علت حج و تلبیه و سعی بین صفا و مروه

یک روز سلیمان بن جعفر خدمت حضرت ابوالحسن علی بن موسى الرضا شرفیاب شد و از ایشان درباره بعضی از مناسک حج سؤال کرد. از جمله پرسید ای زاده رسول خدا! علت گفتن تلبيه - لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّیک چیست؟

حضرت فرمود وقتی حجاج از زن و مرد احرام پوشیدند و محرم شدند خداوند تبارک و تعالی خطاب به آنها ندا میکند و می فرماید

ای زنان و مردان مومن ای بندگان من همان گونه که شما لباس تعلقات دنیا را از تن بیرون آوردید برای من محرم شدید من نیز در این لحظه بدن شما را بر آتش دوزخ حرام کردم

به همین علت تلبیه - لبیک گفتن حجاج اجابت کردن و پاسخ دادن به این ندایی است که از جانب خداوند متوجه ایشان شده است.

باز از حضرت پرسیدم علت سعی بین صفا و مروه چیست؟

حضرت فرمود: علت این که «سعی» میان صفا و مروه قرار دارد این است که شیطان ملعون در آن وادی بر سر راه حضرت ابراهیم قرار گرفت و آشکار شد. ابراهیم با حالت کسی که با شیطان در جنگ باشد، به سعی و تلاش پرداخت و در پیمودن راه شتاب کرد .»(1) 1. من لا يحضر الفقيه، ح ۲۱۲۴؛ عیون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۸۳؛ علل الشرایع، ج ۲، ص ۱۲۰ ؛ بحار، ج ۹۶، ص ۱۸۴ ؛ وسائل، ج ۹، ص ۴۸؛ مسند الرضا ل ، ج ۲، ص 223.)

ظاهراً مراد از سعی دویدن از مناره معینی در وسط «مشعی» تا مناره دیگر میباشد.

علت این که «مشعی» - محل سعی - نزد خدای عزوجل محبوب ترین قطعه زمین محسوب شده این است که هر جبار گردن کشی در آن جا کوچک و حقیر میشود.

علت واجب شدن حج بر افراد مستطیع رسیدن به حضور حق تعالی ورود به میهمانی خداوند و طلب رحمت و برکت و افزون خواهی از عنایات او و درخواست آمرزش و مغفرت و خروج از گناهانی است که بنده مرتکب شده است. این که از گناهان گذشته خود توبه نموده و در زندگی آینده خود که پس از پایان مراسم حج آغاز میکند به سوی معاصی الهی نرود و از هوسهای جسمانی و لذات و شهوات نفسانی دوری نماید و برای تقرب و نزدیکی به خداوند همواره اوقات خود را به عبادت اطاعت و پرستش خدا سپری نماید. (1) ١. عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۹۰ و ۱۱۹ ؛ علل الشرايع، ج ۲، ص ١٥٨؛ وسائل، ج ۸، ص ۷؛ بحار، ج ۹۶، ص ۳۲ و ۴۰؛ مسند الرضا ل ، ج ۲، ص ٢١٦ ؛ میزان الحكمة، ج ۲، ص ۲۶۴ . )

حج، فریضه ای از فرایض الهی است که آن را برای مسلمین لازم و ضروری دانسته و هر مسلمانی که توانایی جسمی و مالی داشته باشد بر او واجب است یک بار به سفر حج زیارت خانه خدا برود، پاداشی که برای این سفر وعده داده شده بهشت و آمرزش گناهان است. ولی اگر مسلمانی سفر حج را ترک کند کفر ورزیده و کافر است مجازاتی که برای ترک سفر حج وعده داده شده آتش دوزخ است من پناه میبرم به خدا از آتش دوزخ»! (2) ۲ و ۳. فقه الرضا ، باب ۳۱ ؛ بحار، ج ۹۶، ص ۱۱ ، مستدرك الوسائل، ج ۲، ص ۳ و ۴؛ چاپ جدید، ج ۸، ص ۱۴ و ۱۸ . )

قَالِ الرِّضا ا : أَنَّ حَجَّةٌ مَقْبُولَةِ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا بِمَا فِيهَا».

به راستی که ثمره حج مقبول بهتر از تصاحب تمام دنیا است. (3) ۲ و ۳. فقه الرضا ، باب ۳۱ ؛ بحار، ج ۹۶، ص ۱۱ ، مستدرك الوسائل، ج ۲، ص ۳ و ۴؛ چاپ جدید، ج ۸، ص ۱۴ و ۱۸ . )

قال الرضا له : «إِنَّ الْحَقُّ وَ الْعَمَرَةِ يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَالْذُنُوبِ كَمَا يَنْفِي الْكَيْرِ الخُبْثَ مِنَ الْحَدِيدِ».

سفر حج و عمره فقر و گناهان را می زداید؛ همان گونه که کوره آهنگری آلودگی آهن را می زداید. (4) مسند الرضا الله ، ج ۲، ص ۲۱۸ . )

هنگام وداع با خانه خدا

موسم حج بود حضرت علی بن موسى الرضا با عده ای از یاران و شیعیان خود از جمله موسی بن سلام به زیارت خانه خدا مشرف شدند. پس از پایان مراسم حج هنگامی که امام رضا با خانه خدا و کعبه عظمه وداع کرد وقتی که خواست از در «حناطین بیرون رود در صحن مسجد، پشت خانه کعبه ایستاد و دو دست مبارک خود را به سوی آسمان بلند کرد و دعا نمود.

پس از دعا و نیایش با خدا روی به موسی بن سلام و دیگر همراهان خود کرد و فرمود این جا چه مکان خوبی است برای آن که انسان از خداوند هر حاجتی را که میخواهد طلب کند.

بعد در ادامه سخن خود فرمود خواندن نماز در این مکان از نماز شصت سال و چند ماه برتر و با فضیلت تر است.

سپس نزدیک در حرکت کرد و همان جا ایستاد و این دعا را خواند

«اللَّهُمَّ إِنِّي خَرَجْتُ عَلَى أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ».

پروردگارا تمام وجود مرا از همه چیز و همه کس تهی کن؛ جز وجود اقدس خودت تو یکتا و بی همتایی که جز تو خدایی نیست. (1) ١. عيون الاخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۷ ؛ مسند الرضا ، ج ۲، ص ٢٣٣ ؛ بحار، ج ٩٦، ص ۳۷۰. )

به روایت دیگر از زبان ابراهیم بن محمود نقل شده است که گفت:

یک سال پس از پایان مناسک حج حضرت رضا را دیدم. بعد از آن که با خانه خدا وداع کرد و خواست از مسجد بیرون رود روی زمین نشست و به سجده رفت و پس از آن برخاست و روی خود را به خانه کعبه کرد و گفت:

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَنْقَلِبُ عَلَى أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».

پروردگارا! در تمام وجود من یک تحول و دگرگونی را پدید آور تو یکتا و بی همتایی که جز تو خدایی نیست. (1) ا. وسائل، ج ۱۰ ، ص ۲۳۲ ؛ و مدارک سابق، ۴، ص ۱۷؛ م، ص ۲۳۴؛ ب، ص ۳۷۰. )

امام رضا فرمود: پس از پایان مراسم حج منادی خطاب به حاجیان ندا میدهد و میگوید به راستی که گناهان گذشته شما بخشیده شد. حال برای آینده کارهای نیک را از سر بگیرید. (2) ۲. فقه الرضا الله ، باب ۳۱؛ بحار، ج ۹۶، ص ۱۱ ؛ مستدرك الوسائل، ج ۲، ص ٣ ؛ چاپ جدید، ج ۸، ص ۱۰ . )