دلداده آیات وحی

با مروری اجمالی به زندگانی پر برکت امام رضا (ع) روشن می شود که قرآن در سیره و سخن آن گرامی جایگاه ویژه ای داشته و آن حضرت(ع) زندگی روزمره خود را با آیه های وحیانی قرآن آن چنان عجین کرده بود که نور قرآن در تمام ابعاد زندگی حضرتش پرتو افشانی میکرد. ابراهیم بن عباس یکی از همراهان حضرت رضا (ع) در این زمینه میگوید: همه سخنان پاسخها و مثالهای آن حضرت برگرفته از قرآن مجید بود. هر سه روز یکبار قرآن را ختم میکرد و می فرمود:

اگر بخواهم در کمتر از سه روز هم میتوانم آن را ختم کنم. اما هرگز آیه ای را تلاوت نمیکنم مگر اینکه در آن میاندیشم که درباره چه چیزی نازل شده است. (۱. کشف الغمه، ج ۲، ص ۳۱۵)

حضرت رضا (ع) در مورد پیروی از آیات الهی تاکید کرده و می فرمود: قرآن کلام و سخن خداست از آن نگذرید و هدایت را در غیر آن مجوئید

که گمراه می شوید. (۲. مسند الامام الرضا (ع)، ج ۱، ص ٣٥٧)

اساساً پیشوایان معصوم (ع) نه تنها قرآن را به نحو شایسته ای عمل می کردند بلکه تفسیر و مضامین آن را نیز در موارد لازم بیان می نمودند چرا که امامان معصوم (ع) سرچشمه وحی و مفسران حقیقی آن هستند. آری ائمه اهل بیت (ع) بعد از رسول خدا (ص) حجت های الهی جانشینان پیامبر اکرم (ص) و شایسته ترین ترجمان قرآن و آشناترین کس به تفسیر کلام وحی هستند به همین جهت برای کسب معارف قرآن و فهمیدن معانی بلند آن اول باید به سراغ امامان معصوم (ع) رفت. امیر مومنان علی (ع) فرمود:

این قرآن خطوطی است که در میان جلد پنهان است، با زبان سخن نمیگوید و نیازمند مفسر و ترجمان است ما اهل بیت بر تفسیر و ترجمان قرآن از . همه مردم شایسته تریم (۱. نهج البلاغه، خطبه ۱۲۵) پیشوای پنجم (ع) نیز ضمن گفتار روشنگرانه ای که در مورد امتیازات اهل بیت(ع) بیان فرموده است به این نکته اشاره کرده و فرمود:

نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِ اللَّهِ؛

ما مترجمان وحی الهی هستیم (۲. الکافی، ج ۱، ص ۱۹۲.)

در همین راستا امام رضا (ع) در مناسبتهای مختلف به قرآن استناد کرده آیات آن را تفسیر و تأویل مینمود به طوری که مخاطبان مسلمان و غیر مسلمان به عمق تفسیر و صحت کلمات آن حضرت اعتراف میکردند. برخی از این گفتارها در بخش مناظرات خواهد آمد. ابونواس شاعر در قصیده ای که برای امام رضا (ع) قراءت کرد با اشاره به مقام والای اهل بیت (ع) به این حقیقت نیز پرداخته است در فرازی از قصیده رائیه اش می گوید:

مطهرون نقيات ثيابهم                                            تجرى الصلوة عليهم اينما ذكروا

آل پیامبر از هرگناه و آلودگی پاک و مطهرند و هر گاه نامشان برده میشود درود و سلام نیز به همراه نامشان فرستاده میشود.

فانتم الملاء الاعلى و عندكم                                       علم الكتاب و ماجاءت به السور

شمائید آن ملاء اعلی و نزد شماست علم کتاب خداوند و آنچه از سوره ها آمده است. (۳. عيون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۳۲۲)

امام هشتم (ع) علاوه بر تدبر در آیات و عمل به مضامین آن و اشاره به رهنمودهای حیاتبخش کلام خداوند به تلاوت عبارات قرآن نیز تاکید میکرد و دوست داشت که قرآن با صوت زیبا خوانده شود. به همین جهت سفارش مینمود که

 حَسَنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْواتِكُمْ فَإِنَّ صَوْتَ الْحَسَنِ يَزِيدُ الْقُرْآنَ حُسْناً

 با صداهای زیبا و دلنشین به قرآن زینت دهید چرا که صوت زیبا تلاوت قرآن را آرایش میدهد و بر زیبایش می افزاید. (۱. عيون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۶۸)

و این آیه را نیز قرائت میکرد که

و اللَّهُ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاءُ؛

خداوند در آفریده های خود آنچه را بخواهد افزایش داده و کاملتر میکند.

آن بزرگوار در عین حالی که توصیه میکرد قرآن با صوت و لحن زیبا و دلنشین تلاوت شود از تلاوتهایی که همانند آهنگهای غیر شرعی و متناسب با مجالس لهو ولعب هست نهی می کرد. (۲. مسند الامام الرضا (ع)، ج ۱، ص ٣٥٨)

در اندیشه امام هشتم(ع) قرآن نه تنها هدایتگر و روشنی بخش محافل ظلمانی جهان بشریت است بلکه آیات آن گره گشای مشکلات زندگی و شفا بخش بیماریها نیز هست. شیخ طبرسی از امام رضا (ع) این سخن را اینگونه گزارش کرده است

 اگر از امری و مشکلی هراسی داشتید صد آیه از هر کجای قرآن را که دوست دارید انتخاب کرده و بخوانید آنگاه ۳ بار بگوئید: اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنِّي البلاء (۳. مکارم الاخلاق، ص ۳۶۳) انشاء الله که ترس و نگرانی شما رفع می شود.

ص42