سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره تربيتی ‌ اخلاقی > سخنان اخلاقی امام > گناهان کبيره
معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > قرآن > تفسير آيات و سُوَر > تفسير آيه 32 سوره نجم

عبدالعظيم بن عبدالله حسنی عليه السّلام از امام جواد عليه السّلام روايت کرده که حضرت فرمودند: پدرم علی بن موسی الرّضا عليه السّلام از موسی بن جعفر عليه السّلام نقل فرمودند که عمرو بن عبيد بصری نزد امام صادق عليه السّلام رفت پس از سلام و نشستن در محضر آن حضرت اين آيه را تلاوت کرد: (کسانی که از گناهان کبيره اجتناب می‌کنند) ، (سوره مبارکه نجم، آيه 32) سپس سکوت نمود. حضرت صادق عليه السّلام فرمودند: چرا ساکت شدی؟ بصری گفت: دوست دارم گناهان کبيره را از کتاب خدا بشناسم. حضرت فرمودند: بله، ای عمرو! بزرگ ترين کناه کبيره، شرک به خداوند است، خداوند فرموده: (هر کس به خداوند شرک بورزد، خداوند بهشت را بر او حرام می‌کند و جايگاهش آتش است و ظالمين ياوری ندارند) ؛ (سوره مبارکه مائده، آيه 72) گناه ديگر، نااميدی از رحمت خداوند است، زيرا خداوند فرموده است (از رحمت خدا نااميد نشويد زيرا فقط کفّار از رحمت خدا نااميد می‌شوند) ؛ (سوره مبارکه يوسف، آيه 87) و گناه ديگر اين است که خود را از مکر خدا در امان بدانند، زيرا خداوند فرموده: (افراد زيانکار خود را از مکر خدا در امان می‌دانند) ؛ (سوره مبارکه اعراف، آيه 99) و گناه ديگر، عاقّ والدين شدن است، زيرا خداوند کسی را که عاقّ والدين شود، از زبان عيسی عليه السّلام، جبّار و بدبخت ناميده است. عيسی عليه السّلام می‌فرمايد: (خداوند مرا نسبت به مادرم نيکوکار و مهربان نموده است و مرا جبّار و بدبخت نکرده است) ؛ (سوره مبارکه مريم، آيه 32) و گناه ديگر، آدم کشی به ناحقّ است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (و هر کس مؤمنی را از روی عمد به قتل برساند جزايش اين است که جاودانه در جهنّم بماند...) ؛ (سوره مبارکه نساء، آيه 94) گناه ديگر، نسبت ناروا دادن به زنان پاکدامن است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (کسانی که به زنان پاکدامن مؤمن و بی خبر نسبت ناروا می‌دهند، در دنيا و آخرت لعنت شده اند و عذابی بزرگ خواهند داشت) ؛ (سوره مبارکه نور، آيه 22) و گناه ديگر، خوردن مال يتيم است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (کسانی که اموال يتيمان را به ناحقّ می‌خورند، در واقع آتش می‌خورند و به زودی نيز در آتش خواهند سوخت) ؛ (سوره مبارکه نساء، آيه 10) و گناه ديگر، فرار از حمله دشمن است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (وهرکس در آن روز پشت به آنان کند دچار غضب الهی خواهد شد و جايگاهش جهنّم است و چه بدجايگاهی است، مگر اينکه بخواهد در جبهه محلّ خود را تغيير دهد و دوباره برای جنگ آماده شود يا به گروهی ديگر بپيوندند) ؛ (سوره مبارکه انفال، آيه 15) و گناه ديگر، رباخواری است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (کسانی که ربا می‌خورند، مانند کسانی بر می‌خيزند که شيطان آنان را دچار جنون کرده باشد) ؛ (سوره مبارکه بقره، آيه 275) و گناه ديگر، سحر و جادو است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (و می‌دانستند کسی که خريدار سحر و جادو باشد در آخرت نصيبی ندارد) ؛ (سوره مبارکه بقره، آيه 102) گناه ديگر، زنا است، زيرا خداوند فرموده است: (و هر کس آن را انجام دهد، کيفر خواهد ديد، عذاب او دوبرابر خواهد شد و تا ابد با ذلت در آن باقی خواهد ماند مگر کسی که توبه نمايد) ؛ (سوره مبارکه فرقان، آيات 68، 69، 70) گناه ديگر، قسم دروغ است، خداوند می‌فرمايد: (کسانی که عهد خدا و قسم‌های خود را با بهای اندکی عوض می‌کنند، در آخرت نصيبی ندارند) ؛ (سوره مبارکه آل عمران، آيه 77) گناه ديگر، خيانت است، خداوند عزّوجلّ می‌فرمايد: (و هر کس خيانت کند، آن خيانت را روز قيامت با خويش خواهد آورد) ؛ (سوره مبارکه آل عمران، آيه 161) گناه ديگر، پرداخت نکردن زکات واجب است، زيرا خداوند عزّوجلّ می‌فرمايد: (روزی که آن اموال در آتش جهنّم گداخته می‌شود و به وسيله آن، پيشانی، پهلو و پشت هايشان داغ زده می‌شود، اين همان چيزهايی است که برای خود اندوخته بوديد، اندوخته‌های خود را بچشيد) ؛ (سوره مبارکه توبه، آيه 35) گناه ديگر، شهادت باطل و پنهان کردن شهادت است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (و کسانی که شهادت باطل نمی‌دهند) (سوره مبارکه فرقان، آيه 173) و نيز می‌فرمايد: (و هر کس شهادت را کتمان کند، قلبش گناهکار است) ؛ (سوره مبارکه بقره، آيه 283) گناه ديگر، نوشيدن شراب است، زيرا خداوند، آن را با بت پرستی مساوی دانسته و نيز ترک عمدی نماز و يا هر واجب ديگری، زيرا رسول اکرم صلّی الله عليه و آله فرمودند: «هرکس نماز را عمداً و بی دليل ترک کند، رابطه‌اش با خدا قطع خواهد شد و خداوند با او پيمانی نخواهد داشت»؛ گناه ديگر، عهدشکنی و قطع صله رحم است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (لعنت و جايگاه بدنصيب آن‌ها خواهد شد). (سوره مبارکه رعد، آيه 25) راوی می‌گويد: عمرو بن عبيد در حالی که با صدای بلند گريه می‌کرد، از مجلس بيرون رفت و می‌گفت: به خدا قسم هر کس با شما در فضل و علم منازعه کند و نظر خود را پيروی نمايد، هلاک شده است.

