ولایت کمال دین و سفینه نجات امت است

عبدالعزیز بن مسلم گفت ما گروهی از شیعیان هر هفته روز جمعه در مسجد جامع خراسان گردهم جمع میشدیم و با مردم درباره مسایل نظرات و آرای مخالف و شبهات زیادی را بیان کردند؛ به طوری که ما از دادن پاسخ صحیح و مستدل عاجز شدیم من فوری نزد امام رضا رفتم و آن چه را پیرامون مسأله امامت و ولایت مطرح شده بود، به عرض علمی و مبانی دینی بحث و گفت و گو میکردیم یک روز جمعه بحث درباره امر امامت و ولایت شد. بعضی از مخالفین حاضر در مجلس امام رساندم حضرت پس از شنیدن سخنان من تبسم کرد و فرمود :

ای عبدالعزیز مردم نادان و بی اطلاع در آرا و عقایدشان فریب خورده اند. خداوند عزوجل پیغمبرش را قبض روح نکرد تا آن که دین را برای او تکمیل نمود و قرآن را بر او نازل کرد در آن همه چیز را واضح و روش از حلال و حرام و حدود احکام اسلامی و تمام آن چه را مردم به آن احتیاج دارند به طور کامل بیان نمود؛ چنان چه فرمود

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمْ الْإِسْلام ديناً».

«امروز» دین شما را به حد کمال رساندم و بر شما نعمت را تمام کردم و بهترین آیین را که مکتب اسلام است برایتان برگزیدم .»(1) ۱. مائده، ۳ . )

امر امامت از کمال دین است و پیغمبر اکرم از دنیا نرفت تا برای امتش نشانه های دین خود را بیان کرد و راه درست را شناساند و آنها را به راه حق و حقیقت هدایت و راهنمایی فرمود او امام امیرالمؤمنین علی را به عنوان امام پیشوا و راهنما برای مسلمانان منصوب کرد و هر چه را امت مسلمان به آن نیاز و احتیاج داشتند، بیان نموده است.

پس هر کس گمان کند که خداوند دین خود را تکمیل نکرده است کتاب خدا را انکار نموده و هر کس کتاب خدا را انکار کند کافر است.

آیا این مردم قدر منزلت و جایگاه امام را می شناسند؟ و مرتبه و موقعیت امامت را در میان امت میدانند؟ تا در مورد انتخاب امام اختیار داشته باشند و درباره آن رای و نظر بدهند؟

به راستی که امامت و ولایت قدر و منزلتش بالاتر و شانش بزرگتر و جایگاهش عالی تر و مقامش والاتر و عمقش بیشتر از آن است که مردم با عقل و خرد خویش اهمیت آن را درک کنند و یا با نظرات و آرا خود حقیقت آن را بفهمند تا با اختیار و انتخاب خود امامی را تعیین کنند؛ زیرا امامت مرتبه ای است که خداوند ابراهیم خلیل را با آن برتری بخشید و به این واسطه نام و مقام او را بلند کرد؛ چنان که فرموده است

«إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَاماً»

من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم. (1) ۱. بقره، ۱۲۴ . )

ابراهیم خلیل الله با اظهار سرور و خوش حالی از این بشارت عرض کرد: آیا این مقام والا برای ذریه و فرزندان و بازماندگان من محفوظ است؟

خداوند فرمود:

«لا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ».

این عهد من هرگز به افرادی که ستمکارند، نمی رسد. (2) ۲. بقره، ۱۲۴ . )

پس این آیه امامت ستمکاران را تا روز قیامت باطل کرد و آن را در میان بندگان پرهیز کار مقرب و برگزیدگان درگاه الهی قرار داد.

پس از آن حضرت منصب امامت و ولایت در ذریه و فرزندانش که از طرف خداوند به آنها علم و دانش و ایمان عطا شده بود و واجد منصب امامت بودند قرار گرفت.

بنابراین امامت و ولایت تا روز قیامت به فرزندان امیرالمؤمنین علی اختصاص دارد؛ زیرا بعد از رسول خدا ﷺ پیغمبری نیست. پس از کجا این مردم نادان حق دارند که امام تعیین کنند بدان که

«إِنَّ الْأَمَامَةِ زِمَامُ الدِّينِ، وَنِظَامُ الْمُسْلِمِينَ، وَصَلَاحُ الدُّنْيَا، وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ»

امامت زمام دین و نظام مسلمین و خیر و صلاح دنیا و عزت و شرف مؤمنین است».

