زیارت با معرفت و خالصانه

اولین مطلبی که در محتوای زیارت اهمیت دارد محتوا و معارف دینی است که محور مشترک آن خداشناسی است دید ما نسبت به ادعیه نباید فقط بر محور کسب ثواب باشد بلکه این ادعیه و زیارات فقط برای کسب ثواب صادر نشده است.

اگر این ادعیه نبودند ما نمی توانستیم خدا را آن گونه که باید بشناسیم و با معبود راز و نیاز کنیم به همین منوال نقطه مشترک در همه زیارات هم بحث امام شناسی است و از زیارت جامعه کبیره به عنوان مرجع امام شناسی نیز تعبیر میشود.

 اجمال شناخت خدا به ترتیب از شناخت خداوند، پیامبر و امام صورت می گیرد اما در مقام تفصیل امام شناسی مقدم است زیرا همان طور که در

ادعیه آمده است کسی که امام خود را نشناسد از دین خدا گمراه می شود. «اللَّهُمَّ عَرَّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرَّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَكَ، اللَّهُمَّ عَرَّفْنِي رَسُولَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرَّفْنِي رَسُولَكَ، لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرَّفْنِي حُجْتَكَ ضَلِلْتُ عَنْ دِينِي» (۱. إعلام الورى بأعلام الهدى، ص ۴۳۲؛ مهدی موعود ترجمه جلد سیزدهم بحار، ص ۹۲۴: الکافی، ج ۱، ص ۳۳۷)

 یعنی پروردگارا! خود را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی نمی توانم پیغمبرت را بشناسم پروردگارا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر پیغمبرت را به من نشناسانی نمیتوانم حجت تو را بشناسم. پروردگارا! حجت خود را به من بشناسان که اگر حجت خود را به من نشناسانی دین خود را از دست میدهم

 آن خدا و پیامبری که حجت خدا معرفی میکند اصل است و گرنه وهابیت مسیحیت و فرقه های ضاله هم ادعای معرفی خدا را دارند ولی توحید ناب فقط در محضر امیرالمؤمنین حاصل می شود.

از فواید دیگر ،زیارات بیان فضائل و ارزشهاست.

بزرگان توصیه میکنند قبل از زیارت یک بار متن زیارت جامعه کبیره را بخوانند تا با مضامین آن آشنا شوید. (۲. استاد این حقیر حضرت آیت الله حاج آقا سید حسن فقیه امامی هرگاه به زیارت مشرف میشدند قبل از انجام هر دعا و زیارتی زیارت جامعه کبیره را تلاوت مینمودند روحش شاد و یادش گرامی باد.) در واقع زیارت بیان ارزشها و فضائل اخلاقی است در زیارت جامعه کبیره یک سفارش و توصیه بیشتر نیست و آن هم سفارش به تقوا است. «و وصيتكم التقوا».

همچنین فضائل دیگر مانند دعوت به سوی خدا و دین حق و ... در این زیارت موج میزند یکی از اسباب تزکیه نفس همین زیارت است که ارزشها و فضائل را بیان میکند. 

در زیارات علاوه بر بیان ارزش فضائل هم به خود زائر تلقین میشود همان طور که در متن زیارات آمده است که زیارت برای پاکی نفس پوشش گناهان ارزش پیدا کردن و کرامت نفس و ... است و این نکته به زائر یادآوری میشود که امامان به احوال زائر آگاه هستند و صدای او را می شنوند و جواب سلام او را میدهند. همان طور که در زیارت امام رضا و سایر معصومین چنین آمده که می فرمایند:

 وَ يَسْمَعُونَ كَلَامِي، وَ يَرُدُّونَ عَلَيَّ سَلَامِي، وَ أَنَّكَ حَجَبْتَ عَنْ سَمْعِي كَلَامَهُمْ» (۱. المزار الكبير (للمشهدى): ص ۵۵ بلد الامین، ص ۲۷۶؛ مصباح کفعمی ص ۴۷۳.)

زیارتی ارزشمند است که در آن سه چیز رعایت شده باشد که اولین آنها «معرفت» است. به گونه ای که زائر بداند چه کسی را زیارت میکند و

چه مطالبی را بر زبان جاری میکند

در نوع روایاتی که برای زیارات فضیلت نقل میکنند این عبارت آمده است که: «عارفاً بحقک در عوام هم این عبارت استعمال دارد که

میگویند: «خدا زیارت با معرفت روزیت کند

و این نشانگر این است که ارزش زیارت به میزان معرفت زائر به امام است.

از پیامبر اسلام نقل شده است که حضرت فرمودند: «کسی که خدا بر او منت بگذارد و اهل بیت من ولایت آنها را بشناسد، همه خیرات

را نصیب او کرده است. (۲. امالی شیخ صدوق له ، ص ۳۸۳، حدیث نهم)

در روایات بسیار اشاره شده است که اگر کسی امام را نشناسد خدا را نشناخته است.

قید دوم: اخلاص در زیارت است یعنی زیارت در متن باشد نه فرع اگر در زیارت اخلاص وجود نداشته باشد حجابی ایجاد می شود که باعث میشود فیض الهی از جریان وجود امام به فرد زائر نرسد. متأسفانه در بین برخی زائران دیده میشود که خرید سوغاتی باعث غفلت از امر مهم زیارت امام معصوم له میشود خرید سوغات امری خوب و مستحب است ولی انسان نباید هدف سفر و زیارت را سوغاتی بداند.

قید سوم اینکه در بهره گیری زائر از زیارت محبت» است. کسی که به زیارت امامی میآید باید شاکر خداوند باشد زیرا توفیق زیارت ظهور و تجلی مودت است.

بنابراین اگر معرفت اخلاص و محبت در زیارت وجود داشته باشد زیارت معنا پیدا میکند و آثار و برکات زیادی را در تعالی روح فرد ایجاد میکند. حرمهای حضرات معصومین قطعاتی از بهشت هستند که انسان اگر با کوهی از مشکلات هم به حرمها مشرف شود، قطره اشکی عامل سبکی روح و آرامش میشود و سر اینکه زیارت دعوت الهی است در این نکته نهفته است.

ص149