ویژگی زمامداران الهی و انسانی

امام رضا (ع) - لما وافى ابو الحسن الرضا «ع» نيسابور... اجتمع عليه أصحاب الحديث فقالوا له: يابن رسول الله تَرْحَلُ عَنَّا ولا تحدثنا بحديث فَنَسْتَفِيدُه منك ؟ و كان قد قعد في العمارية فاطلع رأسه وقال: سَمِعتُ أبي موسى بن جعفر، يقول: سَمِعتُ ابی جعفر بن محمد، يقول: سمعت أبي محمد بن على، يقول: سمعت أبي على بن الحسين، يقول : سَمِعتُ أبي الحسين بن على يقول : سمعت ابي امير المؤمنين على بن ابيطالب، يقول: سَمِعتُ النبي «ص» يقول : سَمِعتُ الله - عزَّ وجَلَّ - يقول : لا إِله إِلَّا الله حصني فَمَن دَخَل حِصْنِى أَمِنَ من عَذابي. قال: فلما مَرَتِ الراحلة نادانا بشروطها وأنا من شروطها . .(عيون أخبار الرضا (ع) ۱۳۵٫۲). 

هنگامی که (امام) ابوالحسن الرضا (ع)» به نیشابور رسید. .... حدیث شناسان نزد او فراهم آمدند و گفتند ای پسر پیامبر از اینجا می روی و حدیثی برای ما روایت نمیکنی که از آن بهره مند شویم؟ او که در عماری نشسته بود سر بیرون آورده گفت: «از پدرم موسی بن جعفر شنیدم که گفت از پدرم جعفر بن محمد شنیدم که گفت: از پدرم محمد بن علی شنیدم که گفت از پدرم علی بن الحسین شنیدم که گفت: از پدرم حسین بن علی شنیدم که گفت از پدرم امیر مؤمنان علی بن ابیطالب شنیدم که گفت از پیامبر شنیدم که گفت: از خدای بزرگ شنیدم که گفت: «لا إله الا الله حصني ... لا إله الا الله در من است، پس هر کس به دژ من درآید از عذاب من در آمان خواهد بود. اسحاق بن راهویه میگوید چون کاروان به راه افتاد فریاد زد: بشروطها، و أنا من شروطها با وجود شرایط آن و من از شرایط آن هستم». همواره این مشکل بشریت بوده و هست که دولتمردان با اصول و معیارهایی به صحنه زمامداری گام می نهند و شعارها و محورهایی را بر زبان می آورند و آنگاه که بر اریکه قدرت نشستند آنها را فراموش می کنند و پس پشت می افکنند در طول تاریخ و زمان حاضر نمونه های فراوان آن را می نگریم. این نقطه سیاه در مدیریتهای بشری برای جامعه های انسانی است تنها این مدیریتهای الهی است که از این دست کریها و نا انسانیها بدورند و تا آخرین لحظات زندگی خویش به اصول خدایی و انسانی پای بندند. امام بزرگ انسان در این حدیث که به سلسلة الذهب» معروف است، بر همین محور اساسی تأکید میکند و بر این درد بزرگ همه مدیریتهای بشری در طول تاریخ انگشت میگذارد که زمامداران پس از دست یابی به قدرت وعده های خود را نادیده میگیرند. از این رو می توان گفت: درگیری سیاسی امام رضا (ع) با مأمون عباسی، در همین حدیث و در آن گردهمایی بزرگ که با مشارکت اندیشمندان و قلم به دستان جامعه بود، آغاز می شود و بدینگونه این روشنگریها و جنگ و گریزها با حاكم وقت ادامه می یابد. امام رضا «ع» در آغاز کار و نخستین گفتار خود، خط مشی حکومت و نوع آن را مشخص ساخت و با دنباله تکمیلی آن، شرط و ویژگی حاکم اسلامی را روشن کرد و موضع غیر اسلامی مامون را نیز آشکار نمود. امام در این سخن عمیق خود به دو محور اصلی اشاره میکند نخستین محور توحید است و عقیده به حاکمیت خداوند بر جهان و جامعه انسانی و این هر حاکم و تکیه گاه و هدف برتری جز خداوند را نفی میکند و هر نوع حاکمیت و زمامداری غیر خدایی را مردود می شمارد و همه مدعیان حکومت و سلطه طلبان استبدادگر را کنار می زند و بشریت را به آزادی از یوغ هر نوع پیروی و سلطه پذیری فرامی خواند و هرگونه تسلیم در برابر افراد انسانی را محکوم می کند. محور دوم که متمم اصل نخستین و تکمیل کننده آن است، ضرورت حاکمیت و امامت بر حق و درست و در خط توحید است یعنی حاکمیت امام معصوم و امام عادل به نیابت که از متن حاکمیت الله برخاسته است. این موضوع با بیان مصداق روشن شده است، یعنی فراز: «أنا من شروطها». هدف اصلی امام «ع» بیان اصل متمم و شرط است، زیرا اصل نخستین (توحید) جدا از این شرط در جامعه اسلامی شناخته شده بود و همه مردمان و آنان که پای سخن امام آمده بودند، بدان ایمان داشتند، و در مأذنه ها و نمازها و ... همواره بر زبانها میگشت و نیازی به آموزش مجدد نداشت. لیکن آنچه را به جامعه از اصل توحید آموخته بودند ناقص بود یعنی شرط مکمل را نداشت جامعه نیاموخته بود که اصل توحید بدون حاکمیت زمامدار مؤمن به آن بی ثمر است. اصل توحید به معنای حاکمیت خداوند عادل و عدل مطلق است خداوندی که عدل از صفات است و از مردمان اقامه عدل و قسط را خواسته است و با حاکمیت ستمگران و بیدادگرایان و مستکبران تضادی ذاتی دارد.

صص 20-17