«امامت، اصل و اساس اسلام است و ارکان دین مقدس اسلام به آن بستگی دارد؟

«امام در جامعه اسلامی حدود خداوند را جاری می سازد و از دین و آیین پروردگار دفاع مینماید و مردم را با حکمت و دانش به طرف پروردگار دعوت میکند و آنان را با مواعظ و پندهای نیکو و دلیل و برهان روشن راهنمایی مینماید

امام، آب شیرین و گوارا برای تشنگان و دلیل و راهنمای هدایت و سعادت و نجات دهنده از لغزشها است.

«امام راهنمایی است که انسان را از مهلکه ها نجات میدهد؛ پس هر کس امامت را ترک کند در هلاکت و بدبختی گرفتار میشود

امام، پناه بندگان خدا در هنگام رسیدن مصیبت های بزرگ و حوادث سهمگین میباشد.

خداوند امام را این چنین خلق کرده تا برای بندگانش دلیل و حجت و در میان مردم شاهد و گواه باشد. حال آیا مردم این توانایی و شایستگی را دارند که چنین امامی را با این صفات انتخاب و اختیار کنند و یا کسی را که انتخاب کرده اند آیا دارای این صفات هست تا او را بر دیگران مقدم بدارند و پیشوای خود قرار دهند؟

به خدا سوگند، آنهایی که امامت و ولایت را رها نمودند از حق و حقیقت تجاوز کردند و کتاب خداوند را پشت سر افکندند. گویا آنها نمی دانند چه کاری - زشت و خطرناک - مرتکب شده اند. هدایت و سعادت ، شقاوت و بدبختی در کتاب خداوند بیان شده است؛ اما این مردم - جاهل و نادان و فریب خورده دنیا طلب - آن را به دور انداختند و از هوی و هوس خود پیروی نمودند به همین جهت خداوند نیز آنان را لعن و مزمت و سرزنش نموده هلاک میگرداند و از خود دور می سازد؛ چنان که در قرآن کریم فرموده

«وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوبُهُ بِغَيْرِ هُدًى مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ».

چه کسی ستمگر و گمراه تر از شخصی است که راه هدایت خدا را رها کرده و از هوای نفس خود پیروی میکند؟ البته خداوند قوم ستمکار را - پس از اتمام حجت - هرگز هدایت نخواهد کرد. (1) ۱. قصص، 50 )

وَالَّذِينَ كَفَرُوا فَتَعْسَاً لَّهُمْ وَأَضَلَّ أَعْمَا لَهُمْ».

آنان که به خدا کافر شدند نابود و هلاک گردیدند و خداوند نیز اعمالشان را ضایع و باطل سازد. (2). محمد الله ، ۸. )

كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ وَعِنْدَ الَّذِينَ آمَنُوا كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرِ جَبَّارٍ».

این کار خدا و رسول خدا و اهل ایمان را به خشم و غضب می آورد. بلی این گونه خداوند بر دل هر منکر ستمکاری مهر شقاوت میزند که با سعادت و خوشبختی خود دشمنی می ورزند. (3) غافر (مؤمن)، ۳۵ . )

پس درود و سلام و رحمت بسیار بر پیغمبر اکرم و آل او له باد! (4) ۴. اصول کافی، ج ۱، ص ۲۸۳ ؛ عیون الاخبار، ج ۱، ص ۲۱۶ ؛ بحار، ج ۲۵ ، ص ۱۲۰؛ مسند الرضا الله ، ج ۱، ص ۹۶ ؛ معانی الاخبار، ص ٩٦ ؛ امالی شیخ صدوق، مجلس، ۱۹۷ احتجاج طبرسی، ص ۴۳۳ ؛ تحف العقول، ص ۴۳۶ ؛ كمال الدين شيخ صدوق، ص ۶۷۵ ، باب ٦٢ ؛ محجة البيضاء، ج ۴، ص ۱۷۴ ؛ غیبت نعمانی، ص ۲۱۶ ، باب ۱۳ . )

در روایت دیگری از فضل بن شاذان درباره مبانی دینی از جمله مسأله ولایت و امامت حضرت فرمود

اگر در میان مردم به ویژه مسلمانان - امام و رهبری امین و درست کار و سرپرستی امانت دار گمارده نمی شد ملت ـ به ویژه امت اسلامی - از هم پا چیده و متفرق شده و آیین الهی کهنه و فرسوده میگردید و دین و مکتب از میان میرفت و سنن و احکام الهی تغییر میکرد و دگرگون می شد و بدعت گزاران در دین زیاد میشدند و دشمنان و مخالفین مذهب شریعت الهی را تباه میکردند و در جامعه مردمی، شبهه افکنی نموده در امور مسلمین شک و تردید به وجود می آوردند. »(1) ۱. عيون الاخبار، ج ۲، ص ۱۰۱؛ مسند الرضا الله ، ج ۱، ص ۱۱۰ ؛ بحار، ج ۲۳ ، ص ۳۲. ) 

