مناظره امام رضا (ع) در اثبات برتری خاندان پیامبر بر دیگران

حضرت امام رضا (ع) در مناظره ای که با مأمون و جمعی از علماء آن عصر هستند در بیانی بسیار شیوا و رسا که با استدلالهای قوی و محکم همراه است به تبیین فضیلت و برتری ائمه طاهرین (علیهم السلام پرداختند که مطالب فوق ابتدای روایتی است که به نقل این مناظره مهم می پردازد. از آنجا که این روایت نیز مانند روایات دیگر در بردارنده ی مطالب و دلایل مهمی باشد بنابراین به نقل آن در این مجمل می پردازیم.

لکن چون روایتی نسبتا طولانی است از ذکر متن عربی آن به استثنای آیات قرآن کریم و برخی روایات نبوی خودداری شده و به نقل ترجمه فارسی اکتفاء گردید. ترجمه فارسی آن به شرح زیر است. هنگامی که امام رضا (ع) در مجلس مأمون که گروهی از علماء عراق و خراسان در آن گرد آمده بودند، حضور یافت.

مامون گفت مرا از این آیه آگاه کنيد: ثم أورثنا الكتاب الذين اصطفينا من عبادنا - الايه)

یعنی آنگاه کتاب را به بندگان خویش که ایشان را برگزیدیم به ارث دادیم تا آخر آیه (سوره فاطر آیه ۳۲)

دانشمندانی که در مجلس حاضر بودند گفتند مراد خداوند جمیع امت است.

مأمون گفت: ای ابوالحسن، شما چه میگویی؟ امام (ع) فرمود: گفتار آنان را تصدیق نمیکنم بلکه میگویم مراد خداوند در این آیه خاندان پیامبر میباشد. مامون گفت چرا مراد جمیع امت نیست و تنها خاندان پیامبر مراد هستند؟ امام (ع) فرمود اگر تمامی امت مراد بودند باید تمامی ایشان در بهشت باشند زیرا خداوند می فرماید

فينهم ظالم لنفسه ومنهم مقتصد و منهم سابق بالخيرات بأذن الله ذالك هو الفضل الكبير (فاطر ٫ ٣٢)

یعنی پس گروهی از ایشان به خود ستم نمودند و گروهی میانه رو هستند و بعضی با توفیق خداوند در خیرات پیشی میگیرند و این فضل و بهره گی است. آنگاه تمامی ایشان را از اهل بهشت به شمار آورد و فرمود:

جنات عدن يدخلونها (فاطر ٫ ٣٣) یعنی بهشتهای جاودانه که در آن داخل میشوند.

پس وراثت تنها برای خاندان پیغمبر است نه برای غیر آن آنگاه امام (ع) فرمود: ایشان کسانی هستند که خداوند در قرآن ایشان را توصیف کرده و فرمود: انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت ويطهركم تطهيراً

یعنی خداوند اراده کرده است که از شما خاندان پیامبر زشتی و پلیدی را دور کرده و شما را پاک و پاکیزه گرداند. و ایشان کسانی هستند که پیامبر اکرم (ص) می فرماید

إلى مخلف فيكم الثقلين كتاب الله و عترتى - أهل بيتي - لن يفترقا حتى يردا على الحوض

یعنی پیامبر اکرم (ص) در ادامه ی سخن خود فرمود بنگرید که شما حق جانشینی مرا در مورد ایشان چگونه به عمل می آورید. ای مردم به آنان چیزی یاد تدهید که از شما داناتر هستند. دانشمندان گفتند از خود پیامبر نقل شده است که فرمود: (امتی الی امت من خاندان من میباشند.

و اصحاب باخبر مستفیض که قابل خدشه نیست نقل میکنند که آل محمد امت او هستند.

امام (ع) فرمود: بگویید آیا صدقه بر خاندان پیامبر حرام است؟

گفتند: آری

امام (ع) فرمود: آیا صدقه برامت او حرام است؟

گفتند: خیر.

