چهار - اهل جبر

جبریون می گویند انسان در هیچ کاری از خود اراده و اختیاری ندارد و هر چه انجام می دهد به صورت جبری است (۱۱۴)(محمد ابوزهره، تاريخ المذاهب الاسلاميه، ج ۱، ص ۱۳۱) .

درباره این که تفکر جبری در اسلام به وسیله چه کسی به وجود آمد، بین مورخان اختلاف زیادی وجود دارد ولی آنچه مسلم است این که این تفکر در اوایل عصر اموی شایع شد و در پایان آن به صورت یک مکتب در آمد (۱۱۵)(همان کتاب، ص ۱۲۱) .

درباره این که اولین کسی که این تفکر را در بین مسلمانان منتشر کرد نیز اختلاف است گفته اند اولین کسی که این تفکر را بین مسلمانان منتشر کرد جعد بن در هم بود که از یهودیان شام آموخته بود و در بصره آن را منتشر کرد و جهم بن صفوان این تفکر را از او آموخت (۱۱۶)(همان کتاب، ص ۱۲۳ ) . 

شاهد بر این که تفکر جبری تفکری یهودی است و ربطی به اسلام ندارد، کلام حضرت رضا (ع) در مناظره سلیمان مروزی است وقتی سلیمان بداء را انکار کرد حضرت فرمود: من پندارم تفکرت شبیه تفکر یهود است در این باب :

سليمان :يهود چه تفکری دارند؟

امام (ع): خداوند از قول یهود نقل میکند که : «وقالت اليهود يدالله مغلوله( ۱۱۷)(مائده (۵) آیه ۶۴ )» (یهود گفتند که دست خدا بسته است . )

امام (ع): مقصود آنان از این سخن این بود که کار خدا در عالم تمام شده و هیچ تغییری در آن رخ نمی دهد - همه چیز به صورت جبر و قهر به وجود می آید ولی خداوند فرمود: «غلت ايديهم و لعنوا بما قالوا (۱۱۸)(مائده (۵) آیه ۶۴ )»، (دستهای خودشان بسته باد و بدین سخن که گفتند، ملعون گشتند . )