طب الرضا(ع) - طب و درمان در اسلام  ( 44-62 ) شماره‌ی 5057

موضوعات

سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره علمی و فرهنگی امام > گسترش علم طب

خلاصه

ناظر

متن

رفع زردی پوست

امام رضا ان درباره درمان زردی پوست هم دستورالعملی جالب دارند. یکی از یاران امام میگوید در خراسان روزی جوانی از شیعیان از زردی خدمت آن حضرت شکایت کرد. حضرت فرمودند خیار را پوست بکن و بعد پوستش را با آب بپز و بعد از پختن به مدت سه روز مقداری از آن را در حال ناشتا بخور

خواص انگشتر

انگشتر عقیق و انگشتر یاقوت به دست کردن فقر را از بین میبرد

داشتن مو و صورت زیبا، شاداب

امام رضا الله در دستورالعملی جالب درباره داشتن مو و صورت زیبا می فرماید شستشو دادن سر با گل ختمی در روز جمعه جز دستورات پیغمبر اسلام است.

علاوه بر این دارای خواصی است مانند این که موها و صورت را زیبا می نماید و از سردرد جلوگیری میکند

امام رضا همچنین برای نشاط پوست می فرمایند

توصیه میکنم که از زیاده روی در خوردن پیاز خودداری کنید؛ زیرا پیاز زیاد رنگ نشاط و شادی را از چهره میبرد و سایه ای غم انگیز به سیما فرو می اندازد. (روح الله ولی ابرقویی فرهنگ الفبایی طب اهل بیت، ص ۲۲۳)

خواص عسل

هر کس میخواهد که در سراسر زمستان سرما خورده نشود روزی سه قاشق عسل بخورد. (محسن کاظمی، جامع طب الائمه، ص ۱۳۳)

برای شناخت عسل مفید از مضر نشانه هایی است بعضی از عسلها هستند که وقتی بویشان به مشام انسان برسد عطسه میزند بعضی از عسلها سکر آوردند و مزه بسیار تند و سوزنده ای دارند این نوع عسل ها کشنده اند.

همچنین کسی که میخواهد در زمستان مبتلا به زکام نشود نرگس و سیاه دانه استشمام کند.

اگر در تابستان زکام شیوع یافت هر روز یک خیار بخورد و از نشستن در آفتاب پرهیز کند.

هر کس از ابتلا به میگرن و درد شکم میترسد بعد از خوردن ماهی تازه چه در تابستان یا زمستان از خوابیدن خودداری کند.

هر کس میخواهد که بدنی سالم و لاغر اندام داشته باشد شب غذا کم بخورد.

هر کس میخواهد که در موقع حجامت کردن درد کبد نگیرد و بعد از حجامت کاسنی با سرکه تناول کند. (کاظمی خلخالی زین العابدین طب و درمان در اسلام انتشارات رئوف، ص ۷۸-۸۰)

هر کس میخواهد که به ناف درد مبتلا نشود در هنگام چرب کردن سرخود نافش را هم چرب کند.

هر کس میخواهد که لبهایش نترکد و زخم نشود ابروهای خود را چرب کند.

هر کس میخواهد که کام دهان و زایده کوچک درون دهان پایین نیفتد بعد از خوردن شیرینی با سرکه غرغره کند.

هر کس میخواهد که دندانهایش نپوسد قبل از خوردن شیرینی لقمه ای نان تناول کند.

هر کس میخواهد که به یرقان و صفار دچار نشود در تابستان بعد از باز کردن در اتاقش بلافاصله وارد اتاق نشود و در زمستان صبح که در اتاقش را باز می کند بلافاصله خارج نشود.

مصرف سیر هر هفت روز یک بار برای بدن بسیار مفید است.

هر کس میخواهد که غذا بهتر هضم شود در هنگام خوابیدن به پهلوی راست خود تکیه کند و سپس به پهلوی چپ برگردد.

هر کس میخواهد که بلغمش از بین برود هر روز حلوای تند تناول کند زیاد حمام برود زیاد نزدیکی کند و زیاد در آفتاب بنشیند و از خوردن غذاهای سرد پرهیز کند که این کارها بلغم را از بین میبرد و می سوزاند.