امام (ع) فرمود: این فرق بین خاندان پیامبر (ص) و امت او میباشد وای بر شما در کدام راه حرکت میکنید؟

آیا از یاد خدا رویگردان هستید؟ آیا شما قومی اسراف کار محسوب نمی شوید؟ آیا نمیدانید که ظاهرا مقصود روایت افراد برگزیده میباشند نه تمامی مردم؟

گفتنند ای ابوالحسن دلیل این سخن شما چیست؟

امام (ع) فرمود: از این آیه قرآن که می فرماید

لقد أرسلنا نوحاً و إبراهيم وجعلنا في ذريته ما النبوة و الكتاب فينهم مهتد فاسقون.

یعنی ما نوح و ابراهیم را فرستادیم و پیامبری و کتاب را در فرزندان ایشان قرار دادیم گروهی هدایت یافته و گروهی از آنان فاسق هستند پس وراثت کتاب و نبوت در هدایت یافتگان است نه در گروه فاسق هستند، آیا نمیدانید که نوح از پروردگارش تقاضا کرد و گفت:

فقال رب إن ابني من أهلى و إن وعدك الحق (سوره هود ٫ ٤٧)

یعنی پروردگارا پسرم از خاندان من است و وعده تو حق است. زیرا خداوند به او وعده داده بود که او و خاندانش را نجات دهد. و خداوند فرمود:

إنه ليس من أهلك إنه عمل غير صالح فلا تسألن ما ليس لك به علم إلى أعظك أن تكون من الجاهلين (هود ٫ ٤٦)

یعنی او از خاندان تو نیست او شخصی غیر صالح است از آنچه به آن علم نداری سوال مکن، من تو را بند میدهم که از جاهلان نباشی

مامون گفت: آیا خداوند خاندان پیامبر را بر سایر مردم برتری داده است؟ امام (ع) فرمود: خداوند بزرگ خاندان پیامبر را در کتاب محکم خود بر سایر مردم برتری داده است.

مامون گفت در کجای کتاب خدا به آن اشاره شده است؟

امام (ع) فرمود: در این آیه

ابن الله اصطفى آدم و نوحاً و ابراهيم و ال عمران على العالمين ذُرِّيَّة بعضها من بعض

یعنی خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزیدند. (آل عمران ۳۳)

فرزندانی که بعضی از بعضی دیگر میباشند.

و در آیه دیگر فرمود:

أم يحسدون الناس على ما اتاهم الله من فضله فقد آتينا الى ابراهيم الكتاب والحكمة و ايتناهم ملكاً عظيماً (نساء ٫ ۵۷)

یعنی آیا مردم نسبت به آنچه به ایشان داده ایم حسد می ورزند؟ ما به خاندان ابراهیم کتاب و حکمت و سلطنت بزرگ عطا کردیم آنگاه خداوند در ادامه این سخن سایر مومنان را مخاطب قرار داد و فرمود

يا أيها الذين امنوا أطيعوا الله وأطيعوا الرسول و أولى الأمر منكم (نساء ٫ ٥٩)

یعنی ای اهل ایمان از خدا و پیامبر و صاحبان امر از میان خودتان پیروی کنید منظور از آنها کسانی هستند که کتاب و حکمت به ایشان داده ایم و نسبت به آن مورد حسد قرار گرفته اند. بنابر این آیه ام يحسدون الناس.... الى آخر این آیه و مراد از قدرت و پادشاهی در اینجا یعنی در این آیه که فرموده: (و) اتينا هم ملكاً عظيما اطاعت مردم از ایشان است. اولین موضع این آیه است و أنذر عشيرتك الأقربين - و رهطك المخلصين یعنی و خاندان نزدیک خویشان مخلص خود را انذار کن که در قرائت ابی بن کعب و در مصحف عبدالله بن مسعود این گونه آمده است. پس هنگامی که عثمان به زیدین ثابت دستور داد که قرآن را جمع آوری کند این آیه را پوشیده داشتند و این منزلت بزرگ و ارزش والا و شرافت برتر است چرا که خداوند مراد خود را تنها خاندان پیامبر به شمار آورد. این دانشمندان گفتند آیا خداوند در کتاب خود (الا صطفاء) یعنی برگزیدن را تفسیر کرده است؟ امام رضا (ع) فرمود: خداوند الاصطفاء را در دروازه قرآن به طور واضح و آشکار تفسیر کرده است. این موضع اول بود.

