۱ سه ویژگی برجسته ی مؤمن
لا يَكُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنًا حَتَّى تَكون فيه ثلاث خصال:
الف) سُنَّةٌ مِنْ رَبِّهِ
ب وَ سُنَّةٌ مِنْ نَبِيِّهِ.
(ج) وَ سُنَّةٌ مِنْ وَلِيْهِ.
فَأَمَّا السُّنَّةُ مِنْ رَبِّهِ فَكِثْمَانُ سِرِّهِ . وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ نَبِيهِ فَمُداراة النَّاسِ وَأَمَّا السُّنَّةُ مِنْ وَلِيْهِ فَالصَّبْرُ فِي الْبَأْساء والضراء.
مؤمن مؤمن واقعی نیست مگر آن که سه خصلت در او باشد
سنتی از پروردگارش و سنتی از پیامبرش و سنتی از امامش اما سنت پروردگارش پوشاندن راز خود است اما سنت پیغمبرش مدارا و نرم رفتاری با مردم است اما سنت امامش صبر کردن در زمان تنگدستی و پریشان حالی است . (شیخ کلینی اصول کافی، ج ۳، ص ۳۳۹)
۱۲ از امام رضا ال از حقیقت توکل سؤال شد. فرمود این که جز خدا از کسی نترسی سئل الرضا اللي عن حد التوكل، فقال الله أن لا تخاف احدا الا الله. " (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۷۳ )
۱۳ بخیل را آسایشی نیست و حسود را خوشی و لذتی نیست و زمامدار را وفایی نیست و دروغگو را مروت و مردانگی نیست
ليس لبخيل راحة، ولا لحسود لذة، و لا لملوك وفاء، و لا لكذوب مروة " (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۷۳)
۱۴ به خداوند خوشبین باش زیرا هر که به خدا خوشبین باشد خدا با گمان خوش او همراه است و هر که به رزق و روزی اندک خشنود باشد خداوند به کردار اندک او خشنود باشد و هر که به اندک از روزی حلال خشنود باشد بارش سبک و خانواده اش در نعمت باشد و خداوند او را به درد دنیا و دوایش بینا سازد و او را از دنیا به سلامت به دارالسلام بهشت رساند.
أحسن الظن بالله، فإن من حسن ظنه بالله كان عند ظنه و من رضى بالقليل من الرزق قبل منه اليسير من العمل، و من رضى باليسير من الحلال خفت مؤونته ونعم أهله و بصره الله داء الدنيا و دواءها و اخرجه منها سالما إلى دار السلام. * (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۷۲)
۱۵ ایمان چهار رکن است توکل بر خدا رضا به قضای خدا تسلیم به امر خدا واگذاشتن کار به خدا
الايمان أربعة أركان التوكل على الله، والرضا بقضاء الله و التسليم لأمر الله، و التفويض الى الله (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۶۹)
۱۶ از امام رضا درباره بهترین بندگان سؤال شد فرمود آنان هرگاه نیکی کنند خوشحال شوند و هرگاه بدی کنند آمرزش خواهند و هرگاه عطا شوند شکر گزارند و هرگاه بلا بینند صبر کنند و هرگاه خشم کنند. در گذرند.
سئل عن خيار العباد، فقال: الذين اذا أحسنوا استبشروا واذا أساءوا استغفروا، و اذا أعطوا شكروا، واذا ابتلوا صبروا، و اذا غضبوا عفوا * (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۶۹
۱۷ از حضرت امام رضا درباره خوشی دنیا سؤال شد فرمود وسعت منزل و زیادی دوستان
سئل الامام الرضا ال عن عيش الدنيا، فقال: سعة المنزل وكثرة المحبين ) (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۶، ص ۱۵۲)
۱۸ هر کس اندوه و مشکلی را از مؤمنی برطرف نماید خداوند در روز قیامت اندوه را از قلبش برطرف سازد.
من فرج عن مؤمن فرج الله عن قلبه يوم القيامة
۱۹ بعد از انجام واجبات کاری بهتر از ایجاد خوشحالی برای مؤمن نزد خداوند بزرگ نیست.
ليس شيء من الاعمال عند الله عز وجل بعد الفرائض افضل من إدخال السرور على المؤمن (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۷)
۲۰ به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.
تزاوروا تحابوا و تصافحوا و لا تحاشموا " (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۷)
۲۱ بر شما باد راز پوشی در کارهایتان در امور دین و دنیا روایت شده که افشاگری کفر است و روایت شده کسی که افشای اسرار میکند با قاتل شریک است و روایت شده که هر چه از دشمن پنهان میداری دوست تو هم بر آن آگاهی نیابد.
