مناظره امام رضا علیه السلام با مأمون و علمای عراق و خراسان
در مجلسی که در محضر حضرت رضا عليه السلام تشكيل شد، مأمون و عده ای از علمای عراق و خراسان حضور داشتند.
مأمون از علما پرسید معنی این آیه چیست؟
ثم اورثنا الكتاب الذين اصطفينا من عبادنا (۷۲) پس ما کتاب را نزد بندگان برگزیده ی خود به ارث گذاشتیم.
علمای حاضر در مجلس گفتند مقصود همه امت است.
مأمون از امام رضا پرسید:
یا ابا الحسن نظر شما چیست؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود:
مقصود عترت طاهره علیهم السلام است. یعنی علم کتاب و قرآن نزد اهل بیت رسول الله است؛ زیرا اگر مقصود همه ی امت بود باید همه ی آنها به بهشت بروند، چون خداوند بعد از این آیه بلافاصله می فرماید:
جنات عدن يدخلونها آن وارثین کتاب وارد بهشت میشوند ولی همه ی امت وارد بهشت نمی شود؛ پس مقصود عترت پیامبر است؛ همانهایی که خداوند فرمود: خداوند اراده کرده است که هر گونه پلیدی را از شما اهل بیت بزداید و شما را پاک گرداند (۷۳) و نیز رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم درباره شان فرمود:
من دو چیز گرانقدر نزد شما باقی می گذارم کتاب خدا و اهل بیتم این دو از یکدیگر جدا نمیشوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند ببینید با آنها چگونه رفتار می کنید. ای مردم به آنها چیزی یاد ندهید که از شما داناترند.
مقصود از آل محمد
بعضی از علما گفتند از رسول خدا روایت شده که آل محمد همان امت اوست.
امام این روایت را قبول نکرد و فرمود.
به من بگویید آیا صدقه بر آل محمد حرام است؟
گفتند: بله
فرمود: آیا بر باقی امت هم حرام است؟
گفتند نه
فرمود: فرق آل محمد با بقیه همین است. وای بر شما کجا به انحراف میروید؟ آیا از قرآن روگردان شده اید؟
خداوند می فرماید:
و ما نوح و ابراهیم را فرستادیم و نبوت و کتاب را در نسل ابراهیم قرار دادیم پس عده ای از آنها هدایت یافتند و عده زیادی از آنها فاسق شدند آیه ۲۶ سوره حدید طبق این آیه وارثین انبیا و کتب آسمانی باید افراد متقی و هدایت شده باشند نه فاسق و تبهکار مگر قضیه پسر نوح را که معصیت کار بود و هلاک شد. نمی دانید؟
فضیلت اهل بیت بر دیگران
در این هنگام مأمون پرسید:
آیا خداوند عترت رسول الله را بر سایر مردم فضیلتی داده است؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود : بله، در آیه ۳۳ سوره آل عمران چنین فرموده است.
خداوند آل ابراهیم و آل عمران را از همه مردم عالم برگزید. (۷۴) و در آیه ی ۵۴ سوره ی نسا فرموده است.
پس کتاب و حکمت و ملک عظیم را به آنان ارث دادیم و مقصود از ملک عظیم همان اطاعت از برگزیدگان الهی است که خداوند بعد از آن در آیه ی ۵۹ همین سوره _ خطاب به همه ی اهل ایمان فرموده
ای مؤمنین از خدا و رسول او و اولی الامر اطاعت کنید.
علما گفتند
آیا خداوند متعال (اصطفینا) را در قرآن توضیح داده و خصوصیات برگزیدگان را بیان فرموده است؟
امام فرمود:
در چند جای قرآن به طور آشکار تفسیر فرموده:
یکی آیه تطهیر که ثابت میکند اهل بیت از هر گونه پلیدی پاک و مطهرند.
دوم آیه شریفه مباهله که وقتی نازل شد روشن شد حضرت امیر المؤمنين على عليه السلام و فاطمه زهرا و
حسن و حسین علیهما السلام به منزله ی جان پیامبرند. همان طور که در جنگ با بنی ولیعه نیز رسول خدا فرمود:
به سوی آنها مردی را خواهم فرستاد که مانند جان من است. و سپس همه دیدند که علی علیه السلام را فرستاد.
سوم آیه ای است درباره ی حضرت موسی و حضرت هارون علیه السلام که فرمود :
ما به موسی و برادرش حضرت هارون عليه السلام وحی کردیم. آیه ۸۷ سوره یونس از این آیه قدر و منزلت حضرت حضرت هارون علیه السلام معلوم میشود.
رسول خدا صلى الله عليه و اله و سلم هم خطاب به امير المؤمنين على علیه السلام فرمود : )
انت منى بمنزله هرون من موسی ای علی تو نسبت به من به منزله ی حضرت هارون علیه السلام نسبت به موسی هستی و نیز وقتی رسول خدا در خانه ی اصحاب را رو به مسجد بست جز در خانه علی علیه السلام را عباس (عمویش) گفت:
یا رسول الله ما را از مسجد بیرون کردی و علی را نگاه داشتی
پیامبر فرمود من از پیش خود کاری نکردم همه به دستور خدای متعال بود و این فضیلتی بسیار عظیم است و نیز رسول خدا فرمود وارد شدن به این مسجد برای هیچ جنب و حائضی جایز نیست مگر برای محمد و آل محمد صلى الله علیه و آله وسلم و نیز فرمود:
من شهر علم هستم و علی در آن شهر است. هر کس می خواهد به شهر علم بیاید باید از در آن وارد شود.
