الْعَنْبَرِ.
در این ماه باید غذاهای لطیف مانند گوشت سفید نیم پخته خورده و از خوردن پیاز ،ریحان پونه و ترشی باید پرهیز داشت در این ماه مسهل خوردن خوب و حجامت مانعی ندارد.
۲- نیسان (۲۵) فروردین تا ۲۳ اردیبهشت
ماه دوم بهار است که سی روز میباشد در این ماه روزها، طولانی تر و مزاج ها قوی تر میگردند. خونها به حرکت درآمده و بادهای شرقی می وزند. در این ماه باید غذاهای کباب شده و گوشت شکار خورد. جماع و روغن مالیدن به بدن در حمام بو کردن گلها و سبزیجات خوب است.
۳- ایاز (۲۴) اردیبهشت تا ۲۳ خرداد
ماه سوم بهار و سی و یک روز میباشد بادها در این ماه، صاف و لطیف می شوند. در این ماه باید از خوردن غذاهای شور و گوشتهای سنگین مانند گوشت گاو و شیر گاو خودداری نمود. استحمام در روز اول این ماه خوب است ولی پیش از خوردن نباید ورزش کرد.
۴- حزیران (۲۴) خرداد تا ۲۲ تیر
سی روز است. در این ماه سلطه ی بلغم و خون بر بدن کم میشود و زمان غلبه ی صفرا میباشد در این ماه از تلاشها خسته کننده و خوردن گوشتهای چربی دار و زیاده روی در مصرف آن بپرهیزد و هم چنین نباید مشک و عنبر را بو کنند.
وَ يَنْفَعُ فِيهَ أَكْلَ الْبقولِ الْبَارِدَةِ كَالهِنْدِ باءِ وَ يَنْفَعُ فِيهِ أَكْلُ الْبَقولِ الْبَارِدَةِ كالهند باء البقلةُ الْحَمْقَاء وَ أَكْلُ الْخَضرِ كَالخيارِ وَ الْقِتَاءِ وَ الشيرخشت و الْفاكِهَة الرّطْبَةِ وَ اسْتِعمال المحمضاتِ وَ مِنَ اللحوم لحم المعز الثنى والجدى وَ مِنَ الطُّيُورِ الدَّجَاجِ وَ الطَّيْهُوجِ وَ الدُّرَاجِ وَ الألبان و السمك الطرى.
تموز
قال الامام ) : أَحَدٌ وَ ثَلاثُونَ يَوْماً، فيهِ شِدَّةِ الْحَرَارَةِ وَ تَفُورُ الْمَياهُ، وَ يَسْتَعْمِلُ فِيهِ شُرْبِ الْمَاءِ الْبَارِدِ عَلَى الرِّيقِ و تؤكلُ فيهِ الأشْياءُ الْبَارِدَةِ الرَّطْبَة، وَ يَكْثُرُ فيهِ مِزاج الشَّرابِ وَ تؤكلُ فِيهِ الْأغذية اللطيفة السريعة الْهَضْم، كما ذكر في حزيران.
آب
قال الامام الا : أحد وثلاثونَ يَوْماً، فيهِ تَشْتَدُ السَّموم وَ يُهَيِّجُ الزَّكَامَ بِاللَّيْلِ وَ تَهب الشمال و يصلَحُ الْمِزاج بِالتَّبْرِيدِ وَ الترطيب.
وَ يَنْفَعُ فِيهِ شُرْبَ اللَّبَنِ الرّائبِ وَ يَجْتَنِبُ فِيهِ الْجِماعِ وَ المُسهل و يقل مِنَ الرِّياضةِ وَ تَشُمُّ مِنَ الرِّياحينِ الْبَارِدَةِ.
