فصل ۶

عقل سلیم

علم، دانش، معاشرت

کلمات علمی امام راهنمایی است برای کسب علم و دانش

پیرامون کمالات عقلی و علمی و اندوخته های دانش و معرفت امام رضا ، ابراهیم بن عباس و اباصلت هر وی میگویند

حضرت علی بن موسی الرضا در عصر و زمان خود سرآمد دانشمندان بود در تمام علوم هیچ کس دانشمندتر از آن حضرت نبود. هر عالم، فاضل و دانشمندی که با حضرت ملاقات میکرد به این امر گواهی می داد و اعتراف می نمود. هر سؤالی که از آن امام معصوم می شد، کاملاً پاسخ آن را می دانست.

مأمون خلیفه عباسی بارها آن حضرت را با پرسش های متعدد در مورد مسایل بسیار امتحان و آزمایش میکرد و آن حضرت به یک یک آن سؤالات جواب کامل میداد.

گاهی مأمون، علما و دانشمندان ادیان دیگر را دعوت میکرد و مجلسی تشکیل میداد. او حضرت را با آنها رو به رو می کرد تا بحث علمی کنند.

در تمام مباحث علمی و جلسات پاسخ و پرسش، امام رضا پاسخ قوی و محکمی به آنان میداد و از نظر مناظره و مباحثه علمی بر ایشان غلبه میکرد؛ به طوری که در پایان جلسات همه آنها و تمام حاضرین به علم دانش و فضیلت آن بزرگوار اقرار و اعتراف میکردند و مجذوب علم و کمال آن حضرت میشدند. (1) ۱ مدرک سابق. )

امام رضا خود در این باره میگفت

وقتی که در مدینه بودم میان منبر و مقبره رسول خدا ﷺ می نشستم. آن موقع در مدینه علما و دانشمندان بسیاری بودند. هرگاه یکی از آنان در مباحث علمی و دینی و یا در رابطه با مسأله ای عاجز و درمانده میشد و نمی توانست جوابی بدهد یا به حضور من می آمدند و یا مسایل را نزد من می فرستادند و به آنها پاسخ میدادم. (2) بحار، ج ۴۹ ، ص ۱۰۰ ؛ کشف الغمه، ج ۳، ص ۱۵۷ ؛ محجة البيضاء، ج ۴، ص ۲۸۲ ؛ اعلام الورى طبرسی؛ منتهى الامال شیخ عباس قمی، اعيان الشيعه، سید محسن امین. )

حاکم در تاریخ نیشابور میگوید

ابوالحسن علی بن موسی الرضا ، با آن که بیش از بیست سال واندی از عمر مبارکش نمیگذشت در این سن در مسجد رسول خدا ﷺ فتوا صادر میکرد. (3) اعيان الشيعه، سید محسن امین )

امام رضا به نقل از رسول خدا له درباره شرافت و فضیلت و آثار کسب علم و دانش میفرماید

إِنَّ الْعِلْمَ حَيَاةُ الْقُلُوبِ مِنَ الْجَهْلِ.

علم و دانش حیات بخش دلها از جهل و نادانی است.(1) ۱ - ۴. منية المريد شهيد ثاني آثار الصادقین، ج ۱۳ ، ص ۴۵۰ . )

 إِنَّ الْعِلْمَ ضِيَاءُ الْأَبْصَارِ مِنَ الظُّلْمَهِ

علم و دانش روشنی بخش چشم ها از تاریکی ها است. (2) ۱ - ۴. منية المريد شهيد ثاني آثار الصادقین، ج ۱۳ ، ص ۴۵۰ .)

وَ مُدَارَسَتُهُ بِالْقِيَامِ.

درس خواندن معادل با شب زنده داری است. (3) ۱ - ۴. منية المريد شهيد ثاني آثار الصادقین، ج ۱۳ ، ص ۴۵۰ . )

وَالْعِلْمُ اِمَامُ، وَالْعَمَلُ تَابِعُهُ، يُلْهِمُهُ السُّعَدَاءُ، وَ يَحْرِمُهُ الْأَشْقِيَاءُ فَطُوبَى لِمَنْ لَمْ يَحْرِمْهُ اللَّهُ مِنْ حَظِّهِ.

علم و دانش رهبر و پیشوا و عمل تابع و پیرو اوست. سعادتمندان از آن الهام میگیرند و بهره میبرند و شقاوتمندان از آن محروم هستند. پس خوشا به حال کسی که خداوند او را از علم و دانش محروم نسازد. (4) ۱ - ۴. منية المريد شهيد ثاني آثار الصادقین، ج ۱۳ ، ص ۴۵۰ . )