کرامت انسانی

امام رضا (ع) - زكريا بن آدم سألتُ الرضا«ع» عن رجل من أهل الذمة أصابهم جُوعٌ، فَاتى رَجلٌ بولد له، فقال: هذا لكَ أَطْعِمه و هو لك عبد. قال «ع»: لا يُبتاعُ حُرٌّ، فإنّه لا يصلح لك ولا مِن أَهلِ الذمة .. (تهذیب ۷۷٫۷ استبصار ۸۳٫۳ مسند الامام الرضا (ع) ۳۰۴٫۲). زکریا از شاگردان امام میگوید از امام رضا (ع)» پرسیدم که مردی از اهل ذمه غیر مسلمانان مقیم در کشورهای اسلامی که به فقر و گرسنگی دچار شده بود فرزندش را آورد و گفت: فرزندم مال تو، او را خوراک بده و او برده تو باشد امام فرمود: (انسان) آزاده خرید و فروش نمیشود این کار شایسته تو نیست از ذمیان نیز روا نمی باشد. سخن امام در اوج کرامت انسان و ارزشهای انسانی قرار دارد و ارزشهای مالی را نفی میکند امام رضا (ع) اجازه نمی دهد آزادی فرزند انسانی اگر چه ذمی و کافر باشد با امور مادی معاوضه گردد و کرامت و منزلت انسان به بهانه اینکه گرسنه است خدشه دار شود. از نظر امام انسان آزاد است و احتیاجات اقتصادی نمیتواند او را برده او سازد و آزادی خدادادی او را سلب کند اگر چه مسلمان نباشد.... بنگرید که این بینش درباره کافران و ذمیان است (معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی (ع) ٫ ۴۳۲). نیز در خور توجه است که چنین رفتاری از کسانی است که در کادر حاکمیت یک امپراطوری بزرگ و بی رقیب قرار دارند و با فردی با عقیده ای ضد عقاید جامعه آنان چنین رفتاری دارند و این مایه شگفتی است و ژرفا و اصالت انسانگرایی در تفکر اسلامی را روشن می سازد؛ کاری که نمونه آن در سراسر غرب دیده نمی شود. سخنی از امام علی «ع» را نیز می آوریم تا این موضوع نیک روشن شود: امام علی (ع) - مَرَّ شيخ مكفوف كبير يسأل، فقال امیر المؤمنين «ع»: ما هذا؟ فقالوا يا اميرالمؤمنین نصرانی فقال : استعملتموه، حتى إذا كبر و عَجَز مَنَعْتُمُوهُ؟ أَنفِقُوا عليه من بيت المال ..(وسائل الشيعه ۴۹٫۱۱؛ الحياة ۴۸۵٫۲). پیرمرد کهنسال کوری که گدایی میکرد گذشت، امیر مؤمنان (ع) پرسید که این کیست؟» گفتند یا امیر المؤمنین! نصرانی (مسیحی) است. امام گفت: «از او چندان کار کشیدید تا پیر و ناتوان شد، حال به او چیزی نمی دهید؟ خرج او را از بیت المال (مسلمانان) بدهید.اسلام به انسان از چنین دیدگاهی مینگرد و در تامین نیازهای او مذهب، عقیده و افکار او را ملاک قرار نمی دهد بلکه انسانیت و کرامت او را ملاک قرار دادند.

صص 91-90