آداب خواب و بیداری

 وَاعْلَمْ أَنَّ النَّوْمَ سُلْطَانُهُ فِي الدماغ، وَهُوَ قَوَامُ الْجَسَدِ وَ قُوَّتُهُ، وَ إِذَا أَرَدَّتَ النَّوْمَ، فَلْيَكُن اضْطِجَاعُكَ أَوَّلاً عَلَى شِفَكَ الْأَيْمَنِ، ثُمَّ انْقَلِبْ عَلَى شِقَكَ الْأَيْسَرِ، وَكَذَلِكَ فَقُمْ مِنْ مُضْطَجَعِكَ عَلَى شِفَكَ الْأَيْمَنِ كَمَا بَدَأْتَ بِهِ عِنْدَ نَوْمِكَ. 

بدان که میدان اثر و سلطه خواب در مغز است و آن مایه زندگی و قوت بدن است خواب بر مغز سیطره می یابد و بدن را قوام و دوام میبخشد سموم ناشی از مواد ستونی و مواد دفعی انواع اسیدهای سمی و فرساینده؛ مانند اسید لاکتیک اسید اوریک، آمونیاک ناشی از تجزیه اوره و پورینها که موجب خستگی، خواب آلودگی و فرسایش سلولی است در اثر پدیده معجزه آسای خواب و استراحت، کاهش یافته یا متابولیزه شده و به گونه ای به سیستم دفعی بدن منتقل میگردد و سپس در بیداری به صورت تعریق، خروج مواد دفعی از طریق کلیه ها و بخش پایانی کلون و راست روده به خارج دفع می شود و هرگاه خواستی بخوابی ابتدا به پهلوی راست دراز بکش، سپس به پهلوی چپ باز گرد. همچنین هنگام برخاستن از پهلوی راست برخیز، همچنان که در ابتدای خواب از آن آغاز کردی [ هنگامی که به پهلوی راست میخوابیم مواد غذایی به قسمت تحتانی معده منتقل میشود و چون به پهلوی چپ برگردیم کبد روی معده قرار میگیرد و همین امر موجب انتقال انرژی و حرارت کبدی و سهولت سوخت و ساز (متابولیسم) و انجام عمل گوارش میگردد. 

وَعَوِّدْ نَفْسَكَ مِنَ الْقُعُودِ بِاللَّيْلِ مِثْلَ ثُلُثَ مَا تَنَامُ، فَإِذَا بَقِيَ مِنَ اللَّيْلِ سَاعَتَانِ، فَادْخُل الخلاء لحاجة الإنسان، والبَتْ فيه بقدر ما تقضى حَاجَتَكَ، وَلا تُطِلْ فَإِنَّ ذَلِكَ يُورَثُ الدَّاءَ الدفين .

خود را عادت بده که بخشی از شب را بنشینی به اندازه تقریباً یک سوم میزان خواب خود یعنی از شب دو ساعت پس از صرف شام را بیدار باشید [ با معده پر به بستر نروید مقداری پیاده روی موجب تسهیل فرآیند گوارش و حرکت مواد غذایی در معده و آرامش در استراحت شبانه میشود برای قضای حاجت و تخلیه به دستشویی برو به قدری که نیاز به اجابت مزاج داری در آن درنگ کن و زیاد در بیت الخلاء (دستشویی) درنگ مکن؛ چه توقف طولانی در آنجا موجب داء الدفين يا [ داء الفیل می گردد ( دو مقوله متفاوت نخوابیدن با معده پر برای پرهیز از اختلال در هضم و جذب است و تخلیه مدفوع برای پرهیز از عوارض جذب مواد سمی است. حضرت می فرماید خود را عادت بده در شب برخیزی و برای قضای حاجت دفع مدفوع) به بیت الخلاء رفته اجابت مزاج داشته باشید و تذکر میدهد که توقف طولانی موجب بیماری ها و اختلالات در ناحیه مقعد و حجیم شدن ساق پا و زانو و انتهای ران میگردد). [داء الدفین یعنی مرضی که در شکم پنهان میماند و نیز گفته اند مراد امراضی است که در مقعد مانند بواسیر پیدا میشود و داء الفیل (فیل یا عارضه حجیم و بزرگ شدن قدم ساق پا و زانو و بیخ ران است و گاهی نیز در جای دیگر بدن پدیدار گردد و سبب آن فراخ شدن رگهاست و رنگ پا متمایل به سیاهی میشود و چون پای انسان شبیه پای پیل گردد آن را پیل پا گویند. مخزن الادویه، ص ۵۳۷ و در پاتولوژی آسیب شناسی به آن ادم یا خیز عضوی میگویند و علت آن را تجمع آب میان بافتی در میان سلول ها ذکر کرده اند.