و آیه دوم در تفسیر واژه «الإصطفاء برگزیدن این آیه قرآن است. أنما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت ويطهركم تطهيرا

یعنی خداوند میخواهد که از شما خاندان پیامبر پلیدی را دور سازد و شما را پاک و پاکیزه نماید و این فضیلتی است. که هیچ معاند و منکری نمیتواند آن را انکار کند چرا که شان نزول آن بسیار روشن است. و آیه سوم در موضعی است که خداوند بندگان پاک خود را از سایر مردم جدا نمود و در آیه مباهله به پیامبر دستور داد:

فقل - يا محمد - تعالوا ندع أبناء نا و أبناءكم ونساءنا ونساءكم و أنفسنا و أنفسكم ثم تقتيل فنجعل لعنت الله على الكادبين (آل عمران ٫ ٦١)

یعنی ای محمد - بگو ما فرزندان خود و شما نیز فرزندان خود و ما زنان خود و شما زنان خود و ما خودمان و شما نیز خودتان را فرا بخوانید آنگاه مباهله انجام داده ) و بر یکدیگر نفرین کنیم و لعنت خدا را بر کسانی قرار دهیم که دروغ میگویند و پیامبر (ص) در ماجرای مباهله حضرت علی و امام حسن و امام حسین و فاطمه علیهم السلام) را بیرون آورد و آنان را خویشان خود خواند.

آیا میدانید که معنای «و انفسنا و أنفسكم» چیست؟

دانشمندان گفتند منظور شخص خود پیامبر است. امام رضا (ع) فرمود: اشتباه کردید منظور علی (ع) است و از دلایلی که به این امرحاکی است این گفتار پیامبر (ص) است که فرمود:

لينتهين بنو و ليغة أو لأ بعثن إليهم رجلاً كنفسي، يعنى عليا (ع)

یعنی قبیله بنی ولیعه یا باید از حرکت خود باز ایستند یا فردی را به سوی ایشان میفرستم که مانند خودم میباشد و مراد آن حضرت علی (ع) بود. این ویژگی خصوصیتی است که کسی قبل از علی (ع) به آن ترسید و فضیلتی است که هیچ کس در آن اختلاف نمیکند و کسی نمیتواند آن را نفی کند و شرافتی است که هیچ موجودی بر علی (ع) پیشی نمی گیرد. چرا که علی (ع) را پیامبر (ص) همانند خود به شمار آورد و این دلیل سوم بود.

و دلیل چهارم

هنگامی که پیامبر (ص) همه را از مسجد خارج نموده تنها خاندان خود را از آن خارج نکرد و به همین جهت عباس اعتراض کرد و گفت ای رسول خدا علی را باقی گذارده و ما را بیرون میکنی؟

رسول اکرم (ص) فرمود: ما أنا تركت وأخرجتكم و لكن الله تركه وأخرجكم

یعنی من او را باقی نگذارده و شما را اخراج ننموده و لکن خداوند شما را خارج ساخت و او را باقی گذارد یعنی من

بر اساس فرمان خداوند چنین کردم و این بیان این حدیث پیامبر است که به علی (ع) فرمود:

انت منی به منزله هارون من موسى

یعنی تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی میباشی

دانشمندان گفتند این مطلب در کجای قرآن آمده است؟ امام (ع) فرمود:

خداوند بزرگ در قرآن می فرماید

و أوحينا إلى موسى و أخيه أن تبوء يقومكما يبصر بيوتاً و اخلوا بيوتكم قبلة (سوره یونس ٫۸۷)

یعنی به موسی و برادرش هارون وحی کردیم که قوم خود را در مصر ساکن گردانید و خانه هایتان را قبله قرار دهید.

پس در این آیه و با استفاده از آن منزلت هارون نسبت به موسی روشن میشود و نیز در نتیجه) منزلت علی (ع)

نسبت به پیامبر آشکار میگردد که پیامبر در کلام خود آن را تبیین فرموده بود.

