فصل ۵

طینت پلید

مرگ و معصیت

شما چگونه صبح میکنید؟

از امام رضا سؤال شد ای پسر رسول خدا شما چگونه روز را سپری نموده و شب را پشت سر نهاده صبح را آغاز میکنید؟

حضرت فرمود: «أَصْبَحْتُ بِأَجَلٍ مَنْقُوصٍ، وَ عَمَلِ مَحْفُوظٍ وَالْمَوْتُ فِي رِقَابِنَا، وَ النَّارُ مِنْ وَرَائِنَا، وَ لَا نَدْرِي مَا يَفْعَلُ بِنَا».

صبح را آغاز میکنم در حالی که

۱ - مدت عمرم آهسته آهسته کم میشود و اجل نزدیک میگردد.

۲ - اعمالم؛ چه خوب و چه بد و چه کم و چه زیاد ثبت میگردد.

3- مرگ در پی ما است و دست از گریبان ما برنمی دارد.

۴ - آتش دوزخ را به دنبال خود احساس میکنم و پیش روی خود می بینم

131

۵ - نمی دانم عاقبت چه خواهد شد و با ما چگونه رفتار میشود.(1) ۱. بحار، ج ۷۵، ص ۳۳۹ ؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ۲۸۴ ؛ تحف العقول، واعظ آن حضرت. )

 امام علی بن موسى الرضا در اشعاری پیرامون زوال دنیا و آرزوهای پوشالی و اجل آدمی مرگ و مردن و دوراندیشی انسان می فرماید

انَّكَ فِي دَارِ لَهَا مُدَّةً *** يُقْبَلُ فِيْهَا عَمَلُ الْعَامِلِ

«همانا تو در دنیایی هستی که برای آن زمانی معین شده است که در آن کردار - نیک - عمل کننده پذیرفته میشود. (2) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار الرضا ل ، ج ۲، ص ۱۷۷ ، ١٧٦ ؛ اعيان الشيعه، سيد حسن امین )

الأترى الْمَوْتَ مُحِيطَاً بِها *** يَكْذِبُ - يَصْلِبُ - فِيهَا أَمَلَ الْآمِلِ؟

آیا نمی بینی که دنیا را مرگ و نیستی فرا گرفته و در آن آرزوی آرزو کننده به چهار میخ کشیده شده پوچ و سخت میشود و برآورده نمی گردد». (3) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار الرضا ل ، ج ۲، ص ۱۷۷ ، ١٧٦ ؛ اعيان الشيعه، سيد حسن امین )

وَالْمَوْتُ يَأْتِي أَهْلَهُ بَغْتَةً *** مَا ذَاكَ فِعْلُ الْحَازِمِ الْعَاقِلِ؟!

در حالی که مرگ ناگهان بر اهلش وارد میشود در این صورت رفتار و گفتار شخص عاقل زیرک و دوراندیش باید چگونه باشد؟ - خوب یابد زشت یا زیبا - »؟ (4) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار الرضا ل ، ج ۲، ص ۱۷۷ ، ١٧٦ ؛ اعيان الشيعه، سيد حسن امین )

كُلُّنَا نَأْمُلُ مَداً فِي الْأَجَلِ *** وَالْمَنَايَا مِن آفَاتَ الْأَمَلِ

ما آرزو داریم در اجل و رسیدن مرگ مهلتی حاصل شود، در حالی که مرگ آفت آرزوها است. (5) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار الرضا ل ، ج ۲، ص ۱۷۷ ، ١٧٦ ؛ اعيان الشيعه، سيد حسن امین )

قال الرضا : «الشَّيِّبُ يُزِيد فِي كُلِّ يَوْمٍ».