یعنی راه رسیدن به معارف نهفته در سینه رسول خدا که همان معارف قرآن است امیر المؤمنين على عليه السلام است. اینها فضایلی است که جز دشمنان کسی نمی تواند آن را رد کند.
چهارم آیه ی ) و آت ذالقربی حقه ای پیامبر حق نزدیکان را بده) (۷۵) است. خداوند آل پیغمبر را با این امر، مخصوص گردانیده است. هنگامی که این آیه فرود آمد رسول خدا فرمود ای فاطمه افدک بدون لشکرکشی و جنگ به دست آمده و متعلق به من است. آن را به تو می بخشم خداوند فدک را به تو و فرزندانت داده است.
پنجم آیه ی اجر رسالت است که فرمود: ای رسول ما به مسلمان ها بگو من از شما اجر و مزدی نمی خواهم جز مودت و محبت به نزدیکان خاص من (۷۶) در صورتی که خداوند در داستان حضرت نوح و هود و چندین پیامبر دیگر از قول آنان می فرماید:
اجر و پاداش ما جز بر خداوند نیست. پس محبت آل رسول از طرف خداوند بر مومنین واجب شده است. ششم این آیه است ان الله و ملائکته يصلون على النبي يا ايها الذين امنوا صلوا عليه وسلموا تسلیما (۷۷) (خداوند و ملائکه اش بر رسول خدا صلوات میفرستند. ای کسانی که ایمان آورده اید شما نیز بر او صلوات بفرستید و تسلیم او باشید.
آنگاه مسلمین از پیامبر پرسیدند: چگونه صلوات بفرسيتم؟
رسول خدا فرمود
بگویید اللهم صل علی محمد و آل محمد.
سپس حضرت رضا علیه السلام پرسید: (تفسیریس) چیست؟
علمای حاضر در مجلس گفتند:
مقصود از پس ( محمد است و در آن شکی نیست.
حضرت رضا فرمود:
خداوند به محمد و آل محمد فضیلتی داده که به هیچ کس عطا نکرده و آن این است که جز به انبیا به کس دیگری سلام نکرده او فرموده است سلام بر ابراهیم (۷۸) یا سلام بر نوح (۷۹) و یا سلام بر موسی و هارون (آیه ۱۲۰ سوره صافات؛ اما در مورد پیامبر اسلام فرموده است.
سلام على آل ( يس ) یعنی سلام بر آل محمد. (آیه ی ۱۰۳ سوره صافات پس خداوند بر آل محمد نیز سلامی مانند سلام به پیامبران داده است.
هفتم آیه ی خمس است که می فرماید:
یک پنجم هر غنیمتی متعلق به خدا و رسول و نزدیکان خاص اوست. (۸۰) در این آیه بین نزدیکان خاص پیامبر با مردم فرق گذاشته شده و آنچه را خداوند برای خود برگزیده برای آنها نیز اختیار کرده است. اما در آیه ی صدقات می فرماید:
صدقات فقط برای فقرا و مساکین و جمع کنندگان صدقات و برای نزدیک کردن قلبها و آزادی اسیران و
ضرردیدگان و در راه خدا و در سفرماندگان است (۸۱)
مشاهده میکنید که خداوند در این آیه برای خود و رسولش و ذوی القربی خویشان او سهمی معین نکرده است زیرا صدقه بر آنها حرام است.
هشتم آیه ای که میفرماید اگر نمی دانید از اهل ذکر بپرسید. (۸۲) و اهل ذکر ماییم
علما گفتند مقصود علمای یهود و نصاری هستند.
حضرت رضا علیه السلام فرمود:
مقصود از ذکر رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم است که خداوند می فرماید
خداوند ذکر یعنی رسولش را به سوی شما فرستاد که برای شما آیه تلاوت کند. (۸۳) این آیه تصریح دارد بر اینکه ذکر رسول خداست. پس اهل ذکر اهل رسول خدا یعنی ما هستیم.
نهم آیه ای است که میفرماید ازدواج با مادران و دختران و ... حرام است. (۸۴).
اینک جواب دهید آیا رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم اگر زنده بود میتوانست با دختر من ازدواج کند؟
گفتند نه
فرمود: آیا میتوانست با دختر یکی از شما ازدواج کند؟
گفتند: آری. فرمود: پس از اینجا معلوم میشود ما آل او هستیم و شما امت او فرق آل با امت همین است. دهم این آیه و مرد مؤمنی از آل فرعون گفت... (۸۵) آن مرد پسردایی فرعون بود و خداوند او را از آل فرعون معرفی می کند. همین طور هم خداوند ما را به آل محمد) مخصوص گردانیده زیرا ما از رسول خدا متولد شده ایم ولی سایر مردم به دین او نسبت داده شده اند.
یازدهم این آیه اهل خود را به نماز امر کن و بر آن شکیبا باش) (۸۶) وقتی این آیه نازل شد، رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم هر روز وقت نماز مقابل در خانه امیرالمؤمنین علی و فاطمه زهرا می ایستاد و با صدای بلند می فرمود:
به نماز بشتابید رحمت خدا بر شما.
سپس حضرت رضا علیه السلام فرمود:
خداوند هیچ یک از فرزندان پیغمبران را مانند ما گرامی نداشت. (۸۷)