هر کس میخواهد که صفرا را از بین ببرد چیزهای خنک و نرم بخورد بدنش را استراحت دهد از ایستادن زیاد بپرهیزد و به صورت شخصی که دوستش دارد زیاد بنگرد.

هر کس میخواهد که سودا او را نسوزاند می کند و رگ بزند و نوره بکشد.

هر کس میخواهد که باد سرد را از بین ببرد تنقیه اماله کند و بدنش را با روغن چرب نماید و در استخر آب گرم بنشیند و از خوردن هر چیز سرد و خشک بپرهیزد و از چیزهای گرم و نرم استفاده کند. (دریایی دکتر محمد رساله ذهبیه انتشارات سفیر اردهال، ص ۱۰۰)

هر کس میخواهد که بلغمش بر طرف شود هر روز معجونی از هلیله درست نموده و تناول کند.

مسافر وقتی معده اش پر و یا خالی است باید از مسافرت کردن در هوای گرم بپرهیزد و هرگاه قصد حرکت دارد غذا به اعتدال بخورد و از غذاهای سرد مانند گوشت های لطيف مانند گوشت ماهی و جوجه با سرکه و ترشیجات تهیه میشود. یا غذایی که از گوشت و پوست گوساله درست کنند یا شوربای سکباج سرد و بی چربی و سرکه و زیتون و آبغوره و دیگر چیزهایی که طبیعت سرد دارند تناول کند.

تند راه رفتن در هوای گرم با معده خالی از غذا برای بدنهای لاغر زیانبار است و برای بدن های چاق سودمند. (شکری پیتوندی محسن طب الرضا، انتشارات اسما الزهراء ص ۶۰ ۶۸)

سنگ مثانه

پس از آمیزش ادرار کنید تا از سنگ مثانه در امان باشید.

آمیزش بدون انزال باعث سنگ مثانه میشود و کسی که میخواهد از سنگ مثانه و سختی دفع ادرار در امان باشد؛ نباید زمان حصول شهوت منی اش را نگه دارد. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۶۲ ص ۳۳۱-۳۲۴)

خربزه سنگ مثانه را ذوب میکند.

خواص باقالا

امام رضا ا می فرمایند:

باقالا باعث تصفیه خون و محکم کردن ساق پا میشود. همچنین فرمودند؛ باقالا را با پوست بخورید چون معده را پاکیزه میکند باعث تولید خون تازه میشود. (رضی الدین حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۱۸۸)

خواص کاسنی

امام رضا فرمودند:

گیاه کاسنی شفای هزار نوع درد و مرض است.

کاسنی هر نوع مرضی را در درون انسان ریشه کن مینماید . (رضی الدین حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۱۷۸)

خواص آب

درباره آب مناسب برای مسافر هم باید گفت مسافر به هر منزلی که میرسد ابتدا آب آن جا را با آب منزل قبلی مخلوط کند و سپس بنوشد یا این که از یک آب یکدست مقداری با خود بردارد و به هر منزلی که میرسد از آن آب با آب منزل بیامیزد و آنگاه بنوشد. لازم است که مسافر از خاک و گل زادگاهش مقداری با خود بردارد و به هر منزلی که رسید کمی از آن گل را در ظرف آب خود بریزد و در آب حل کند زیرا این عمل باعث میشود که آن آب خاصیت آبی را که به آن عادت داشته است به خود بگیرد بهترین آب شرب برای مسافر و غیر مسافر آبی است که چشمه اش در سمت مشرق و دارای آب زلال باشد.

بهترین آبها آبی است که از بین مشرق تابستانی خورشید و مغرب تابستانی آن جریان داشته باشد زیر کوه های خاکی جریان داشته باشد زیرا این گونه آبها و در زمستان گرم و در تابستان سرد است و ملین معده و برای افراد گرم مزاج بسیار مفید می باشد.

آبهای شور سنگین باعث یبوست مزاج میشود.

آب برف و یخ برای بدن بسیار زیان آور است.

آب چاه سبک و گوارا و زلال است و چنانچه برای مدت زیادی زیر زمین اندوخته و باقی نمانده باشد برای بدن بسیار مفید است.