132

امام رضا : هر روز که از عمر انسان میگذرد، به طرف پیری - و به سوی مرگ و سرازیری قبر - میرود. (1) ۱. مسند الرضا ل ، ج ۲، ص ۳۷۰؛ باب خضاب. )

قَالَ الرَّضا ا : نَعَى نَفْسِي إِلَى نَفْسِي الْمَشِيبُ، وَعِنْدَ الشَّيْبِ يَتَّعظُ اللَّبِيتُ فَقَدْ وَلَّى الشَّبابُ إِلَى مَدَاهُ، فَلَسْتَ أَرى مَوَاضِعَهُ يَوَبُ

امام رضا : ایام پیری پیام آور مرگ است. در زمان پیری انسان خردمند پند میپذیرد و سرانجام جوانی به آخر میرسد؛ ولی انسان نمی داند که جایگاهش چگونه خواهد بود و من نمیبینم که هر کس به جایگاه حقیقی خود باز گردد. (2) عيون الاخبار، ج ۲، ص ۱۷۸ .)

قال الرضا ل : «الْأَجَلُ آفَةُ الْعَمَلَ».

امام رضا : «مرگ آفت عمل است پس تا فرصت دارید، عمل نیک انجام دهید. (3) . مسند الرضا ال ، ج ۱، ص ۳۰۴ . )

قال الرضا ل : «الْأَجَلُ آفَةُ الْأَمَلَ».

امام رضا : «مرگ آفت آرزو است». (4) بحار، ج ۷۵، ص ۳۵۵ و ۳۵۷ . )

امام علی بن موسی الرضا در اشعار خود می فرماید

يُعِيبُ النَّاسُ كُلُّهُمُ زَمَانَا، وَ مَا لِزَمَانِنَا عَيْبَ سِوَانًا».

اکثر مردم از روزگار عیب میگیرند اما این خود ما هستیم که از نظر رفتارهای فردی خانوادگی و اجتماعی - معیوبیم نه روزگار»(5) 5. عیون الاخبار، ج ۲، ص ۱۷۷ ؛ بحار، ج ۷۲ ، ص ۳۱۰؛ آثار الصادقين، ج ۷، ص ۴۰۴ )

 نَعِيبُ زَمَانَنَا وَالْعَيْبُ فِيْنَا، وَلَوْنَطَقَ الزِّمَانُ بِنَا هَجَانَا».

بر روزگار خرده میگیریم و حال آن که عیب در خود ما است، لذا اگر

133

 روزگار به سخن آید ما را نکوهش و مسخره میکند. (1) 1 عيون الاخبار، ج ۲، ص ۱۷۷ ، بحار، ج ۷۲ ، ص ۳۱۰؛ آثار الصادقين، ج ۷، ص ۴۰۴ )

عوالم وحشتناک دنیا، برزخ قیامت

یاسر خادم گفت در خدمت امام رضا ه بودم که صحبت از عوالم مرگ و زندگی شد حضرت در این باره فرمود وحشتناک ترین صحنه ها برای انسان در عوالم مختلف سه جا و سه موقع است

۱ - روزی که متولد میشود و از شکم مادر بیرون می آید و دنیا را می بیند.

۲ - روزی که می میرد و وارد عالم برزخ میشود و اهل آن را مشاهده می کند.

3- روزی که محشور میشود و سر از قبر بیرون می آورد و چیزهایی را میبیند که هرگز در عالم دنیا آنها را ندیده است.

حق تعالی در این سه جا بر حضرت یحیی اسلام و درود فرستاد و او را از ترس و وحشت این سه عالم امنیت و ایمنی بخشید؛ آن جا که می فرماید: «و سَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيّاً».

سلام و درود حق بر او باد در روز ولادتش و در روز وفاتش و روزی که برای زندگی ابدی برانگیخته خواهد شد. (2) ۲. سوره مریم، آیه ۱۵ . )

عیسی بن مریم به سبب ایمنی در این سه وقت و عدم ترس و وحشت در این سه عالم برخود درود و سلام فرستاده و گفته است:

و السَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتَ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيّاً». (3) سوره مریم، آیه ۳۳ . )

134

و سلام و درود حق بر جان پاک من !باد روزی که به دنیا آمدم و روزی که از جهان بروم و روزی که برای زندگانی آخرت برانگیخته شوم. (1) 1. عيون الاخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۵۷ ؛ خصال، باب ثلاثه حديث ۷۰؛ مسند الرضا، ج ۱، ص ۳۵۶؛ تفسیر برهان، ج ۳، ص ۷؛ آثار الصادقين، ج ٣٠ ، ص ٢٦٩ . )

قال الرضا : «لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يُحَاسِبْ نَفْسَهُ فِي كُلِّ يَوْمٍ فَإِنْ عَمِلَ حَسَناً اسْتَزَادَ اللهَ مِنْهُ، وَإِنْ عَمِلَ سَيِّئَاً اسْتَغْفَر اللَّهَ مِنْهُ وَتَابَ إِلَيْهِ».

