معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > نبوت > پيامبران و انبيای قبل از رسول خدا صلی الله > پيامبر گرامی اسلام (صلی الله عليه و آله) > فضايل
معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > نبوت > پيامبران و انبيای قبل از رسول خدا صلی الله > پيامبر گرامی اسلام (صلی الله عليه و آله) > معراج

و هنگامی که به معراج برده شدم، جبرئيل اذان و اقامه گفت و هر بند را دو بار تکرار می کرد، سپس به من گفت: جلو بايست ای محمّد! گفتم: ای جبرئيل! آيا از تو جلوتر بايستم؟ گفت: بله! زيرا خداوند تبارک و تعالی انبياءش را بر همه ملائکه اش برتری داده و مخصوصاً تو را برتری داده است. گفتم: من جلو می ايستم و آنان به من اقتدا کردند، و تکبّر ندارم، و وقتی به پرده ای از نور رسيدم، جبرئيل به من گفت: ای محمد! جلو برو و خودش پشت من ايستاد. به او گفتم: آيا در اين جايگاه مرا رها می کنی؟ جبرئيل گفت: ای محمد! آخرين مرزی که خداوند عزّوجلّ برای من قرار داده اينجاست، اگر از آن عبور کنم، بالهايم بخاطر تعدّی از حدّ و مرزهای پروردگارم آتش خواهد گرفت. پس نور، مرا به جلو پرتاب کرد تا حدّی از بزرگی مقام که خدا خواست رسيدم، ندايی آمد و مرا خواندند. گفتم: بله ای پروردگارم! بلند مرتبه و والا مقام هستی! دوباره ندا آمد: ای محمّد! تو بنده من و من پروردگار تو هستم، پس مرا عبادت کن، و بر من توکّل کن، تو نور من در بندگانم و فرستاده من به سوی خلقم و حجّت من بر مخلوقاتم هستی؛ برای تو و پيروانت بهشتم را، و برای مخالفين تو آتشم را خلق کرده ام، و برای جانشينان تو کرامت و احترامم را واجب نموده ام، و برای شيعيان آن ها ثوابم را واجب کرده ام.

عبدالسّلام بن صالح از امام رضا عليه السّلام نقل کرده که از پدران بزرگوار خود از اميرالمؤمنين عليهم السّلام روايت کرده است که حضرت رسول صلّی الله عليه و آله فرمودند: خداوند خلقی برتر از من و گرامی تر از من – نزد خود- نيافريده است. حضرت علی عليه السّلام فرمودند: گفتم: ای رسول خدا! شما برتر هستيد يا جبرئيل؟ حضرت رسول صلّی الله عليه و آله فرمودند: ای علی! خداوند تبارک و تعالی پيامبران مرسل خود را بر ملائکه مقرّب خود برتری داده است و مرا بر تمام انبياء و مرسلين برتری داده است، و فضيلت، بعد از من برای تو امامان بعد از تو می باشد، و ملائکه به ما و دوستان ما خدمت می کنند. ای علی! همان ملائکه ای که عرش الهی را حمل می کنند و اطراف آن هستند و به حمد و تسبيح خدا مشغولند و برای کسانی که به ولايت ما ايمان آورده اند استغفار می کنند. اگر ما نبوديم خداوند، آدم عليه السّلام و حواء و بهشت و جهنّم و آسمان و زمين را خلق نمی کرد، پس چگونه از ملائکه برتر نباشيم؟! و ما در شناخت پروردگارمان از آنان (ملائکه) سبقت گرفتيم و او را تسبيح و تقديس نموده و به يگانگی او شهادت داديم، زيرا ارواح ما اوّلين چيزی است خداوند خلق کرد، که آن ها را به توحيد و تمجيد خويش به سخن آورد و پس از آن ملائکه را خلق نمود که وقتی ارواح ما را به صورت يک نور واحد ديدند، اين مسأله را بسيار بزرگ دانستند و ما برای اينکه ملائکه بفهمند که ما مخلوق هستيم و خداوند منزّه و برتر از صفات ماست، او را تسبيح گفتيم و ملائکه نيز به پيروی از تسبيح ما، تسبيح گفته و او را از صفات ما منزّه دانستند؛ و وقتی شأن والای ما را ديدند، به يگانگی خدا شهادت داديم تا ملائکه بدانند معبودی جز الله نيست و بدانند که ما بندگان خدا هستيم و خدا نيستيم و نبايد به تنهايی و يا همراه خداوند پرستش شويم و گفتند: «لا إله إلّا الله»؛ و وقتی بزرگی مقام ما را ديدند، تکبير گفتيم تا ملائکه بدانند که خداوند بزرگتر از آن است که اين مقام والا از او بدست می آيد؛ و وقتی که عزّت و قدرتی که خداوند به ما داده بود ديدند، گفتيم: « هيچ نيرو و قدرتی نيست مگر اينکه از جانب خداست» تا ملائکه بدانند که قدرت ما از خداست؛ و وقتی نعمتی را که خدا به ما داده و بر ما واجب کرده، وجوب اطاعت ما را ديدند، گفتيم:«حمد و سپاس مخصوص خداوند است» تا ملائکه دريابند که حمد و ستايش در مقابل نعمت های الهی، حقّ خداوند است که برگردن ماست، و ملائکه نيز گفتند: الحمدلله. پس از طريق ما به توحيد و تسبيح و تهليل (گفتن «لا اله الّا الله.») و حمد و تمجيد الهی هدايت شدند، سپس خداوند تبارک و تعالی آدم را خلق کرد و ما را در صلب او قرار داد و به ملائکه دستور فرمود تا برای تعظيم و احترام ما به آدم سجده کنند، و سجده آنان برای عبادت خداوند و به خاطر وجود ما در صلب آدم بود، و اکرام و احترام و اطاعت از آدم به اين دليل بود؛ پس چگونه ما از ملائکه برتر نباشيم در حالی همه آنان به آدم سجده کردند؟ و هنگامی که به معراج برده شدم، جبرئيل اذان و اقامه گفت و هر بند را دو بار تکرار می کرد، سپس به من گفت: جلو بايست ای محمّد! گفتم: ای جبرئيل! آيا از تو جلوتر بايستم؟ گفت: بله! زيرا خداوند تبارک و تعالی انبياءش را بر همه ملائکه اش برتری داده و مخصوصاً تو را برتری داده است. گفتم: من جلو می ايستم و آنان به من اقتدا کردند، و تکبّر ندارم، و وقتی به پرده ای از نور رسيدم، جبرئيل به من گفت: ای محمد! جلو برو و خودش پشت من ايستاد. به او گفتم: آيا در اين جايگاه مرا رها می کنی؟ جبرئيل گفت: ای محمد! آخرين مرزی که خداوند عزّوجلّ برای من قرار داده اينجاست، اگر از آن عبور کنم، بالهايم بخاطر تعدّی از حدّ و مرزهای پروردگارم آتش خواهد گرفت. پس نور، مرا به جلو پرتاب کرد تا حدّی از بزرگی مقام که خدا خواست رسيدم، ندايی آمد و مرا خواندند. گفتم: بله ای پروردگارم! بلند مرتبه و والا مقام هستی! دوباره ندا آمد: ای محمّد! تو بنده من و من پروردگار تو هستم، پس مرا عبادت کن، و بر من توکّل کن، تو نور من در بندگانم و فرستاده من به سوی خلقم و حجّت من بر مخلوقاتم هستی؛ برای تو و پيروانت بهشتم را، و برای مخالفين تو آتشم را خلق کرده ام، و برای جانشينان تو کرامت و احترامم را واجب نموده ام، و برای شيعيان آن ها ثوابم را واجب کرده ام. گفتم: پروردگارا! جانشينان من چه کسانی هستند؟ ندا آمد: ای محمّد! نام جانشينان تو بر پايه عرشم نوشته شده است، من در حضور پروردگارم- جلّ جلاله- به پايه عرش نگاه کردم، دوازده نور ديدم که در هر نور، سطری سبز رنگ بود و بر آن سطر، نام يکی از جانشينانم نوشته شده بود، اوّلين آنان علی بن ابی طالب و آخرين آنان مهدی امّتم بود. گفتم: پروردگارا! اينها بعد از من جانشين من هستند؟ ندا آمد: ای محمّد! اينان جانشينان، تو و بهترين خلق من بعد از تو هستند، قسم به عزّت و جلالم که دينم را به وسيله آنان پيروز می کنم و کلمه خويش را به وسيله آنان بالا خواهم برد و زمين را با آخرين آنان از وجود دشمنانم پاک خواهم کرد و شرق و غرب عالَم را در اختيار او خواهم گذاشت، بادها را فرمانبردار او خواهم کرد، ابرهای سخت را در مقابل او ذليل خواهم کرد و او را به آسمان ها خواهم برد و با لشکريانم او را ياری خواهم نمود و با ملائکه ام به او کمک می کنم تا دعوت مرا آشکار گرداند و خلق را بر توحيد دعوت کند، سپس پادشاهی او را استمرار می دهم و روزگار را تا قيامت در اختيار اوليای خود قرار خواهم داد.