آب کالها و نمکزارها در تابستان گرم و غلیظ است به دلیل آن که راکد است و آفتاب زیاد خورده است کسی که مدت زیادی از این نوع آبها مصرف کند به تلخی صفرا و بزرگی طحال مبتلا می شود.

سلامت و استواری بدن به غذاها و آشامیدنیها بستگی دارد و ناخوشی و فساد آن نیز به این دو بسته است.

اگر از غذاها و نوشیدنیهای سالم مصرف کنی جسمی سالم خواهی داشت و اگر از غذاها و آشامیدنیهای ناسالم استفاده نمایی جسمت را ناسالم و فاسد می گردانی

انواع مزاج ها

بدان که قوای نفس تابع مزاجهای بدن هاست و مزاج های بدنها هم تابع تغییرات هواست و با سرد و گرم شدن هوا بدنها و چهره ها تغییر میکند پس هرگاه هوا یکسان و معتدل باشد بدن نیز اعتدال مییابد؛ زیرا خداوند عزوجل ساختمان بدن را بر پایه چهار طبع ساخته است

خون و بلغم و صفراء و سوداء که از اینها دو طبع گرمند و دو طبع دیگر سرد و میان هر دوتای آنها از لحاظ دیگر اختلاف است

گرم و خشک گرم و مرطوب سرد و خشک و سرد و مرطوب

هر یک از این چهار طبع را میان چهار قسمت از اعضای بدن تقسیم کرده است

سر سینه بالای شکم پهلوها یا فم المعده و قسمت پایین شکم

بدان که سر و گوشها و چشم ها و بینی و دهان محل خون هستند. در سینه جایگاه بلغم و باد و بالای شکم محل تلخی صفراء و پایین شکم جایگاه تلخی سوداء.

خواص و آداب خوابیدن و بیدار شدن

بدان که خواب بر مغز سلطنت میکند و بدن را استواری و نیرو می بخشد پس هرگاه خواستی بخوابی ابتدا بر پهلوی راست دراز بکش آن گاه به پهلوی چپ برگرد.

هنگام بیدار شدن و برخاستن از رختخواب نیز به همین ترتیب که خوابیده ای ابتدا از طرف راست خود برخیز خود را عادت بده که به اندازه یک سوم زمانی که میخوابی در سر شب بیدار نشینی و دو ساعت از شب مانده بیدار شو و دستشویی برو و به اندازه قضای حاجت درنگ کن و زیاد طولش نده که این کار موجب بیماری میشود.

خواص مسواک زدن

بدان که بهترین وسیله برای مسواک زدن چوبهای تر با خاصیت قبض کنندگی است؛ زیرا این گونه چوب ها دندانها را جلا میدهد دهان را خوشبو می سازد لثه ها را محکم و چاق میکند و از سوراخ شدن دندانها جلوگیری مینماید. البته به شرطی این فواید را دارد که با میانه روی همراه باشد اما اگر در مسواک زدن افراط شود دندانها را میساید و لق میکند و ریشه آنها را سست می گرداند.

پس کسی که میخواهد دندانهایش را سالم نگه دارد شاخ سوخته گوزن و میوه درخت گز و سعد و گل سرخ و سنبل الطیب از هر کدام به اندازه مساوی تهیه کند و به اندازه یک چهارم یکی از این مواد نمک فراهم آورد و هر یک از اینها را جداگانه بکوبد و با آنها مسواک زند زیرا مسواک زدن با اینها دندانها را محکم و سالم نگه می دارد و کسی که میخواهد دندانهایش سفید شود مقداری نمک را با همان اندازه کف دریا مخلوط کند و نرم بکوبد و با ساییده آن دو مسواک بزند. (روح الله ولی ابرقویی طب نامه، مشهور، ص ۴۲۱)

روحیات و احوالات انسان

بدان که روحیات انسان که خداوند متعال ساختمان وجودی او را بر پایه آنها ساخته و آفریده و با این حالات دوران زندگی خود را سپری میکند

چهار حالت است

حالت اول پانزده سال است که نوجوانی و جوانی و زیبایی و طراوت آدمی در این پانزده سال است و در این مدت خون بر مزاج او غالب است.