امام رضا فرمود: «از شیعیان ما نیست کسی که هر روز از نفس خود حساب نکشد پس اگر - محاسبه کرد و - دید عمل نیکی انجام داده از خداوند توفیق انجام عمل بیشتری را طلب کند اگر دید خطا و گناهی را مرتکب شده است از درگاه خداوند طلب آمرزش و مغفرت نموده، استغفار و توبه نماید. (2) ۲ مشكاة الانوار، ص ۲۵۱ ، باب ۶ ، فصل ۱ . )

قَالَ الرَّضا ا : «مَنْ أَيْقَنَ بِالْحِسَابِ لَمْ يَفْرَحْ قَلْبِهُ»

امام رضا فرمود: «هر کس به حساب - رسیدگی به کتاب اعمال خود در روز قیامت - یقین دارد هرگز دلش غافل و شادمان نیست. (3) فقه الرضا ال ، باب ۱۰۲ ، ص ۳۷۱ . )

قَالَ الرَّضًا : «عَجِيْتُ لِمَنْ أَيْقَنَ بِالْحِسَابِ كَيْفَ يَذْنِبُ»

امام رضا الله فرمود: در شگفتم از کسی که به حساب - و حساب رسی در روز قیامت - یقین دارد چگونه مرتکب گناه و معصیت می شود !(4) . صحيفه الرضا، ح ۱۷۹ ؛ مشكاة الانوار، ص ٣٥٦ ؛ عیون الاخبار، ج ۲، ص ۴۴؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ۲۸۷ . )

قال الرضا الله : «مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ، وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ».

 امام رضا فرمود: «هر کس از نفس خود حساب بکشد سود میبرد

۱۳5

و هر کس از رسیدگی به حساب خود غفلت کند زیان میبیند. (1) ۱. بحار، ج ۷۵ ، ص ۳۵۵؛ مسند الرضا الله ، ج ۱، ص ۳۰۴. )

با نفس شیطانی خود مبارزه کنید

یک روز امام رضا در جمع یاران خود فرمود

سَأَلَنِي رَجُلٌ عَمَا يَجْتَمِعُ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ.

مردی نزد من آمد و درباره چیزی که خیر دنیا و آخرت را جمع کند پرسید.

فَقُلْتُ: خَالِفْ نَفْسَكَ

من در پاسخ به او گفتم با نفس - شیطانی و شهوات نفسانی - خود مخالفت کن. (2) ٢. سفينة البحار، ج ۲، ص ٦٥٣ ، چاپ جدید ، ج ۸، ص ۲۹۸ ؛ فقه الرضا ال ، باب ۱۱۰ ، ص ۳۹۰ ، باب نوادر؛ آثار الصادقين، ج ۲۳، ص ۴۹۹ . )

در جمله ای امام رضا به نقل از نبی اکرم ﷺ فرمود:

«مَنْ مَقَتَ نَفْسَهُ دُوْنَ النَّاسِ أَمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَزَعِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».

کسی که میان مردم بر نفس سرکش خود سخت بگیرد - و هوسهای نفسانی خود را در هم بکوبد - خداوند چنین کسی را از رسوایی در روز قیامت نجات می دهد. (3) بحار، ج ۷، ص ۳۰۲ ؛ آثار الصادقين، ج ٣٥ ، ص ٣٦٩ . )

شرط شفاعت عقیده و ایمان سالم است

حسین بن خالد گفت: یک روز که خدمت امام رضا بودم از ایشان سؤال کردم ای پسر رسول خدا جانم به قربان شما! معنی و مقصود این

۱۳6

کلام خداوند چیست که می فرماید

«وَ لَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى».