و علاوه براین دلیل آشکار دیگری در سخن پیامبر (ص) وجود دارد که فرمود: أن هذا المسجد لا يجل لجنب ولا لحائض إِلَّا لِمُحْمَدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

یعنی این مسجد برای شخص جنب و حائض حلال نیست جز برای محمد و خاندان او دانشمندان گفتند: این شرح و بیان تنها در نزد شما خاندان پیامبر وجود دارد امام فرمود چه کسی این موارد را از ما انکار میکند!! در حالی که پیامبر (ص) می فرماید:

أنا مدينة العلم و على بانها فمن أراد مدينة العلم قلياً بها من بابها

یعنی من شهر دانش هستم و علی در آن است پس هر کس قصد ورود به شهر علم را دارد از درب آن باید وارد شود. پس در آن چه از فضل و شرف و رتبه و برگزیدن و پاکی که شرح و توضیح دادیم کسی جز معاند آن را انکار نمی کند و حمد و سپاس از آن خداوند است و آن مورد چهارم بود

و اما مورد پنجم سخن خداوند بزرگ است که می فرماید:

وَاتِ القُربى حقه (سوره اسری ۲۶ ) یعنی و حق خویشان را به آنها بده این خصوصیتی است که خداوند ایشان را به آن تخصیص داد و بر امت ترجیحشان داد.

هنگامی که این آیه نازل شد فرمود فاطمه را بگویید تا بیاید او را خواندند و فرمود ای فاطمه گفت: بلی یا رسول الله فرمود: سرزمینی فقط با لشگرکشی گرفته شده است که به من اختصاص دارد و آن را به خاطر دستور خداوند برای تو قرار دادم پس آن را برای خود و فرزندانت قرار ده و این مورد پنجم بود.

و اما مورد ششم این سخن خداوند است که می فرماید.

قل لا أسألكم عليه أجرأ إلا الموده في القربي (شوری ٫ ۲۳)

یعنی بگو در مقابل کارهایم از شما پاداش نمیخواهم جز دوست داشتن خاندانم و این خصوصیتی است که از میان پیامبران تنها به پیامبر اسلام اختصاص یافت و تنها خاندانش به آن منظور گردیده اند.

چرا که خداوند آنگاه که از نوح حکایت میکند می فرماید يا قوم لا أسألكم عليه ما لا إن أجرى إلا على الله و ما أنا يطارد الذين امنوا إنهم ملاقوا إنهم ملا قوا ربهم و لكنى أريكم قوماً يجهلون (هود ٫ ۲۹)

یعنی از شما در برابر زحمات خودم مالی نمیخواهم پاداش من با خداست و من ایمان آورندگان را از خود دور نمی کنم آنان پروردگارشان را ملاقات میکنند لکن من شما را گروهی نادان می پندارم و از هود این گونه حکایت کرد

.... لا أسئلكم عليه أجراً إن أخرى إلا على الذي فطرني أفلا تعقلون (سوره هود ٫ ۵۱)

یعنی بگو پاداشی از شما بر کارهایم نمیخواهم مگر دوست داشتن خاندانم و خداوند دوستی ایشان را واجب نساخت

مگر این که میدانست که ایشان یعنی خاندان پیامبر اسلام هرگز از دین مرتد نشده و گمراه نمی گردند. و دلیل دیگر این که هرگاه فردی با کسی دوست باشد اما در قلب او کینه ای از یکی از نزدیکان او باشد، قلبش تسلیم او نمی گردد. و خداوند میخواست که در قلب پیامبر در مورد مومنان چیزی نبوده یعنی همه دوستدار خاندان پیامبر باشند

تا پیامبر نسبت به ایشان اندک ناراحتی نداشته باشند و به این خاطر محبت خاندانش را واجب ساخت.

پس هر کس این امر را انجام داده و خاندانش را دوست داشته باشد پیامبر نمیتواند او را مبغوض دارد و از او ناراحت باشد و هر کس او را وا گذارد و این امر را انجام ندهد و خاندان پیامبر را مبغوض بشمارد پس بر پیامبر است که او را دشمن دارد چرا که یکی از واجبات الهی را ترک کرده است و چه فضیلتی و شرافتی بر این امر برتری دارد. که پیامبر اسلام (ص) با کسی دشمنی و ناراحتی نداشته باشد.

و هنگامی که این آیه بر پیامبر نازل شد که خداوند فرمود:

قل لا اسألكم عليه إلا المودة في القربي

پیامبر (ص) در میان اصحابش برخاسته و حمد و ثنای الهی گفته و فرمود: ای مردم خداوند چیزی را بر شما واجب ساخت آیا شما آن را انجام میدهید؟ کسی پاسخ نداد.