حالت دوم بیست سال است که از پانزده سالگی تا سی و پنج سالگی است. در این سال ها غلبه و چیرگی با صفر است. این دوره اوج نیرومندی و هوشیاری و لهو و لعب است. این حالت ادامه دارد تا سی و پنج سال تمام شود.

حالت سوم از سی و پنج سالگی تا پایان شصت سالگی است در این دوره سوداء غلبه دارد و خردمندی و درایت و رازداری و دقت نظر و عاقبت اندیشی و احتیاط و محافظه کاری شدت می گیرد.

خواص حجامت و رگ زنی

هرگاه خواستی حجامت کنی در روزهای دوازدهم تا پانزدهم ماه حجامت کن زیرا حجامت در این روزها به بدن صحت بیشتری میبخشد از این روزها که گذشت و ماه رو به کاستی نهاد حجامت مکن مگر آن که ناچار به خون گرفتن باشی علتش این است که با کوچکتر شدن هلال ماه از هیجان خون نیز کاسته می شود و با بزرگتر شدن آن هیجان خون هم افزایش می یابد. (رضی الدین حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، جلد اول، ص ۱۷۶)

حجامت باید به اندازه سنی که از آدمی گذشته است صورت گیرد کسی که بیست سال دارد هر بیست روز یک مرتبه حجامت کند سی ساله هر سی روز یک بار چهل ساله هر چهل روز یک بار و به همین ترتیب

بدان که حجامت خون خود را از مویرگهای پراکنده در گوشت می گیرد؛ گواه بر این سخن هم آن است که در حجامت بر خلاف رگ زدن انسان دچار ضعف نمی شود.

حجامت گودی پس گردن برای رفع سنگینی سر مفید است و حجامت سر و صورت و چشم را سبک میسازد و برای درد دندانها نافع است گاهی اوقات هم برای علاج این چیزها به جای حجامت رگ زنی میکنند.

گاه برای معالجه جوشها و زخم های دهان و خرابی لثه ها و دیگر بیماری های دهان زیر چانه را حجامت میکنند.

حجامت میان دو شانه برای درمان تپش قلب که از امتلای معده و حرارت باشد مفید است.

حجامت ساقهای پا ورم کلیه ها و مثانه و رحم را تخفیف میدهد و خون حیض را روان می سازد منتها بدن را ضعیف و لاغر میکند و گاه باعث کم سویی غالباً توأم با آبریزش چشم میشود.

ولی برای افرادی که مبتلا به جوش و دملهای جلدی هستند نافع است.

برای کاستن از درد حجامت باید در مرتبه اول که شاخ حجامت را بر محل می گذارند آهسته و به تدریج بمکد و در مرتبه دوم و سوم بر شدت و مدت مکیدن بیفزایند. پیش از آن که نیشتر زند باید با تکرار گذاشتن شاخ حجامت و مکیدن آن کاری کند که موضع حجامت خوب سرخ شود بیشتر باید کاملا تیز باشد و محل حجامت نیز باید قبل از نیشتر زدن با روغن مالش داده شود.

محل رگ زنی را هم باید با روغن بمالند چون این کار از درد آن می کاهد، همچنین نیشتر را با روغن چرب کنند بعد از تمام شدن حجامت نیز باید محل آن را با روغن مالش دهند.

هنگام رگ زنی باید کمی از روغن روی رگ بچکانند تا رگ مورد نظر ناپدید نگردد و اشتباه نشود.

رگ زن باید رگی را انتخاب کند که در جاهای کم گوشت بدن است زیرا هر چه گوشت روی رگها کمتر باشد درد آن کمتر خواهد بود.

دردناکترین رگها در هنگام رگ زنی رگیست در ظاهر ساعد و رگ پشت دست است چون گوشت زیادی روی آنها را گرفته است اما رگ پشت دست اگر روی آن ها را گوشت نگرفته باشد دردشان کمتر است.

لازم است محل رگ زنی را مخصوصاً در زمستان با آب گرم کمپرس کنند تا خون در آن ظاهر شود این کار پوست را نرم و درد را کم و رگ زنی را آسان می کند.ل

علاوه بر تمام این مواردی که گفتیم دوازده ساعت قبل از خون گیری باید از مقاربت با زنان خودداری شود باید در روزی حجامت کرد که هوا صاف و روشن باشد و ابری و طوفانی نباشد.