از احدی شفاعت نمیشود جز آن کسی که خداوند از او راضی و خشنود باشد». (1) ۱ سوره انبیاء، آیه ۲۸ . )

حضرت در پاسخ من فرمود معنی اش این است که از هیچ کس شفاعت نمیکنند مگر از کسی که حق تعالی عقاید او را بپسندد و از دین و ایمان او راضی و خشنود باشد. (2) عيون الاخبار الرضا، ج ۱، ص ١٣٦ ؛ امالی شیخ صدوق، مجلس ۲؛ روضة الواعظين، ص ۵۴۹ ؛ بحار، ج ۸ ، ص ۳۴؛ تفسیر برهان، ج ۳، ص ۵۷ ؛ تفسير الميزان ذیل آیه شریفه. )

درباره ایمان و اسلام حقیقی و دستورات الهی و.... امام علی بن موسی الرضا بر حسب روایاتی فرموده است

وَ أَنَّ الْإِسْلَامِ غَيْرِ الْإِيْمَانِ، وَكُلُّ مُؤْمِن مُسْلِمْ وَ لَيْسَ كُلُّ مُسْلِمٍ مُؤْمِنَا».

اسلام غیر از ایمان و عقیده سالم است. به همین خاطر هر مؤمنی مسلمان است؛ ولی هر مسلمانی مؤمن نیست. (3) عيون الاخبار، ج ۲، ص ۱۲۵ ؛ پاسخ حضرت به مأمون درباره احکام دین؛ تحف العقول. )

«وَ إِنَّمَا امْتَحَنَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ النَّاسَ بِطَاعَتِهِ».

«خداوند مردم - به ویژه مسلمانان - را به اطاعت و فرمان برداری از احکام و دستورات خود مورد آزمایش قرار میدهد. (4) ۴. فقه الرضا الله ، باب ۸۹ ، ص ۳۳۹ ، بحار، ج ۷۵، ص ۳۴۸ . )

«أَنَّ الْخَلْقَ لَمَّا وَ قِضُوا عَلَى حَدٍ مَحْدُودٍ وَ أَمِرُوا».

۱۳7

«مردم - به ویژه مسلمانان - طبق احکام و تکالیف الهی به رعایت حدودی محدود و مکلف شده اند آنها باید این حدود را رعایت کنند و از قانون الهی تجاوز نکنند. (1) ۱. عيون الاخبار، ج ۲، ص ۱۰۰ ، باب ۳۴ روایت فضل بن شاذان)

أَنْ لَا يَتَعُدْوَ ذَلِكَ الْحَدَّ لَمَّا فِيهِ مِنْ فَسَادِهِمْ».

تجاوز از قانون الهی موجب تباهی و نابودی - مردم و فساد جامعه -

می شود. (2) ۲ همان مدرک )

وَ اعْلَمْ أَنَّ رَأْسَ طَاعَةِ الله سُبْحَانَهُ، التَّسْلِيم، لما عَقْلَنَاهُ وَ مَالَمْ نَعْقِلْهُ، فَإِنَّ رَأْسَ الْمَعَاصِي الْرَدَّ عَلَيْهِمْ».

بدانید و آگاه باشید که عالی ترین مراتب اطاعت و بندگی خداوند تسلیم در برابر پروردگار و دستورات او است چه عقل و فهم ما آن را درک کند و سر احکام الهی را بفهمیم و یا درک نکند و سر آن را نفهمیم بدانید رأس تمام گناهان - فردی خانوادگی و اجتماعی - مخالفت با احکام و دستورات الهی است. (3) . فقه الرضا عليه ، باب ۸۹ ، ص ۳۳۹ ؛ بحار، ج ۷۵، ص ۳۴۸ . )

با عقیده و ایمان به اهل بیت ، آسوده بمیرید

یکی از یاران حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا سخت مریض شد و در بستر بیماری افتاد حضرت به عیادتش رفت و بر بالین او نشست و فرمود: حالت چطور است؟

گفت: آقا جان از شدت درد و ناراحتی و رنج بیماری مرگ را به چشم خود میبینم

۱۳8

حضرت فرمود مرگ را چگونه میبینی؟

گفت بسیار سخت و دردناک

حضرت فرمود ولی هنوز طعم مرگ حقیقی را نچشیده ای؛ بلکه آن چه احساس میکنی درد مرضی است که به آن مبتلا شده ای و آن چه می بینی مقدمه مرگ است که آثاری از آن را به تو نشان داده اند.