روز بعد همین سخن را تکرار کرد ولی کسی پاسخ نداد.

روز سوم نیز آن سخن را بازگو نمود و فرمود

ای مردم خداوند چیزی را بر شما واجب ساخته آیا آن را انجام میدهید؟ ولی باز کسی پاسخ نداد.

پیامبر (ص) فرمود ای مردم آن چیز از مقوله ی طلا و نقره و خوردنی و نوشیدنی نیست.

عرض کردند: آن چیست؟

پیامبر در پاسخ آنان این آیه یعنی آیه مودت را برای آنان تلاوت نمود.

آن گاه اصحاب عرض کردند: این را میپذیریم

اما متاسفانه» بیشتر آنان به آن عمل نکردند.

آن گاه امام رضا (ع) پس از بیان این مطالب فرمود:

پدرم از جدم و آن بزرگوار از پدران خود و آنان از امام حسین (ع) روایت کردند که فرمود

مهاجرین و انصار نزد پیامبر جمع شده و گفتند: ای پیامبر در مورد افرادی که بر شما وارد میشوند مخارجی داری یعنی افراد اشخاص و میهمانان بسیاری بر شما وارد میشدند. بنابراین برای پذیرایی آنان مخارجی را متقبل میشوی لذا این اموال ما همراه جانهای ما در اختیار شماست پس در مورد جان و مال ما آنگونه که میخواهی عمل کن از اموال ما هر چه میخواهی به دیگران بده و آنچه برای خود میخواهی بدون هیچ مشکلی بردار

خداوند جبرئیل را بر پیامبر (ص) نازل فرمود که گفت:

يا محمد: قل لا أسألكم عليه أجرأ إلا المودة في القربي

پیامبر این آیه را تلاوت نمود و فرمود: بعد از من آنان را یعنی خاندان مرا آزار ندهید.

آن جمع از نزد پیامبر (ص) خارج شدند و بعضی از آنها گفتند آنچه پیامبر را بر آن داشت تا به سخن ما جامه عمل بپوشد آن بود که ما را نسبت به خاندان خویش برای بعد از رحلتش ترغیب و تشویق کند این تهمتی بود که در آن مجلس زده شد که سخن بسیار بزرگ و تهمت سختی بود.

پس خداوند این آیه را نازل نموده و فرمود:

أم يقولون افتريه قل إن افتريته فلا تملكون لى من الله شيئاً هو أعلم بما تفيضون فيه كفى به شهيداً بيني و بينكم و هو الغفور الرحيم (سوره احقاف ٫۸)

یعنی آیا میگویند او به دروغ چنین سخنی را گفته بگو اگر تهمت زده باشم شما بر من توانایی چیزی را ندارید، او به آنچه شما در نظر دارید آگاه تر است و بین ما و شما برای شهادت ) و داوری او کافی میباشد و او آمرزنده و مهربان است. پیامبر (ص) به سراغ آن گروه فرستاده و به آنان فرمودند آیا اتفاقی پیش آمد؟ آنان گفتند ای رسول خدا به خدا سوگند

اری بعضی از ما کلام بزرگ و تهمت ناروایی را به زبان آورده اند که ما آن را ناپسند می شماریم. پیامبر (ص)، آیه شریف را برای آنان خواند پس آنها بسیار گریستند که خداوند متعال این آیه را نازل کرد

و هو الذى يقبل التوبة عن عباده و يعفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ وَ يعلم ما تفعلون (شوری ٫ ۲۵)

یعنی او کسی است که توبه کنندگان را میپذیرد و از خطاها میگذرد و آنچه انجام میدهید را می داند.

و این مورد ششم بود.

و اما مورد هفتم خداوند می فرماید: إن الله وملائكته يصلون على النبي يا أيها الذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلَّمُوا تسليما

یعنی خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود میفرستند ای کسانی که ایمان آورده اید شما نیز بر او سلام و درود فرستید. دشمنان می دانند هنگامی که این آیه نازل شد کسی به پیامبر عرض کرد ای پیامبر خدا سلام بر شما را دانستیم (احزاب ٫ ٥٦)

(حال) چگونه بر شما درود فرستیم؟

پیامبر (ص) فرمود:

تَقُولُونَ: اللهم صَلِّ عَلَى مُحمدٍ وَ آلِ مُحمد كما صليت على إبراهيم و آل إبراهيم إنك حميد مجيد یعنی در درود فرستادن بر من این گونه بگویید خداوندا بر محمد و خاندانش درود فرست همان گونه که بر ابراهیم (ع) و خاندان او درود فرستادی تو ستوده و برتری سپس پیامبر فرمود: ای مردم آیا میان شما در این زمینه اختلافی وجود دارد؟ مردم گفتند: نه

وقتی سخن امام رضا (ع) در این مناظره مهم بدین جا رسید مامون گفت این از مواردی است که اختلافی در آن نیست و همه بر آن اتفاق نظر دارند اکنون بگو آیا در مورد خاندان پیامبر روشن تر از این چیز دیگری را سراغ داری؟

امام رضا (ع) فرمود: از این آیه مرا خبر دهید

يس و القرآن الحكيم إلك لمن المرسلين على صراط مستقيم (سوره يس ٫ ٤-١)

بگویید مراد از (یس) در این آیات کریمه چیست؟

دانشمندان گفتند: پس پیامبر اسلام (ص) است و شکی در آن نیست.

امام فرمود: خداوند به پیامبر و خاندان او در این مورد فضیلتی را عنایت کرد که هیچ عاقلی را راه به کنه آن نیست.

چرا که خداوند بر کسی جز پیامبران علیهم السلام درود نفرستاده است.

و فرمود: ( سلام علی نوح في العالمين) (صافات ٫ ۷۷)

یعنی سلام بر نوح (ع) در دو جهان

و فرمود: ( سَلامٌ على إبراهيم (صافات ٫ ۱۰۹)

یعنی سلام بر ابراهیم

و فرمود: ( سلام علی موسی و هارون (صافات ٫ ۱۲۰)

یعنی سلام بر موسی و هارون

ولی نفرمود: سلام علی آل نوح و نفرمود: سلام على آل إبراهيم

و نیز نفرمود: سلام على آل موسى وهارون

در حالی که فرمود: سلام على آل يس) (صافات ٫ ۱۳۰)

یعنی سلام بر آل یاسین، یعنی آل محمد (ص)

مامون گفت دانستم که در شما خاندان شرح این مطالب میباشد ) و شما صاحب مقام والایی هستید و این مورد هفتم بود.

و اما مورد هشتم خداوند می فرماید

و اعلمو أنما عتمتم من شَيْءٍ فَأَنَّ الله خمسه وللرسول و لذي القربي (انقال ٫ ٤١) 

یعنی و بدانید آن چه بدست می آورید خمس آن برای خدا و رسول و خاندان او میباشد و خداوند سهم خاندان پیامبر (ص) را همراه سهم خود و سهم پیامبر قرار داد و این نقطه جدایی بین خاندان پیامبر و امت است یعنی نقطه مهم آشکار شدن برتری این خاندان بر سایر مردم میباشد. چرا که خداوند آنان را در جایگاهی و سایر مردم را در جایگاهی دیگر قرار داد و برای آنها به چیزی خشنود گردید که برای خود پسندید و در آن زمینه ایشان را برگزیند. به همین جهت در این آیه خداوند سبحان ابتدا نام خود را ذکر کرد و سپس نام پیامبر (ص) و خاندان او را متذکر گردید و در آنچه از غنائم و سایر بهره های مادی که خداوند برای خود پسندید برای ایشان نیز منظور داشت و فرمود. و أعلموا أنما غنمتم من شَيْءٍ فَأَنَّ الله خمسه وللرسول و لذي القربي (انفعال ٫ ٤٢)  و این تاکیدی محکم و امری جاودانه است که تا روز قیامت برای ایشان باقی میماند و این تاکید محکم در کتاب

خداوند است کتابی که لا يأتيه الباطل من بين يديه ولا من خلفه تنزيل من حكيم حميد یعنی کتابی که باطل در پیشاپیش و در پشت سر او قرار نداشته و از جانب خداوند حکیم و پسندیده نازل شده است. و اما سخنی خداوند که میفرماید: «والیتامی و المساکین یتیم هنگامی که از حالت یتیمی خارج شد بهره ای به او نمی رسد و نصیبی از خمس ندارد و همچنین مساکین و نیازمندان هنگامی که احتیاجشان برطرف شد نصیب و بهره ای در غنائم دارند و مجاز نخواهند بود که از آن چیزی دریافت کنند. (فصلت ٫ ٤٢)