عليكم في أموركم بالكتمان في أمور الدين والدنيا، فإنه روى " أن الإذاعة كفر " و روى " المذيع و القاتل شريكان " و روى " ما تكتمه من عدوك فلا يقف عليه وليك ؟ (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۷)
۲۲ هر کس به رزق و روزی کم از خدا راضی باشد خداوند از عمل کم او راضی باشد. من رضى عن الله تعالى بالقليل من الرزق رضى الله منه بالقليل من العمل . (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۵۶)
۲۳ پنج چیز است که در هر کس نباشد امید چیزی از دنیا و آخرت به او نداشته باش کسی که در نهادش اعتماد نبینی و کسی که در سرشتش گرم نیابی و کسی که در خلق و خوی اش استواری نبینی و کسی که در نفسش نجابت نیابی و کسی که از خدایش ترسناک نباشد.
خمس من لم تكن فيه فلا ترجوه لشيء من الدنيا والخرة من لم تعرف الوثاقة في أرومته، والكرم في طباعه والرصانة في خلقه والنبل في نفسه، و المخافة لربه ! (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۷۰)
۲۴ به راستی کسی که در پی افزایش رزق و روزی است تا با آن خانواده خود را اداره کند پاداشش از مجاهد در راه خدا بیشتر است.
ان الذي يطلب من فضل يكف به عياله أعظم أجرا من المجاهد في سبيل الله ؟ (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۳۹)
۲۵ مبادا اعمال نیک و تلاش در عبادت را به اتکای دوستی آل محمد رها کنید. و مبادا دوستی آل محمد ال و تسلیم برای آنان را به اتکای عبادت از دست بدهید زیرا هیچ کدام از این دو به تنهایی پذیرفته نمی شود.
لا تدعوا العمل الصالح والاجتهاد في العبادة اتكالا على حب آل محمد ال ، لا تدعوا حب آل محمد الله و التسليم لأمرهم اتكالا على العبادة، فإنه لا يقبل أحدهما دون الآخر. " (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۷)
۲۶ عبادت به روزه داشتن و نماز خواندن نیست و همانا عبادت به اندیشه کردن در امر خداست.
ليس العبادة كثرة الصيام والصلاة و انما العبادة كثرة التفكر في أمر الله * (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۶۶)
۲۷ به امام رضا گفته شد چگونه شب را به صبح رساندی؟ فرمود: با عمر کاسته و کردار ثبت شده و مرگ بر گردن ما و دوزخ دنبال ما است و ندانیم با ما چه شود. قيل له: وكيف اصبحت؟ قال : اصبحت بأجل منقوص و عمل محفوظ، و الموت في رقابنا، و النار من ورائنا و لا ندرى ما يفعل بنا . (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۷۰)
۲۸ هیچ بنده به حقیقت کمال ایمان نرسد تا سه خصلتش باشد بینایی در دین و اندازه داری در معیشت و صبر بر بلاها
لا يستكمل عبد حقيقة الايمان حتى تكون فيه خصال ثلاث التفقه في الدين و حسن التقدير في المعيشة و الصبر على الرزايا " (ابو محمد الحسن الحراني، تحف العقول، ص ۴۷۱)
۲۹ ریان از امام رضا پرسید نظرتان راجع به قرآن چیست؟ امام فرمود قرآن سخن خداست فقط از قرآن هدایت بجویید و سراغ چیز دیگر نروید که گمراه می شوید.
قال الريان للرضا الف : ما تقول في القرآن؟ فقال: كلام الله لا تتجاوزوه، و لا تطلبوا الهدى في غيره فتضلوا " (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۱۱۷)
۳۰ عبدالسلام هروی میگوید از امام رضا شنیدم میفرمود: خدا رحمت کند کسی را که آرمان ما را زنده کند گفتم چگونه این کار را بکند؟ فرمود: آموزشهای ما را یاد بگیرد و به مردم بیاموزد.
قال عبد السلام بن صالح الهروى سمعت الرضا اللي يقول: رحم الله عبدا احيى امرنا. قلت: وكيف يحيى امركم؟
قال: يتعلم علومنا و يعلمها الناس (شیخ محمد حسن حر عاملی، وسائل الشيعه، ج ۱۸، ص ۱۰۲)
۳۱ هر کس از خود حساب بکشد سود میبرد و هرکس از خود غافل شود زیان می بیند و هرکس از آینده اش بیم داشته باشد به ایمنی دست می یابد و هر کس از حوادث دنیا عبرت بگیرد بینش پیدا میکند و هر کس بینش پیدا کند مسائل را می فهمد و هر کس مسائل را بفهمد عالم است.