أيلول
قال الامام ال : ثلاثونَ يَوْماً، فيه يطيِّبُ الْهَوَى وَ يُقَوَى سُلْطَانٍ المرة السوداء و يصلَحُ شُرْبِ الْمُسْهِلِ وَ يَنْفَعُ فِيهِ أَكْلَ الْحَلاوَاتِ وَ أصناف اللحوم الْمُعْتَدِلَة كَالْجَدِى وَ الْحَولَّى مِنَ الضَّأْنِ وَ يَجْتَنِبُ فِيهِ لَحْمِ الْبَقَرِ، وَ الْإِكْثَارِ مِنَ الشَّواءِ وَ دُخولِ الْحَمَّامِ
در این ماه خوردن حبوبات سرد مزاج مانند کاسنی و خرفه و میوه های سبز مانند خیار خیار چنبر شیر خشت و میوه های آبدار و ترشی های سودمند هست. از میان گوشتها ،گوشت ،بزغاله گوساله ماهی تازه و پرنده هایی مانند مرغ تیهو دراج و نوشیدن شیر گوسفند که به تازگی بره زاییده باشند
۵- تموز (۳۳) تیر تا ۲۲ مرداد
سی و یک روز است. در این ماه گرما بیش تر تبخیر آبها زیادتر می شود. خوردن آب سرد خوبست که به یک مرتبه سرکشیده شود. در این ماه خوردن خوراک های آبکی و غذاهای زود هضم، مفید خواهد بود.
آب (۲۳) مرداد تا ۲۲ شهریور
سی و یک روز است. در این ماه بادهای فصلی زیاد میشود و زکام در شب ها بیشتر میگردد باد شمال میوزد و مزاج را باید با غذاهای سرد کننده ی مزاج اصلاح نمود.
در این ماه خوردن غذاهای سبک و زود هضم و شیر جوشیده خوب است. در این ماه نباید جماع کرد و از مصرف مسهل خودداری شود. ورزش را باید کم کرد و بو کردن گلهای سرد مزاج خوب خواهد بود.
ایلول (۲۳) شهریور تا ۲۱ مهر)
سی روز است هوا در این ماه پاکیزه میشود سودا بر مزاج ها غلبه می یابد. خوردن مسهل غلبه ی سودا و حرارت بدن را اصلاح میکند. خوردن شیرینی ها و انواع گوشت معتدل مانند گوشت بزغاله یک ساله و بره خوب است. در این ماه نباید گوشت گاو خورد و از زیاده روی در مصرف کباب باید پرهیز کرد. استحمام زیاد خوب نیست.
وَ يَسْتَعْمَلُ فِيهِ الطيب المعتدل المزاج، وَ يَجْتَنِبُ فِيهِ أَكْلِ الْبِطِّيخ و القثاء.
تشرين الأول
قال الامام ) : أحدُ وَ ثَلاثونَ يَوْماً، فيهِ تَهِبُّ الرِّيَاحَ الْمُخْتَلِفَةِ وَ يَتَنَفْسُ فِيهِ رَيحِ الصَّبا وَيَجْتَنِبُ فِيهِ الْفَصْدَ وَ شُرْبَ الدَّواء، وَ يَحْمدُ فِيهِ الْجِماع وَ يَنْفَعُ أَكل اللَّحْمِ السَّمينِ وَ الرُّمَانِ الْمُرْ وَ الْفَاكِهَةِ بَعْدَ لا الطعام، وَ يَستَعْمَلُ فيهِ أكل اللحوم بالتوابل، وَ يُقلِّلُ فِيهِ مِنْ شُرْبٍ الماء وَ يُحْمَدُ فِيهِ الرِّياضةُ.
تشرين الثاني
قال الامام ) : ثَلاثُونَ يَوْماً، فِيهِ يَقْطَعُ الْمَطَرَ الْوَسْمَى وَيَنْهَى فِيهِ عَنْ شُرْبِ الْمَاءِ بِاللَّيْلِ وَ يُقللُ فيهِ مِن دُخولِ الْحَمَامِ وَ الْجِمَاعِ، وَ يَشْرَبُ كُلَّ يَوْمٍ بُكْرَة جُرْعَة ماء حانٌ، وَيَجْتَنِبُ فِيهِ أَكْلَ الْبَقولِ الْحَارَّة كَالْرَفْسِ وَ النَّعْنَاعِ وَالْجَرْجِيرِ.
