تفويض

مفوضه معتقدند در کارهای انسان اراده خدا هیچ نقشی ندارد و تمام کارها را خود انسانها انجام می دهند (۱۱۹)(تاريخ المذاهب الاسلاميه ، ج ۱، ص ۱۳۱) .

درباره این که این تفکر به وسیله چه کسی در اسلام به وجود آمده است، گفته اند: اولین کسی که در این زمینه اظهار نظر کرده است مردی نصرانی از اهل عراق است که مسلمان شده بود و بعد مسیحی شد و معبد الجهنی و غیلان الدمشقی از او این تفکر را گرفته اند. این تفکر ربطی به

اسلام ندارد بلکه از خارج حوزه اسلامی وارد اسلام شده است (۱۲۰)(همان کتاب ) .

یاسر خادم به امام (ع) عرض کرد نظر شما درباره تفویض چیست؟

 امام (ع): خدا امور دینی اش را به پیامبرش (ص) واگذار کرده است که فرمود : «و ما اتاکم الرسول فخذوه ومانهاكم عنه فانتهوا (۱۲۱)(حشر (۵۹) آیه ۷)»، (هر چه پیامبر (ص) به شما داد، بستانید و از هر چه شما را منع کرد، اجتناب کنید .)

 اما امور خلقت و روزی را خدا به دیگران واگذار نکرده است که خداوند فرمود : «الله خالق كل شيء و هو على كل شيء وكيل (۱۲۲)(زمر (۳۹) آیه ۶۲ )»، (خداست که آفریدگار هر چیزی است و او نگهبان هر چیزی است . )

و فرمود: «الله الذي خلقكم ثم رزقكم ثم يميتكم ثم يحييكم هل من شركائكم من يفعل من ذلكم من شئ سبحانه و تعالى عما يشركون (۱۲۳)(روم (۳۰) آیه ۴ )»، خداست که شما را بیافرید، سپس روزی داد، سپس می میراند سپس زنده می کند آیا کسانی که شریک خدا می سازید، هیچ از این کارها توانند؟ منزه است او و از هر چه برایش شریک آورند، برتر است (۱۲۴)(عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۲۰۳) . ابن ابی نصر : عده ای از هم مسلکان ما معتقد به جبرند و عده ای معتقد به استطاعت، نظر شما چیست؟

امام (ع): بنویس که خدا فرمود: ای فرزند آدم آنچه اراده میکنی به خواست من است، و آنچه از واجبات را به جا می آوری با قدرت و توان من است و با نعمت من است که تو، توان معصیت پیدا کردی این منم که تو را شنوا بینا و توانا قرار دادم. آنچه کار خوب انجام دهی از خداست و آنچه کار به انجام دهی از خودت میباشد چون من به کارهای خوب تو از تو سزاوارترم و تو به کارهای بد خود از من سزاوارتری از من نمی پرسند که چرا چنین کردم، ولی از فرزندان آدم می پرسند که چرا چنین کرده اند . )

در پایان حضرت اضافه فرمودند که من هر چیزی که در باب جبر - می خواستی برای تو گفتم - یعنی اگر حدود و جوانب این استدلال را درست درک کنی می توانی تمام شبهات باب جبر را پاسخ دهی (۱۲۵)(توحید، ص ۳۳۸ )۔

حسین بن خالد: يابن رسول الله ! بخاطر روایاتی که از پدرانت درباره تشبیه و جبر نقل کرده اند مردم ما را متهم به تشبیه و جبر می کنند.

امام (ع): روایاتی که درباره تشبیه و جبر از پدرانم وارد شده است، بیشتر می باشد یا روایاتی که در این باره از پیامبر (ص) وارد شده است؟

حسین بن خالد: آنچه از پیامبر رسیده، بیشتر است.

امام (ع) :بنابراین باید پیامبر (ص) را هم متهم به تشبیه و جبر کنند!

حسین بن خالد: راجع به روایاتی که از پیامبر (ص) رسیده است آنان می گویند پیامبر (ص) این روایات را نفرموده بلکه بر او افتراء بسته اند. 

امام (ع): پدرانم نیز چنین سخنانی نگفته اند بلکه دیگران بر آنها افترا بسته اند. سپس فرمود: قائل به تشبیه و جبر کافر و مشرک است و ما در دنیا و آخرت از او بیزاریم.

 امام (ع): ای پسر خالد روایاتی که درباره تشبیه و جبر رسیده را، غلات - آنان که عظمت خدا را کوچک شمرده اند - بر پدرانم افترا بسته اند. هر کس آنان را دوست بدارد ما را دشمن داشته و هر کس با آنان دشمن باشد؛ ما را دوست خواهد داشت (۱۲۶)(همان کتاب، ص ۳۶۳ ) . 

سليمان بن جعفر میگوید: در حضور حضرت رضا (ع) مذاکره پیرامون جبر و تفویض شروع شد، حضرت فرمود: آیا دوست دارید یک اصل و قاعده کلی برای شما بیان کنم، که بعد از این در این مسأله اختلاف نکنید و با هر کس مناظره کردید بر او پیروز شوید؟»

حاضران نظر، نظر شماست.

امام (ع): هیچ کس با اکراه اطاعت خدا را انجام نمی دهد و هیچ کس به اجبار معصیت خدا را انجام نمی دهد و خدا نیز بندگانش را رها نکرده است بلکه آنچه بندگان دارند ملک خداست و هر کاری که انجام میدهند توان انجام کار را خدا به آنها داده است. بنابراین اگر بندگان اراده کنند اطاعت کردن خدا را خداوند مانع نمی شود و اگر بخواهند معصیت کنند، اگر خدا اراده کند میتواند بین شخص و گناه فاصله بیندازد که نتواند گناه را انجام دهد، اگر خدا بین شخص و گناه فاصله نینداخت و او گناه را انجام داد خدا آنان را وادار به گناه نکرده است .

سپس فرمود: هر کس حدود این کلام را درک کند در هر مناظره ای پیروز می شود( ۱۲۷ )(همان کتاب، ص ۳۶۱).