خون باید به اندازه ای خارج شود که رنگش تغییر کند و به محض روشن شدن رنگ خون خون گیری را قطع کند.

در روزی که حجامت کرده ای به حمام مرو زیرا موجب درد میشود اما در همان ساعت از ریختن آب گرم بر سر و بدنت غفلت مکن

بعد از حجامت کردن همان طور که گفته شد؛ از رفتن به حمام پرهیز کن که باعث تب دائمی میشود.

چون جای حجامت خود را شستی تکه ای پارچه کرکی یا ابریشمی نرم و یا هر پارچه نرم دیگری بر محل حجامت بگذار و از داروهای مسکن استفاده کن اگر در فصل زمستان است آن را بدون مایعات بخور و اگر تابستان است با سکنجبین جوشیده میل کن که اگر این دستور را به کار بندی از بیماری لقوه و بهتک و پیسی و جذام در امان خواهی بود.

از مکیدن انار ملس غفلت مکن زیرا این نوع انار جان را نیرو و خون را حیات می بخشد. (شیخ کلینی اصول کافی، جلد ششم، ص ۳۴۴)

تا چهل دقیقه پس از حجامت نمک و غذای شور نخور زیرا باعث بیماری گال میشود اگر در زمستان حجامت کردی گوشت تیهو بخور و از بالای آن از همان شربتی که برایت شرح دادم بنوش

محل حجامت را با روغن خیری و گلاب و کمی مشک چرب کن و پس از تمام شدن عمل حجامت مقداری از این مخلوط را هم بر فرق سرت بریز

اما اگر در تابستان حجامت نمودی آشی که از سرکه و گوشت و بلغور و میوه خشک پزند و یا از گوشت و پوست گوساله غذا درست کن و بخور و یا از خوراکی که از گوشت جوجه مرغ جوان و ادویه خوشبو به حسب احتیاج تهیه کنند و قسمتی از آن را با آب میوه های ترش میجوشانند و یا از گوشتی که با سرکه و خردل می پزند. (کاظمی خلخالی زین العابدین طب و درمان در اسلام، ص ۵۷)

بخور روغن بنفشه و گلاب و کمی کافور به سر بدهید و بعد از غذا خوردن از آن شربتی که قبلاً گفته بودیم بنوشید.

در روزی که حجامت میکنی از حرکت زیاد و عصبانیت و عمل مقاربت پرهیز کن

از خوردن همزمان تخم مرغ و ماهی خودداری ورزید زیرا خوردن این دو با هم تولید قولنج و بواسیر و درد دندان میکند.

انجیر و مشروب ننوشید اگر با هم خورده شود تولید نقرس و پیسی می کند. مشروب حرام است.

مداومت در خوردن پیاز باعث دانه هایی است شبیه کنجد در روی پوست صورت می شود.

خوردن غذاهای شور و گوشتهای نمک سود و همچنین خوردن ماهی شور بعد از عمل حجامت و رگ زنی رگها تولید پیسی و خارش در پوست می کند.

حمام رفتن با معده پر قولنج می آورد. (دریایی دکتر محمد نامه زرین سلامت بنیاد پژوهشهای اسلامی، ص ۸۳-۸۷)

حالت چهارم بلغم بر سایر اخلاط غلبه مییابد و از این حالت دیگر به سایر حالات بر نمی گردد در این هنگام وارد پیری شده و جوانیش را از دست داده است و دچار فراموشی میشود و چیزهایی را که میشناخته دیگر نمیشناسد؛ تا به حدی که در حضور مردم میخوابد و در وقتی که باید بخوابد بیدار میماند و گذشته ها را به یاد می آورد. اما آنچه را که اکنون به او میگویی فراموش میکند با خودش زیاد حرف می زند شادابی و طراوت جسمش از بین میرود رویش ناخنها و موهایش ضعیف می گردد و تا زمانی که زنده است قوایش پیوسته رو به سستی است؛ زیرا جسم او تحت استیلای بلغم قرار گرفته و بلغم سرد و خشک است و همین خشکی و رطوبت در جسم او باعث نابودی اش میشود

ماساژ درمانی

ماساژ موجب زیاد شدن نیرو و نشاط در بدن میشود.