اما سهم خاندان پیامبر (ص) تا روز قیامت برای نیازمندان و بی نیاز از این خاندان برقرار است. چرا که کسی از خدا و رسول او بی نیازتر نیست و با این همه برای خود و پیامبرش سهمی ) در اموال مردم قرار داد برای آنان نیز مقرر داشت و ابتدای نام خود و پس نام پیامبرش و آنگاه نام ایشان را ذکر کرد و سهم ایشان را قرین سهم خود و پیامبرش نمود.

و همچنین در زمینه اطاعت نیز فرمود:

يا أيها الذين آمنوا أطيعوا الله وأطيعوا الرسول و أولى الأمر منكم (نساء ٫ ٥٩)

یعنی ای کسانی که ایمان آورده اید خدا و پیامبر و صاحبان امر از خودتان را اطاعت کنید که خداوند در این آیه نیز ابتدا نام خود سپس پیامبرش و آنگاه اهل بیت او را ذکر کرد و همچنین در آیه ولایت فرمود:

یعنی بدرستی سرپرست و ولی امر شما خداوند و رسول او و آنان که ایمان آورده اند میباشند.

پس خداوند ولایت آنها یعنی ولایت ایمان آورندگان که مقصود از آنها در این آیه بر حسب تفاسیر شیعه و سنی علی (ع) در مجموع خاندان پاک پیامبر هستند را به همراه اطاعت پیامبر و قرین طاعت خود قرار داد. همچنان که سهم خود و پیامبرش را قرین سهم ایشان در غنائم جنگی و سایر بهره های مادی قرار داد.

پس خداوند را سپاس که چقدر زیاد گردانید نعمت خود را بر این خاندان

هنگامی که داستان صدقه پیش آمد خداوند سبحان خود و پیامبر و خاندان او را از آن منزه دانست و فرمود: إنما الصدقات للفقراء والمساكين والعاملين عليها و المؤلفة قلوبهم و في الرقاب والغارمين و في سبيل الله و ابن السبيل فريضة من الله. (توبه ٫ ٦٠)

یعنی صدقات برای فقراء و نیازمندان و کارمندان آن یعنی جمع آوری کنندگان زکات و برای تالیف قلوب غیر مسلمان یعنی برای بدست آوردن دل غیر مسلمان تا به اسلام روی آورند و برای آزاد کردن بندگان و بدهکاران و معرف در راه خدا از امور خیر دیگر و در راه درماندگان میباشد و این امری واجب از سوی خداوند است. آیا می یابی که در این مورد خداوند برای خود یا رسولش و یا خاندان رسول سهمی را قرار داده باشد؟

هنگامی که خداوند ایشان را از صدقه منزه داشت خود و پیامبرش را نیز از آن منزه داشت بلکه آن را بر آنان حرام کرد زیرا صدقه بر پیامبر و خاندانش حرام است و آن همانند چرکهای دستهای مردم است و برای آنان یعنی برای رسول خدا و اهل بیت او حلال نیست

بدلیل آن که آنان از هر زشتی و پلیدی پاک گردانیده شده اند و هنگامی که آنان را خداوند متعال پاک گردانید و آنان را برگزید برای ایشان خوشنود شد به آنچه که برای خود خوشنود شد و برای ایشان ناپسند شمرد آن چه را که برای خود ناپسند شمرده است.

و اما تهم:

ما خاندان پیامبر (ص) اهل ذکری هستیم که خداوند در قرآن فرمود فاسألوا أهل الذكر إن كنتم لا تعلمون (سوره نحل آیه ۴۳)

یعنی از اهل ذکر سوال کنید اگر نمی دانید.

دانشمندان گفتند مقصود این آیه یهود و نصاری هستند؟

امام رضا (ع) فرمودند: آیا گمان میکنید که این سخن شما درست است؟

پس در این حالت ما را به دین خود میخوانند و میگویند که دین ما از دین اسلام برتر است. اگر آن مطلب را بپذیرید برتری دارد.