من حاسب نفسه ربح، و من غفل عنها خسر و من خاف أمن و من اعتبر أبصر، ومن أبصر فهم، و من فهم علم " (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۵۳)
۳۲ عجب درجاتی دارد یکی این که کردار بد بنده در نظرش خوش جلوه کند و آن را خوب بداند و پندارد کار خوبی کرده یکی این که بنده ای به خدا ایمان آورد و منت بر خدا نهد با این که خدا را به او منت است در این باره
العجب درجات منها ان يزين للعبد سوء عمله فيراه حسنا فيعجبه و يحسب انه يحسن صنعا، و منها أن يؤمن العبد بربه فيمن على الله والله المنة عليه فيه. (ابو محمد الحسن الحراني تحف العقول، ص ۴۶۸)
خداوند سه چیز را به سه چیز دیگر مربوط کرده است و به طور جداگانه نمی پذیرد نماز را با زکات ذکر کرده است هر کس نماز بخواند و زکات ندهد نمازش پذیرفته نیست. نیز شکر خود و شکر از والدین را با هم ذکر کرده است. از این رو هر کس از والدین خود قدردانی نکند از خدا قدردانی نکرده است. نیز در قرآن سفارش به تقوا و سفارش به ارحام در کنار هم آمده است.
بنابراین اگر کسی به خویشاوندانش رسیدگی و احسان ننماید با تقوا محسوب نمی شود
إن الله عز وجل أمر بثلاثة مقرون بها ثلاثة اخرى امر بالصلاة والزكاة، فمن صلى و لم يزك لم يقبل منه صلاته، و امر بالشكر له و للوالدين، فمن لم يشكر والديه لم يشكر الله، و امر باتقاء الله وصلة الرحم فمن لم يصل رحمه لم يتق الله عز وجل " (شیخ صدوق بن بابویه، عیون اخبار الرضا، جلد اول، ص ۲۵۸)
۳۴ از حرص و حسادت بپرهیز که این دو امتهای گذشته را نابود کرد و بخیل نباش که هیچ مؤمن و آزاده ای به آفت بخل مبتلا نمیشود بخل مغایر با ایمان است.
اياكم و الحرص و الحسد، فإنها أهلكا الامم السالفة، واياكم والبخل فإنها عاهة لا تكون في حر و لا مؤمن، إنها خلاف الإيمان " (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۶)
۳۵ صدقه بده هر چند کم باشد زیرا هر کار کوچکی که صادقانه برای خدا انجام شود بزرگ است.
تصدق بالشيء وإن قل، فان كل شيء يراد به الله، وإن قل بعد ان تصدق النية فيه عظيم * ( شیخ محمد حسن حر عاملی، وسائل الشيعه، ج ۱۸، ص ۸۷)
۳۶ توبه کار به منزله ی کسی است که گناهی نکرده است.
التائب من الذنب كمن لا ذنب له ! (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۶ ص ۲۱)
۳۷ بهترین تعقل خودشناسی است.
افضل العقل معرفة الانسان نفسه. (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۵۲)
۳۸ به خدا خوش گمان باشید زیرا خدای عزوجل می فرماید من نزد گمان بنده ی مؤمن خویشم اگر گمان او خوب است رفتار من خوب و اگر بد است رفتار من هم بد باشد.
أحسن الظن بالله، فإن الله عزوجل يقول: أنا عند ظن عبدي المؤمن بي، إن خيرا فخيرا و إن شرا فشرا " (شیخ کلینی اصول کافی، ج ۳، ص ۱۱۶)
۳۹ گاهی مردی که سه سال از عمرش باقی مانده صله رحم میکند و خدا عمرش را ۳۰ سال قرار میدهد و خدا هر چه خواهد میکند.
يكون الرجل يصل رحمه، فيكون قد بقى من عمره ثلاث سنين فيصيرها الله ثلاثين سنة و يفعل الله ما يشاء " (شیخ کلینی اصول کافی، ج ۳، ص ۲۲۱)
۴۰ حریصانه به دنبال قضای حاجت حاجتمندان باشید هیچ عملی بعد از واجبات بالاتر از شاد کردن مسلمان نیست.
احرصوا على قضاء حوائج المؤمنين و إدخال السرور عليهم ودفع المكروه عنهم، فإنه ليس شيء من الاعمال عبد الله عز وجل بعد الفرائض افضل من إدخال السرور على المؤمن . (علامه محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۴۷)