كانون الاول
قال الامام ) : أَحَدُ وَ ثَلاثُونَ يَوْماً ، تَقوى فِيهِ الْعَواصِفَ وَ تَشْتَدُّ فِيهِ الْبَرْدَ، وَ يَنْفَعُ فِيهِ كُلّ ما ذكر في تشرين الثاني، وَ يَحْذَرُ فِيهِ مِنْ أَكْلِ الطَّعام البارد، و يتقى فيهِ الْحِجَامَةَ وَ الْفَصْدَ، وَ تَسْتَعْمَلُ فِيهِ الأغذية الْحَارَةِ بِالْقُوَةِ وَ الْفِعْلِ.
كانون الثاني
قال الامام ) : أحدُ وَ ثَلاثُونَ يَوْماً، يقوى فيه غَلَبَةِ الْبَلْغَم وَ يَنْبَغِى أَن يَتَجَرَّعَ فِيهِ الماء الحار عَلَى الرّيق، و يحمدُ فِيهِ الْجماع، و يَنْفَعُ الْأَحْشَاءَ مِثْلِ الْبَقولِ الْحَارَةِ كَالْكَرِفْس وَ الْجِرْجِيرِ وَالْكُرَاثَ، وَ يَنْفَعُ فِيهِ دخولَ الْحَمَامِ أَوَّلِ النَّهَارِ.
و التمريخ بدهنِ الْخَيْرِى وَ ما نَاسَبَهُ، وَ يَحذَرُ فِيهِ الْحَلْقِ وأَكْلَ السَّمَكَ الطَّرِى وَ اللَّبَنَ.
شباط
قال الامام : ثمانية وعشرونَ يَوْماً، تَخْتَلِفُ فِيهِ الرِّيَاحَ، وَ تكثر الأمطار، ويظهر فيه الْعُشْبِ وَيَجْرى فيهِ الْمَاءَ فِي الْعَوْدِ وَ يَنْفَعُ أكل الثَّوْمِ وَ لَحْمِ الطَّيْرِ وَ الصّيود وَ الْفَاكِهَة الْيَابِسَةِ، وَ يقلل مِنْ أَكْلِ الحلاواتِ، وَ يُحْمَدُ فيه كثرة الجماع وَ الْحَرَكَةَ وَ الرياضة.
صفة الشراب الذي يحل شربه و استعماله بعد الطعام
قال الامام : قَدْ تَقَدَّمَ ذِكْرَ نَفْعَهُ عِنْدَ ابْتِدَاءِنَا بِالْقَوْلِ عَلَى فُصولِ السَّنَةِ وَ مَا يَعْتَمِدُ فِيهَا مِنْ حِفْظِ الصَّحَّةِ.
کانون دوم (۲۴) دی تا ۲۴ بهمن
سی و یک روز است. در این ماه بلغم زیاد میشود بهتر است در این ماه آب گرم را یک مرتبه سر کشید جماع و خوردن حبوبات گرم، کرفس ترتیزک سیر پیاز کوهی و استحمام خوب است.
مالش دادن بدن با روغنهای خوشبو توصیه میشود و نباید در این ماه شیرینی و ماهی تازه و شیر خورد
شباط (۲۵) بهمن تا ۲۲ اسفند
آخرین ماه سال رومی و بیست و هشت روز میباشد. در این ماه بادهای مختلف می وزد ریزش باران فراوان و در اواخر این ماه علف ها، سر از خاک در می آورند و در داخل درختان آب جمع میشود. خوردن پیاز، سیر، گوشت پرنده گوشت ،شکار میوه شکار و حرکت و ورزش خوبست شیرینی باید کم خورد جماع زیاد در این ماه بد نیست.
نوشیدنی حلال که پس از ناهار و شام باید نوشید
امام فرمود: همان طور که قبلا در آغاز سخن در قسمت فصول سال گفتم نوشیدنی خوبی برای تندرستی بدن هست.
صفته أَنْ يُؤْخَذَ مِنَ الرَّبِيبِ الْمِنْقى عشره أَرْطَالٍ فَيَغْسِلُ وَ يَنفَعُ بماء صافٍ في غَمْرَةٍ وَ زِيادَةٍ عَلَيْهِ أربع أصابع، و يترك في اناتِهِ ذلك ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الشَّتاء وَ فِي الصَّيْفِ يَوْماً وَ لَيْلَةً، ثُمَّ يَجْعَلُ فِي قدرٍ نظيف، وَلْيَكُنِ الْمَاءَ السَّمَاءِ، إِنْ قَدَرْتَ عَلَيْهِ وَ إِلَّا فَمِنَ الْمَاءَ الْعَذَّبِ الَّذِي ينبوعه مِنْ ناحِيَةِ الْمَشْرِقِ ماء براقاً أبْيَض خَفِيفاً، وَ هُوَ الْقَابل لما يعترضه على سرعة مِنَ السخونَةِ وَ الْبُرودَةِ وَ تِلْكَ دِلالة عَلَى خِفَةِ الماء.