این مطلب را نیز باید بپذیرید در حالی که دین اسلام بر همه ادیان مامون پرسید آیا در این زمینه گفتاری و دلیلی دارید که مخالف گفتار دانشمندان باشد و نظر آنها را در این مورد نفی کند؟

امام فرمود: آری ذکر در آیه مذکور پیامبر خدا (ص) و ما اهل بیت هستیم و این مطلب را خداوند در قرآن کریم در سوره طلاق این گونه بیان نموده و می فرماید

فاتقوا الله يا أولى الألباب الذين امنوا قد أنزل الله إليكم ذكرا رسُولاً يتلوا عليكم آيات الله مُبينات (طلاق ۱۰ و ۱۱) یعنی ای خردمندان که ایمان آورده اید تقوای الهی پیشه سازید که خداوند ذکری و پیامبری را نزد شما فرستاد که آیات روشن خداوند را بر شما میخواند پس با توجه به این آیه شریفه پیامبر اکرم (ص) و ما خاندان او ذکر هستیم و این مورد نهم بود.

اما مورد دهم این سخن خداوند در آیه تحریم است که می فرماید: (نساء٫۲۳)

حرمت عليكم أمهاتكم وبناتكم وأخواتكم إلى آخرها

یعنی مادران و دختران و خواهرانش به شما حرام هستند و حق ازدواج با آنها را ندارید تا آخر آیه به من بگویید آیا درست است که دخترم یا دختر دخترم یا نوادگان مرا اگر پیامبران (ص) زنده بود ترویج نماید؟

گفتند خیر

حضرت فرمود: به من بگویید آیا درست است که پیامبر (ص) با یکی از دختران شما ازدواج کند؟

گفتند: آری

حضرت فرمود: پس این مطلب روشن میکند که ما از خاندان پیامبر بوده و شما از خاندان آن حضرت نیستید و اگر شما از خاندان او بودید دختران شما برایشان حرام بود همچنان که دختران من برایشان حرام است. زیرا ما از خاندان او و شما از امت او هستید و این فرق بین خاندان پیامبر (ص) و امت است زیرا خاندان از او هستند و هرگاه است از خاندان نباشد از نژاد او نیست. و اما مورد یازدهم این گفتار خداوند در سوره مومن است که از قول یک شخصی که از مومنین به شمار می رفت و در عصر فرعون میزیست این گونه بیان می فرماید

و قَالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ من آل فرعون يكتم إيماله أتقتلون رجلاً أن يقول ربي الله و قد جاءكم بالبينات من ربكم الآيه (سوره مومن ٫ ۲۸)

یعنی مرد مومنی از خاندان فرعون که ایمان خود را پوشیده میداشت گفت آیا مردی را میکشید که میگوید

پروردگار من خداوند است و در حالی که همراه دلایل روشن از جانب او آمده است تا آخر این آیه و او پسر دایی فرعون است و از این رو او را به فرعون نسبت داده است اما در دین او را منسوب به فرعون نکرده است و همچنین ما به خاندان پیامبر (ص) اختصاص یافته ایم زیرا از او به دنیا آمده ایم و دین خدا را گسترش داده ایم و این فرق دیگر بین خاندان و امت است. و این مورد یازدهم میباشد.

و اما دوازدهم این گفتار خداوند است.

و أمر أهلك بالصلاة واصطبر عليها

یعنی خاندان خویش را امر به نماز کن و به آن صبر بنما (طه٫ ۱۳۲)

و خداوند ما خاندان را به این خصوصیت امتیاز بخشیده زیرا با این که امر به نماز را فرموده بود باز نسبت به آن به ما امر کرده است و تنها ما را دوباره امر نمود و پیامبر (ص) بعد از نزول این آیه در مدت نه ماه هر روز در هنگام نماز کنار خانه حضرت علی (ع) و فاطمه (س) آمده و می فرمود:

الصلاة يرحمكم الله

خداوند شما را رحمت کند هنگام نماز است.

و خداوند هیچ یک از فرزندان پیامبران را به این کرامتی که ما را با آن گرامی داشت گرامی ننموده است و از این خاندان پیامبران ما خاندان پیامبر اسلام (ص) را به این امتیاز اختصاص داده است و این فرق دیگر بین خاندان و امت است.

والحمد لله رب العالمين وصلى الله على محمد نبية. عيون الاخبار الرضا (ع) ج ۱ ص (۲۲۸)