استفاده بهینه از سرمایه ها

امام رضا «ع». ... إِنَّ اللهَ يُبْغِضُ ... إضاعة المال....(تحف العقول ٫ ۳۲۶؛ مسند الإمام الرضا (ع) ۲۸۵٫۱)

بی گمان خداوند... تباه سازی اموال را ... دشمن دارد. استفاده درست و منطقی از اموال اصلی اسلامی و عقلی و اقتصادی است. هرگونه سرمایه گذاری یا تولید یا توزیع و یا مصرف باید در چهارچوب بهره برداری بهینه و با توجیهی اقتصادی باشد. این موضوع نیاز به محاسبه و برنامه ریزیهای اصولی و مدیریتهای اقتصادی - تخصصی و فنی دارد و گرنه سرمایه ها هرز می رود و یا بازده لازم را ندارد. اگر در مصرف باشد مصرفی اضافی و اسرافی است. اگر در توزیع باشد توزیعی ناعادلانه و به زیان توده هاست و این خود نوعی تضییع و تباه سازی اموال است زیرا که اموال و سرمایه ها در جای لازم هزینه نمیشود و در بخشی تراکم مییابد و چون غده سرطانی در اندام جامعه میگردد و بخشی را به سستی و ناتوانی و نابودی دچار می سازد. اینها همه تباه سازی مال است که اگر حسابگریهای دقیق و مدیریتهای کاردان و متعهد در کارها نباشد چنین تباه سازیهایی فراوان رخ می دهدو سرمایه های ملی هرز می رود. 

ص 66

 الگوی مصرف

امام رضا (ع)».... استأذنتُ الرضا (ع) في النفقة على العيال ؟

فقال: بين المكروهين. فقلتُ : جُعِلتُ فداك لا والله ما أعرف المكروهين.

فقال له: أما تعرف أنّ الله - عز وجل - كره الاسراف و كره الاقتار فقال : والذين إذا أنفقوا لم يُسرفوا و لم يقتروا وكان بين ذلك قواما( الحياة ۲۰۵٫۴سوره فرقان ۶۷٫۲۵ ).

... از امام رضا (ع) درباره چگونگی تأمین مخارج خانواده جویا شدم، فرمود: مخارج خانواده حد وسط است میان دو روش تاپسند. گفتم فدایت شوم به خدا سوگند نمیدانم این دو روش چیست؟ فرمود: رحمت الهی بر تو باد آیا نمیدانی که خداوند بزرگ اسراف (زیاده روی و اقتار (سختگیری را ناخوشایند دارد و در قرآن فرموده است: «آنان که هر گاه چیزی ببخشند نه زیاده روی کنند و نه خست ورزند و میانگین این دو را در حد قوامی مایه پایداری و بقای

زندگی ببخشند».امروزه بشریت در پرتگاه مصرف سرمایه داری گرفتار آمده است و سرمایه داران و مراکز قدرت اقتصادی با در دست داشتن همه ابزارهای تبلیغی به مصرف کالاها و مصنوعات خود تشویق می کنند و ذوق و سلیقه و ذائقه انسانها را در دست دارند. پیآمد این مصرف زدگی تشکیل جامعه های طبقاتی و فقر و کمبود داری در سویی و شادخواری و زیاده داری در سویی دیگر است. ره آورد شوم دیگر آن کمبود یا تمام شدن منابع و نابودی

زیست بوم و آلودگی آبها تباهی جنگلها و مراتع و زوال گونه های گیاهی و حیوانی است.

از همه مهمتر از دست رفتن سلامت انسانها در اثر مصرف زیاد شیوه ها سلامت فرد و جامعه و پایداری و بقای منابع طبیعی و سلامت محیط زیست انسان را به خطر افکنده است. از این رو ارائه شیوه مصرف پروتئین ها، چربیها و مواد قندی و گوشتهای قرمز و انواع خوراکیها و گرفتار آمدن در قید و بند زندگیهای تجملی و اشرافی است. مجموع این میانه و به دور از زیاده روی و نهادینه ساختن آن در فرهنگ جامعه کاری حیاتی است و آموزشهای دینی و تعالیم رهبران الهی برای عمق نفوذی که دارند، بهترین راه حل است.

 بهره برداری از همه مواد

امام رضا (ع)»: من الفَساد قطع الدرهم والدينار، و طرح النوى ..(مسند الامام الرضا (ع) ۳۱۴٫۲) تکه تکه کردن درهم و دینار یا هر پول دیگر که آنها را از استفاده بیندازد و دور افکندن هسته خرما و هر چیزی که قابل استفاده است از جمله کارهای فاسد و نادرست است. فساد و تباه سازی اموال در تعالیم رضوی محکوم شده و در اینجا به دو نمونه آن اشاره رفته است.

۱ - استفاده بی مراقبت از واحد پول رایج در جامعه 

۲ - دور ریختن هسته خرما و هر نوع چیزی که قابل بهره برداری و بازیافت باشد.

این هر دو مشکل مهم اقتصادی در جامعه ها است. واحد پول رایج بسیار هزینه بر است چه کاغذی باشد و چه فلزی سرمایه های ملی زیادی هزینه میشود تا واحد پولی تولید گردد و در دسترس جامعه قرار گیرد. مواظبت در نگهداری آنها عمر پول را چند برابر می کند و از صرف سرمایه های مجدد مانع می گردد. موضوع دیگر بهره برداری از هر چیز قابل بهره برداری و بازگرداندن به گردونه مصرف و زندگی است. این اصلی عقلی است که در تعالیم اسلامی آمده و در سخن امام رضا (ع) بر آن تأکید شده است. از نظر مبانی فقهی و کلیت مفهومی احادیث نوی هسته خرما)، تنها همین واژه مورد نظر نیست و کلیت مفهومی آن محدود نمی گردد. سخنان امامان (ع) هر یک حدود مفهومی دیگری را آشکار می سازد؛ امام صادق «ع» می فرماید: ان القصد أمر يُحبّهُ الله - عزّ و جلّ. و انّ الشرف امر يُبغضه الله عزو جل - حتى طرحك النواة فانها تصلح للشئ، و حتى صَبَّكَ فضل شرابك (کافی ۵۲٫۴، وسائل الشيعه ۲۵۷٫۱۵). بی تردید میانه روی کاری است محبوب خدای بزرگ و اسراف کاری مبغوض الهی است حتی دور افکندن هسته خرما یا دیگر میوه ها و چیزها، زیرا که آن برای کاری و مصرفی) سودمند است و حتی دور ریختن زیادی و باقیمانده در ظرف آب آشامیدنی

در سخن امام صادق (ع) علت حکم بیان شده است: «فانها تصلح للشئ آن چیز برای کاری و مصرفی مفید است»، علت حکم هر جا باشد آن حکم نیز آنجا وجود دارد. بنابراین هر چیز که برای کاری سودمند است و به گونه ای ممکن است بازیافت شود باید مورد بهره برداری قرار گیرد و این ضرورت بازیافت مواد را مورد تأکید قرار میدهد موضوعی که در کشورهای پیشرفته عملی شده و در جامعه ما هنوز بخوبی جا نیفتاده و به صورت فرهنگ عمومی در نیامده است.

صص 66، 84-81