بعد حضرت فرمود مردم دو گروه هستند بعضی به وسیله مرگ راحت می شوند و گروهی مرگ برایشان شکنجه است و با مرگشان مردم از دست آنها آسوده میشوند. اگر میخواهی به وسیله مرگ راحت و آسوده شوی ایمان و عقیده خود را به خداوند و ولایت ائمه اطهار محکم و استوار نموده با اقرار و اعتراف و ذکر اهل بیت ایمان و عقیده خود را تجدید نما .

آن مرد ایمان و عقیده خود را با یاد و ذکر اهل بیت قوی نموده مجدداً به ولایت ائمه اطهار اقرار کرد.

پس از چند لحظه عرض کرد ای پسر رسول خدا فرشته های حق تعالی با سلام و درود تهنیت گویان با تحفه ها و هدایای بهشتی آمدند.

بعد چشمان خود را بست. پس از لحظاتی دوباره زبان باز کرد و گفت السلام علیک یا بن رسول الله ای پسر رسول خدا هم اکنون شما را همراه جدت رسول اکرم ﷺ و پدران گرامیت و دیگر امامان معصوم صلوات الله علیهم اجمعین در برابر خود میبینم

آن یار و دوست صدیق امام رضا این جمله را گفت و در همان موقع از دنیا رفت. (1) ۱. بحار، ج ۴۹ ، ص ۷۲ ؛ محجة البيضاء، ج ۸ ، ص ۲۵۷ ؛ معانی الاخبار، ص ۱۹۰ ؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ٢٦٣ ، مستدرك الوسائل، کتاب طهارت، ابواب احتضار، باب 27.)

۱39

زاهد حقیقی قانع محزون و آماده مرگ است

از امام رضا سؤال شد خصوصیات زاهد حقیقی چیست؟

حضرت فرمود

«مُتَبَلِّغْ بِدُونِ قُوتِه، مُسْتَعِدُ لِيَوْمٍ مَوْتِهِ، مُتَبَرِّمٌ بِحَيَاتِهِ».

۱ - زاهد حقیقی با قناعت و بدون زاد و توشه کافی از امور دنیوی و با کمترین بهره از نعمت دنیا زندگی را سپری نموده خود را به هدف و مقصود معنوی خویش میرساند.

۲ - همیشه آماده مرگ است.

3- از زندگی دنیوی ملول و دل تنگ میباشد؛ به طوری که به زندگی دنیا تعلق خاطر نداشته وابسته به آن نیست. (1) ۱. بحار، ج ۷۵، ص ۳۴۹ ، کشف الغمه، ج ۳، ص ۱۴۲ ؛ مسند الرضا ، ج ۱، ص 303)

امام علی بن موسی الرضا درباره مرگ قیامت آتش دوزخ دنیا و قضا و قدر می فرماید

أَكْثَرُوا مِنْ ذِكَرَ الْمَوْتِ»

زیاد به یاد مرگ باشید. (2) ۲. عیون الاخبار، ج ۲، ص ۷۰؛ مسند الرضا ال ، ج ۲، ص ۶۴۹ ؛ وسائل، ج ۲، ص ۶۴۹ ؛ بحار، ج ۶ ، ص ١٣٢ .)

«إِنَّ ذِكْرَ الْمَوْتِ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ».

به درستی که ذکر و یاد مرگ برترین عبادت است. (3) ۳ و ۴ بحار، ج ۷۵، ص ۳۴۷ ؛ فقه الرضا الا ، باب ۸۹ ، ص ۳۳۹ . )

«أَكْثِرُوا مِنْ ذِكْرِ هَادِمِ اللَّذَّاتِ».

زیاد به یاد مرگ باشید که شکننده لذات و شهوات است. (4) ۳ و ۴ بحار، ج ۷۵، ص ۳۴۷ ؛ فقه الرضا الا ، باب ۸۹ ، ص ۳۳۹ . )

عَجِبْتُ لِمَنْ أَيْقَنَ بِالْمَوْتِ كَيْفَ يَفْرَحُ».

