علت طرح مسئله ولایت عهدی

مأمون به خوبی میدانست که امام رضا خلافت و حکومت را قبول نخواهد کرد، لذا خواسته خود را تکرار کرد ولی امام باز عذر خواستند در این زمان مأمون با عتاب و تندی گفت: عُمَر وقتی از دنیا می رفت، شورای شش نفره را تعیین کرد که یکی از آنان امیرالمؤمنین علی بود و گفت: هر که مخالفت کرد گردنش را بزنند؛ تو هم باید پیشنهاد مرا قبول کنی و الا چاره ای به غیر این ندارم. برخلاف من پیش می آیی و خود را در امان میبینی؟! به خدا سوگند، اگر ولایت عهدی را نپذیری مجبورت میکنم وگرنه تو را به قتل می رسانم. امام فرمودند: «بار خدایا تو مرا از اینکه خود را به ورطه هلاکت بیفکنم نهی فرمودی؛ ولایت عهدی را نپذیرم مأمون مرا به قتل میرساند در موقعیت سخت و بی مفری قرار گرفته ام، بسان موقعیت یعقوب و دانیال، زیرا آنان هم ولایت از سوی طاغوت را قبول کردند بارخدایا فقط پیمان و عهد تو و ولایت از سوی تو معتبر است مرا در اقامه دین اسلام و احیاء سنت و روش پیامبر لله موفق بدار زیرا تو بهترین یار و یاور و سرپرستی.

مأمون روز دوشنبه هفتم ماه رمضان حکم ولایت عهدی امام رضا را نوشت امام نیز در پشت همان ورقه با خط خود مرقوم فرمودند:

«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

الْحَمْدُ لِلَّهِ الْفَعَالِ لِمَا يَشَاءُ، لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَلَا رَادَّ لِقَضَائِهِ، يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ مَا تُخْفِي الصُّدُورُ، وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ وَآلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ .....

بنام پروردگار بخشنده و مهربان ستایش از برای خداوندی است که هر چه بخواهد صورت پذیرد، تغییری در حکم او نتوان ایجاد کرد و قضای او را توان رد نمی باشد، خیانت دیدگان و راز سینه ها را می داند، درود خداوندی بر محمد پیامبرش که خاتم انبیاء است و بر خاندان پاک و پاکیزه اش ... پیش بینی میکنم که این امر به انجام نمی رسد.

ص24