ماساژ دادن لباس نرم پوشیدن همچنین بوی خوش و حمام کردن باعث شادی و نشاط میشود.

مفاصل بدن

آلو باعث نرم شدن مفاصل میشود و خوردن آلوی زیاد باعث تولید باد مفاصل می شود.

بلند شدن موی سر باعث ایجاد سستی در مفاصل میشود.

شنبلیله و انجیر برای درمان سردی مفاصل مفید است.

خوش بویی دهان

خوردن آب نیم گرم ناشتا باعث خشبو شدن دهان میشود.

خوردن آویشن نمک باهم دهان را خشبو میکند.

پنیر باعث خشبویی دهان میشود.

خلال کردن دندان باعث خشبویی دهان میشود.

خوردن نان ،زیتون ،مشکک مویز میوه بوی دهان را خوش میکند

بچه دار شدن

خوردن تخم مرغ باعث افزایش نسل میشود.

تاثیر کاسنی در افزایش فرزند پسر مفید است.

خوردن انار شیرین فرزند را زیبا میکند

تاثیر پنیر و خربزه در زیبایی و خوش خلقی کودک مفید است.

حنا بستن باعث زیبا شدن کودک میشود.

خوردن کندر در افزایش عقل و شجاعت فرزند مفید است.

خوردن میوه در خوش اخلاقی خوشبو خوش رنگ و زیبا شدن کودک مفید است.

صفرا

خوردن آب سرد باعث آرام کردن صفرا می شود.

خوردن آلوی سیاه در فرو نشاندن درد صفرا مفید است.

سرکه زرداب را میشکند صفرا را آرام کرده قلب را زنده می کند.

التهاب سينه

خوردن برگ چغندر در درمان التهاب سینه مفید است.

سویق جو برای التهاب سینه مفید است.

اشتها

پنیر غذای قبلیش را هضم میکند و برای پس از خود اشتها آور است.

کسی که به بیماری بی اشتهایی گرفتار شده خوردن تلبینه نوعی آش از سبوس و

شیر و عسل مفید است.

بادرنجبویه برای بی اشتهایی مفید است.

علم طب و آداب زناشویی

در اول شب چه زمستان و چه تابستان مقاربت مکن چون در این وقت معده و رگها پر هستند و با این وضع مقاربت کردن درست نیست زیرا بیم ابتلا به قولنج فلج لقوه، نقرس سنگ مثانه تقطیر بول فتق و ضعف بینایی و مغز می رود.

اگر خواستی عمل مقاربت را انجام دهی در آخر شب انجام بده زیرا برای سلامت بدن مفیدتر است و به درست شدن فرزند امید بیشتری میرود و فرزندی که به دنیا می آید باهوش تر است.

پیش از عمل جماع با زن مقدمتاً با او بازی کن زیرا این کارها باعث جمع شدن آب او و آب تو میشود و به تولید فرزند می انجامد و هر دو آمادگی پیدا می کنید؛ و نشانه های آمادگی زن در چشمهایش نمودار می گردد.

با زنان مقاربت مکن مگر این که پاک باشند زیرا اگر در حال پاکی آنان مقاربت کنی خواست خداوند مایه آسودگی و سلامت بیشتر بدن تو میشود.

امام رضا ال فرمودند:

وقتی که مرد به مرحله پیری و کهولت سن برسد حتماً هنگام شب قبل از خوابیدن مقداری غذا تناول کند که برای آسودگی خواب مفید است همچنین برای هم خوابی و زناشوئی سودمند خواهد بود . (کاظمی خلخالی زین العابدین طب و درمان در اسلام ص ۹۳- ۹۸  )

از چیزهای برای بدن مضر است دوری کنید

چنانچه مردم خوراک خویش را کم کنند و پرخوری ننمایند بدنهای آن ها دچار امراض مختلف نمیشود.

مخاطب

جوان ، کارشناسان و صاحبنظران

قالب

کتاب معارفی