۱۴0

در شگفتم از کسی که یقین به مرگ دارد چگونه خوش حال و شادمان است! »(1) 1. عيون الاخبار، ج ۲، ص ۴۴ ؛ مسند الرضا الله ، ج ۱، ص ۲۸۷ و ۳۵۵؛ مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۸۴ ؛ مشكاة الانوار، ص ٣٥٦ ؛ جامع الاخبار، ص ۱۵۳ ؛ صحيفه الرضا ، ح ۱۷۹ ؛ اصول کافی، ج ۳، ص ۹۸ ؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ٣٦٥ . )

وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَيْقَنَ بِالنَّارِ كَيْفَ يَضْحَكُ».

و در شگفتم از کسی که یقین به آتش دوزخ دارد، چگونه میخندد و قهقهه میزند! (2) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار، ج ۲، ص ۴۴؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ۲۸۷ و ۳۵۵؛ مجموعه ورام ، ج ۲، ص ۱۸۴ ؛ مشكاة الانوار، ص ٣٥٦ ، جامع الاخبار، ص ۱۵۳ ؛ صحيفه الرضا ع ، ح ۱۷۹ ؛ اصول کافی، ج ۳، ص ۹۸ ؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۶۵ . )

وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَيْقَنَ بِالْقَدَرِ كَيْفَ يَحْزَنُ قَلْبُهُ».

و در شگفتم از کسی که به مقدرات - الهی - یقین دارد چگونه دلش محزون و غمگین میگردد (3) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار، ج ۲، ص ۴۴؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ۲۸۷ و ۳۵۵؛ مجموعه ورام ، ج ۲، ص ۱۸۴ ؛ مشكاة الانوار، ص ٣٥٦ ، جامع الاخبار، ص ۱۵۳ ؛ صحيفه الرضا ع ، ح ۱۷۹ ؛ اصول کافی، ج ۳، ص ۹۸ ؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۶۵ . )

«وَ عَجِبْتُ لِمَنْ إِخْتَبَرَ الدُّنْيَا وَ تَقَلُّبَهَا بِأَهْلِهَا كَيْفَ بِطْمَئِنُّ إِلَيْهَا».

در شگفتم از کسی که دنیا را اختیار و امتحان کرده و می داند که چگونه دنیا دگرگون میشود و متغیر است اما باز هم به دنیا - دل بسته - اطمینان دارد»! (4) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار، ج ۲، ص ۴۴؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ۲۸۷ و ۳۵۵؛ مجموعه ورام ، ج ۲، ص ۱۸۴ ؛ مشكاة الانوار، ص ٣٥٦ ، جامع الاخبار، ص ۱۵۳ ؛ صحيفه الرضا ع ، ح ۱۷۹ ؛ اصول کافی، ج ۳، ص ۹۸ ؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۶۵ . )

و به روایت دیگر فرمود

وَ عَجِبْتُ لِمَنْ رَأَيَ الدُّنْيَا وَ تَقَلُّبَهُا بِأَهْلِهَا كَيْفَ يَرْكَنُ إِلَيْهَا».

و در شگفتم از کسی که دگرگونیهای دنیا را مشاهده میکند چگونه به آن دل بستگی دارد»! (5) ۲ و ۳ و ۴ و ۵ عیون الاخبار، ج ۲، ص ۴۴؛ مسند الرضا ل ، ج ۱، ص ۲۸۷ و ۳۵۵؛ مجموعه ورام ، ج ۲، ص ۱۸۴ ؛ مشكاة الانوار، ص ٣٥٦ ، جامع الاخبار، ص ۱۵۳ ؛ صحيفه الرضا ع ، ح ۱۷۹ ؛ اصول کافی، ج ۳، ص ۹۸ ؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۶۵ . )

امام رضا از جدش امام صادق نقل میکند

چه بسا اشخاصی که در دنیا به بازیچه فراوان میخندند؛ ولی در روز

۱۴1

قیامت بسیار گریه میکنند و چه بسا کسانی که در دنیا از ترس گناه خویش زیاد میگریند اما در روز رستاخیز در بهشت خداوند بسیار شاد و خندان هستند». (1) 1 عيون الاخبار، ج ۲، ص ۳. )