وَ يطْبَخُ حَتَّى يَنتَفِخَ الزَّبيب و ينفبح ، ثُمّ يعصَرُ وَ يصفى مَاؤُهُ وَ يَبْردُ، ثُمَّ يَرِدُ إِلَى الْقَدِ ثانياً و يُؤخَذُ مِقْداره بعود و يغلى بِنارِ لَيِّنة غَلَياناً رقيقاً حَتَّى يمضى ثلثاهُ وَ يبقى ثلثه.
ثُمَّ يَؤْخَذُ عَسَلَ النَّحْلِ الْمُصَفّى رَطل، فيلقى عَلَيْهِ وَ يُؤْخَذُ مِقْدارِه وَ مقدار الماء و مقداره مِنَ الْقَدرِ وَ يَغْلى حَتَّى يَذْهَبَ قَدْرِ الْعَسَلِ وَ يَعُودُ إلى أحده.
وَ يُؤْخَذُ صفيقة ( خرقة ضعيفة فتجعل فيها مِنَ الزَّنجبيل وَزْن دِرْهَم وَ مِنَ الْقَرَنْفِل وزن دِرْهم وَ مِنَ الدار صيني وزن نِصْفَ دِرْهم و مِنَ الزَّعْفَرانِ وزن دِرْهَم وَ مِنَ السُّنْبِل وزن نِصْفَ دِرْهَم وَ مِنَ الْعُود التي (الهندى مثله) وَزْن نصف درهم وَ مِنَ الْمُصْطكى وزن نصف دِرْهم بعد أن يستحق كُلَّ صِنْفٍ مِنْ هَذِهِ الأصْنافِ وحده وَ يَدْخُلُ. وَ يَجْعَلُ فِي الْخِرْقَةِ وَ يَشَدُّ بِخَيْطٍ شَداً جَيِّداً.
طرز تهیه این شراب از انگور پاک شده تهیه میگردد بدین شکل که ده رطل آن را برای شراب آماده میکنند طرز تهیه شراب چنین است انگور را شسته داخل ظرفی ریخته و آنقدر آب صاف روی آن می ریزند تا چهار انگشت بالاتر از دانه های انگور قرار بگیرد سپس در فصل پاییز یا زمستان در روزهای بارانی ظرف را سه روز در معرض باران قرار میدهی تا آب صاف باران به داخل آن به مقدار یک رطل بریزد. اگر آب باران صاف نباشد داخل آن ظرف از آب چشمه به همان مقدار میریزند و خصوصیات آب چشمه آب به زودی سردی و گرمی را قبول میکند و همین خاصیت دلیل بر صاف بودن آب می باشد.
پس از آن صبر میکنند تا انگور باد کند. آن گاه در پارچه ای تمیزی می فشارند تا آب از انگور جدا شود. سپس آن آب را دوباره جلوی باران می گذارند تا مقداری آب باران در آن ببارد و با عود آن را روی آتش ملایم میگذارند تا جوش بخورد و دو سوم آب بخار شود و تنها یک سوم باقی بماند. بعد هم از عسل ،پاک یک رطل داخل آن می ریزند و دوباره آن را می جوشانند تا کمی سفت شود.
بعد هم عقاقیر که عبارتند از زنجبیل ،زعفران قرنفل، دارچین، سنبل الطيب، هندباد عود هندی و مصطکی باشد را تهیه نموده به نسبتهای زنجبیل و زعفران هر کدام به وزن نصف درهم را جداگانه کوبیده، داخل پارچه ی تمیز میریزند و اطراف آن را محکم می بندند.