332

اولین سؤال پس از مرگ در باره امامت است

مجلس درس و بحث پیرامون مسایل علمی و مبانی دینی بر پا شده بود. عده ای از فقها و دانشمندان در این مجلس جمع شده بودند. امام رضا نیز در این مجلس شرکت داشت در این هنگام یکی از فقهای حاضر در مجلس آیه

«لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» (1) ۱. تكاثر، ۸. )

را این گونه تفسیر کرد آن روز از شما در باره نعمت؛ یعنی از آب سرد و گوارا سوال خواهد شد.

امام رضا وقتی این جمله را شنید با صدای بلند به آن شخص فرمود: این آیه شریفه را این طور تفسیر میکنی!؟

بعد با ناراحتی و نگرانی گفت من» چه میشنوم؟ هر کسی به یک طریق این آیه را معنی میکند یکی میگوید منظور از نعمت آب سرد است. دیگری میگوید مقصود خواب است عده ای هم میگویند غذای خوش طعم است. این چه تفسیر و چه معنی غلطی است که شما میکنید؟ همانا یک روز مثل همین تفسیری که شما بیان میکنید در محضر جد بزرگوارم امام جعفر صادق مطرح شد حضرت از چنین تفسیری بی نهایت خشمگین و ناراحت شده فرمود

«خداوند تبارک و تعالی هیچگاه بندگانش را به خاطر چیزهایی که به آنها از روی فضل و کرم خود عطا فرموده مورد سؤال و بازخواست قرار نمی دهد و برای چنین چیزی منت نمیگذارد این کار برای مخلوق هم قبیح است و سزاوار نیست که مثلاً به خاطر این که به کسی غذایی داده و یا آب سردی نوشانیده منت گذارد؛ اما نعیم مورد سؤال در روز قیامت، دوستی و ولایت ما خاندان اهل بیت است که خداوند بعد از توحید و نبوت از آن سؤال میکند پس اگر بنده ای به لوازم ولایت و محبت وفا کند، به نعیم بهشت که زوال ناپذیر است میرسد.

بعد امام رضا فرمود: پدرم از پدران بزرگوارش و از پیغمبر اکرم ﷺ خبر داد که آن حضرت فرمود:

یا علی! اولین چیزی که بعد از مرگ از انسان سؤال میکنند، شهادت به توحید و نبوت و اقرار به ولایت و امامت تو و فرزندانت به آن طریقی که خدا قرار داده و من نیز ابلاغ کردم است؛ بنابراین هر کس به آنها اقرار و اعتراف نماید و اعتقادش نیز چنین باشد به سوی نعمتی که هرگز فانی و زوال پذیر نیست رهسپار میشود. »(1) 1. عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۲۹؛ مسند الرضا الله ، ج ۱، ص ٣٧٦ ؛ بحار، ج ۷، ص ۲۷۲ ؛ تفسیر برهان، ج ۴، ص ۰۵۰۲ )

با این تفسیر و بیان معنی حقیقی آیه شریفه حاضران در مجلس به ویژه فقها و دانشمندان ساکت شدند و هیچ سخنی نگفتند.

امام رضا به نقل از پیامر اکرم ﷺ فرمود:

اولین سوالی که از بندگان الهی میشود در باره حب و دوستی ما اهل بیت پیغمر است. (2) ٢. عيون الاخبار، ج ۲، ص ٦٢ ؛ بحار، ج ۲۷ ، ص ۷۹؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص .۱۰۷ )

هر کس نسبت به ما اهل بیت عصمت و طهارت حب و دوستی داشته باشد خداوند روز قیامت او را با ما محشور میکند. (3) عيون الاخبار، ج ۲، ص ۵۸ ؛ بحار، ج ۲۷ ، ص ۷۹ . )

«هر کس که دوست دارد به عروة الوثقی - ریسمان محکمی که ناجی او باشد - دست یابد به محبت علی الله و دوستی اهل بیت عصمت و طهارت چنگ بزند. »(1) ا. عيون الاخبار، ج ۲، ص ۵۸ ؛ بحار، ج ۲۷ ، ص ۷۹ .)

336