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْهَاشِمِیُّ الْکُوفِیُّ بِالْکُوفَةِ سَنَةَ أَرْبَعٍ وَ خَمْسِينَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا فُرَاتُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ فُرَاتٍ الْکُوفِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْهَمْدَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو الْفَضْلِ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْبُخَارِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلَامِ بْنُ صَالِحٍ الْهَرَوِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَا خَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً أَفْضَلَ مِنِّی وَ لَا أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنِّی قَالَ عَلِیٌّ ع فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَنْتَ أَفْضَلُ أَمْ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ ص یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَضَّلَ أَنْبِیَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ عَلَی مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ وَ فَضَّلَنِی عَلَی جَمِيعِ النَّبِیِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْفَضْلُ بَعْدِی لَکَ یَا عَلِیُّ وَ لِلْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِکَ وَ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّينَا یَا عَلِیُ‏ الَّذِينَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ‏ ... وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِوَلَایَتِنَا یَا عَلِیُّ لَوْ لَا نَحْنُ مَا خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ ع وَ لَا الْحَوَّاءَ وَ لَا الْجَنَّةَ وَ لَا النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ لَا الْأَرْضَ فَکَیْفَ لَا نَکُونُ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ قَدْ سَبَقْنَاهُمْ إِلَی مَعْرِفَةِ رَبِّنَا وَ تَسْبِيحِهِ وَ تَهْلِيلِهِ وَ تَقْدِيسِهِ لِأَنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْوَاحُنَا فَأَنْطَقَهَا بِتَوْحِيدِهِ وَ تَمْجِيدِهِ ثُمَّ خَلَقَ الْمَلَائِکَةَ فَلَمَّا شَاهَدُوا أَرْوَاحَنَا نُوراً وَاحِداً اسْتَعْظَمَتْ أَمْرَنَا فَسَبَّحْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَةُ أَنَّا خَلْقٌ مَخْلُوقُونَ وَ أَنَّهُ مُنَزَّهٌ عَنْ صِفَاتِنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِکَةُ بِتَسْبِيحِنَا وَ نَزَّهَتْهُ عَنْ صِفَاتِنَا فَلَمَّا شَاهَدُوا عِظَمَ شَأْنِنَا هَلَّلْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّا عَبِيدٌ وَ لَسْنَا بِآلِهَةٍ یَجِبُ أَنْ نُعْبَدَ مَعَهُ أَوْ دُونَهُ فَقَالُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَلَمَّا شَاهَدُوا کِبَرَ مَحَلِّنَا کَبَّرْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَةُ أَنَّ اللَّهَ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُنَالَ عِظَمُ الْمَحَلِّ إِلَّا بِهِ فَلَمَّا شَاهَدُوا مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَنَا مِنَ الْعِزَّةِ وَ الْقُوَّةِ فَقُلْنَا لَا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‏ لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَةُ أَنَّهُ لَا حَوْلَ لَنَا وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‏ فَلَمَّا شَاهَدُوا مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْنَا وَ أَوْجَبَهُ لَنَا مِنْ فَرْضِ الطَّاعَةِ قُلْنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَةُ مَا یُسْتَحَقُّ لِلَّهِ تَعَالَی ذِکْرُهُ عَلَیْنَا مِنَ الْحَمْدِ عَلَی نِعَمِهِ فَقَالَتِ الْمَلَائِکَةُ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَبِنَا اهْتَدَوْا إِلَی مَعْرِفَةِ تَوْحِيدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَسْبِيحِهِ وَ تَهْلِيلِهِ وَ تَحْمِيدِهِ وَ تَمْجِيدِهِ ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ آدَمَ فَأَوْدَعَنَا صُلْبَهُ وَ أَمَرَ الْمَلَائِکَةَ بِالسُّجُودِ لَهُ تَعْظِيماً لَنَا وَ إِکْرَاماً وَ کَانَ سُجُودُهُمْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُبُودِیَّةً وَ لِآدَمَ إِکْرَاماً وَ طَاعَةً لِکَوْنِنَا فِی صُلْبِهِ فَکَیْفَ لَا نَکُونُ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ قَدْ سَجَدُوا لِآدَمَ‏ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ‏ وَ إِنَّهُ لَمَّا عُرِجَ بِی إِلَی السَّمَاءِ أَذَّنَ جَبْرَئِيلُ مَثْنَی مَثْنَی وَ أَقَامَ مَثْنَی مَثْنَی ثُمَّ قَالَ لِی تَقَدَّمْ یَا مُحَمَّدُ فَقُلْتُ لَهُ [یَا] جَبْرَئِيلُ أَتَقَدَّمُ عَلَیْکَ قَالَ نَعَمْ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَضَّلَ أَنْبِیَاءَهُ عَلَی مَلَائِکَتِهِ أَجْمَعِينَ وَ فَضَّلَکَ خَاصَّةً قَالَ فَتَقَدَّمْتُ فَصَلَّیْتُ بِهِمْ وَ لَا فحز [فَخْرَ] فَلَمَّا انْتَهَیْتُ إِلَی حُجُبِ النُّورِ قَالَ لِی جَبْرَئِيلُ تَقَدَّمْ یَا مُحَمَّدُ وَ تَخَلَّفَ عَنِّی فَقُلْتُ لَهُ یَا جَبْرَئِيلُ فِی مِثْلِ هَذَا الْمَوْضِعِ تُفَارِقُنِی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ انْتِهَاءَ حَدِّیَ الَّذِی وَضَعَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ إِلَی هَذَا الْمَکَانِ فَإِنْ تَجَاوَزْتُهُ احْتَرَقَتْ أَجْنِحَتِی بِتَعَدِّی حُدُودِ رَبِّی جَلَّ جَلَالُهُ فَزُخَّ بِیَ النُّورَ زَخَّةً حَتَّی انْتَهَیْتُ إِلَی مَا شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عُلُوِّ مَکَانِهِ فَنُودِيتُ فَقُلْتُ لَبَّیْکَ رَبِّی وَ سَعْدَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ فَنُودِيتُ یَا مُحَمَّدُ أَنْتَ عَبْدِی وَ أَنَا رَبُّکَ فَإِیَّایَ فَاعْبُدْ وَ عَلَیَّ فَتَوَکَّلْ فَإِنَّکَ نُورِی فِی عِبَادِی وَ رَسُولِی إِلَی خَلْقِی وَ حُجَّتِی عَلَی بَرِیَّتِی لَکَ وَ لِمَنْ تَبِعَکَ خَلَقْتُ جَنَّتِی وَ لِمَنْ خَالَفَکَ خَلَقْتُ نَارِی وَ لِأَوْصِیَائِکَ أَوْجَبْتُ کَرَامَتِی وَ لِشِيعَتِهِمْ أَوْجَبْتُ ثَوَابِی فَقُلْتُ یَا رَبِّ وَ مَنْ أَوْصِیَائِی فَنُودِيتُ یَا مُحَمَّدُ أَوْصِیَاؤُکَ الْمَکْتُوبُونَ عَلَی سَاقِ عَرْشِی فَنَظَرْتُ وَ أَنَا بَیْنَ یَدَیْ رَبِّی جَلَّ جَلَالُهُ إِلَی سَاقِ الْعَرْشِ فَرَأَیْتُ اثْنَیْ عَشَرَ نُوراً فِی کُلِّ نُورٍ سَطْرٌ أَخْضَرُ عَلَیْهِ اسْمُ وَصِیٍّ مِنْ أَوْصِیَائِی أَوَّلُهُمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع وَ آخِرُهُمْ مَهْدِیُّ أُمَّتِی فَقُلْتُ یَا رَبِّ هَؤُلَاءِ أَوْصِیَائِی بَعْدِی فَنُودِيتُ یَا مُحَمَّدُ هَؤُلَاءِ أَوْصِیَائِی وَ أَحِبَّائِی وَ أَصْفِیَائِی وَ حُجَجِی بَعْدَکَ عَلَی بَرِیَّتِی وَ هُمْ أَوْصِیَاؤُکَ وَ خُلَفَاؤُکَ وَ خَیْرُ خَلْقِی بَعْدَکَ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأُظْهِرَنَّ بِهِمْ دِينِی وَ لَأُعْلِیَنَّ بِهِمْ کَلِمَتِی وَ لَأُطَهِّرَنَّ الْأَرْضَ بِآخِرِهِمْ مِنْ أَعْدَائِی وَ لَأُمَلِّکَنَّهُ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا وَ لَأُسَخِّرَنَّ لَهُ الرِّیَاحَ وَ لَأُذَلِّلَنَّ لَهُ السَّحَابَ الصِّعَابَ وَ لَأُرَقِّیَنَّهُ فِی الْأَسْبَابِ وَ لَأَنْصُرَنَّهُ بِجُنْدِی وَ لَأُمِدَّنَّهُ بِمَلَائِکَتِی حَتَّی یُعْلِنَ دَعْوَتِی وَ یَجْمَعَ الْخَلْقَ عَلَی تَوْحِيدِی ثُمَّ لَأُدِيمَنَّ مُلْکَهُ وَ لَأُدَاوِلَنَّ الْأَیَّامَ بَیْنَ أَوْلِیَائِی إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ

جوان ، میانسال ، کارشناسان و صاحبنظران

سخنرانی ، کتاب معارفی