وَيَكُونُ لِلْخَيْطِ طرف طويل تعلقُ بِهِ الْخِرْقَةِ الْمَضرورة في عود مُعارض بِهِ عَلَى الْقَدْرِ وَ يَكونُ ألقى هذهِ الصِّرَة فِي الْقَدْرِ فِي الْوَقْتِ الَّذِي يلقى فِيهِ الْعَسَلَ.
ثُمَّ تَمرِسُ الْخِرْقَة ساعة فساعة، لينزل ما فيها قليلاً قليلاً، و يغلى إلى أن يعود إلى حالِهِ، وَ يَذْهَبُ زِيادَةَ الْعَسَلِ.
وَلْتَكُن النَّارِ لَيِّنة، ثُمَّ يضفى و يَبْردُ، وَ يَتْرُكُ فِي إِناءِهِ ثَلَاثَةِ أَشْهُرٍ مختوماً عَلَيْهِ لا يَفْتَحُ ، فَإِذا بَلَغْتَ الْمُدَّةِ فَاشْرِبْهُ، وَالشَّرَبَةُ مِنْهُ قَدْرِ أوقية بأوقِيَتَيْنِ ماء.
قال الامام و لِلْمامُونِ : إِذا أَكَلْتَ كما وَصَفْتَ لَكَ مِنْ قَدرِ الطَّعَامِ فَاشْرِبْ مِنْ هَذَا الشَّرابِ ثَلاثَةِ أَقداحٍ بَعْدَ طَعَامِكَ، فَإِذَا فَعَلْتَ فَقَدْ أَمِنتَ بِإِذْنِ اللَّهِ يَوْمِكَ مِنْ وَجَعِ النَّقْرِسِ وَ الْإِبْردَةِ وَ الرِّياح الموذية.
فَإِن اشْتَهَيْتَ الْمَاءَ بَعْد ذلكَ فَأَشْرَبْ مِنْهُ نِصْف ما كُنت تشرب فَإِنَّهُ أَصْحَ لِبَدَنِكَ وَ أكثر لِبَدَنِكَ وَ أكثر لجماعكَ وَ أَشَدَّ لِضَبْطِكَ وَ حِفْظِكَ.
قال الامام ال : فَإِنَّ الْمَاءَ الْبَارِدِ بَعْدَ أَكْلِ السَّمكِ الطَّرى يورث الفالح.
قال الامام ) : أكل الأترج بِاللَّيْلِ يقلبُ الْعَيْنِ وَ يُورِثُ الْحَوْلَ.
سپس آن پارچه را که دو طرفش با نخ بسته شده است داخل دیگ می گذارند و ضمن آن که ظرف به ملایمت حرارت می خورد با چوب بلندی آن را به هم میزنند و سپس پارچه را هم میفشارند تا محتویات همه ی آن دواها به داخل شراب بچکد و هنگامی که آماده شد عسل را در آن می ریزند.
بعد شراب را با آتش ملایم به هم میزنند و سپس میگذارند تا به تدریج سرد شود و پس از سرد شدن سه ماه دست به آن نمی زنند تا همه ی مواد آن داخل هم شوند بعد آن را مصرف میکنند.
مقدار مصرف این شراب یک لیوان یا دو لیوان آب نوشیدن هست.
ای خلیفه هرگاه خواستی از این شراب بنوشی پس از خوردن طعام سه قدح از آن بخور اگر این کار را ادامه دهی به اذن خداوند، شب و روزت را از دردهای رطوبتی مزمن مانند نقرس و بادهای دیگر و دردهای اعصاب مغز و معده و بعضی بیماریهای کبد طحال و روده ایمن ساخته ای
اگر به آب میل داشتی از همان شربت به اندازه ی نصف مقداری که گفته شده بخور چون این نوشیدنی برای بدن خلیفه و بیشتر مردم مفید است چون سلامتی بدن وابسته به طعام و نوشیدنیها میباشد و فساد بدن هم به وسیله ی این رو میباشد پس اگر این دو را خوب مصرف کردی بدنت سالم می ماند و اگر این دو فاسد باشند بدنت هم فاسد میشود.
نوشیدن آب سرد پس از ماهی تازه سبب فلج می شود.
خوردن ترنج در شب چشم را لوچ و تغییر در کره چشم می دهد.