عبدالعظيم بن عبدالله حسنی عليه السّلام از امام جواد عليه السّلام روايت کرده که حضرت فرمودند: پدرم علی بن موسی الرّضا عليه السّلام از موسی بن جعفر عليه السّلام نقل فرمودند که عمرو بن عبيد بصری نزد امام صادق عليه السّلام رفت پس از سلام و نشستن در محضر آن حضرت اين آيه را تلاوت کرد: (کسانی که از گناهان کبيره اجتناب می‌کنند) ، (سوره مبارکه نجم، آيه 32) سپس سکوت نمود. حضرت صادق عليه السّلام فرمودند: چرا ساکت شدی؟ بصری گفت: دوست دارم گناهان کبيره را از کتاب خدا بشناسم. حضرت فرمودند: بله، ای عمرو! بزرگ ترين کناه کبيره، شرک به خداوند است، خداوند فرموده: (هر کس به خداوند شرک بورزد، خداوند بهشت را بر او حرام می‌کند و جايگاهش آتش است و ظالمين ياوری ندارند) ؛ (سوره مبارکه مائده، آيه 72) گناه ديگر، نااميدی از رحمت خداوند است، زيرا خداوند فرموده است (از رحمت خدا نااميد نشويد زيرا فقط کفّار از رحمت خدا نااميد می‌شوند) ؛ (سوره مبارکه يوسف، آيه 87) و گناه ديگر اين است که خود را از مکر خدا در امان بدانند، زيرا خداوند فرموده: (افراد زيانکار خود را از مکر خدا در امان می‌دانند) ؛ (سوره مبارکه اعراف، آيه 99) و گناه ديگر، عاقّ والدين شدن است، زيرا خداوند کسی را که عاقّ والدين شود، از زبان عيسی عليه السّلام، جبّار و بدبخت ناميده است. عيسی عليه السّلام می‌فرمايد: (خداوند مرا نسبت به مادرم نيکوکار و مهربان نموده است و مرا جبّار و بدبخت نکرده است) ؛ (سوره مبارکه مريم، آيه 32) و گناه ديگر، آدم کشی به ناحقّ است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (و هر کس مؤمنی را از روی عمد به قتل برساند جزايش اين است که جاودانه در جهنّم بماند...) ؛ (سوره مبارکه نساء، آيه 94) گناه ديگر، نسبت ناروا دادن به زنان پاکدامن است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (کسانی که به زنان پاکدامن مؤمن و بی خبر نسبت ناروا می‌دهند، در دنيا و آخرت لعنت شده اند و عذابی بزرگ خواهند داشت) ؛ (سوره مبارکه نور، آيه 22) و گناه ديگر، خوردن مال يتيم است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (کسانی که اموال يتيمان را به ناحقّ می‌خورند، در واقع آتش می‌خورند و به زودی نيز در آتش خواهند سوخت) ؛ (سوره مبارکه نساء، آيه 10) و گناه ديگر، فرار از حمله دشمن است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (وهرکس در آن روز پشت به آنان کند دچار غضب الهی خواهد شد و جايگاهش جهنّم است و چه بدجايگاهی است، مگر اينکه بخواهد در جبهه محلّ خود را تغيير دهد و دوباره برای جنگ آماده شود يا به گروهی ديگر بپيوندند) ؛ (سوره مبارکه انفال، آيه 15) و گناه ديگر، رباخواری است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (کسانی که ربا می‌خورند، مانند کسانی بر می‌خيزند که شيطان آنان را دچار جنون کرده باشد) ؛ (سوره مبارکه بقره، آيه 275) و گناه ديگر، سحر و جادو است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (و می‌دانستند کسی که خريدار سحر و جادو باشد در آخرت نصيبی ندارد) ؛ (سوره مبارکه بقره، آيه 102) گناه ديگر، زنا است، زيرا خداوند فرموده است: (و هر کس آن را انجام دهد، کيفر خواهد ديد، عذاب او دوبرابر خواهد شد و تا ابد با ذلت در آن باقی خواهد ماند مگر کسی که توبه نمايد) ؛ (سوره مبارکه فرقان، آيات 68، 69، 70) گناه ديگر، قسم دروغ است، خداوند می‌فرمايد: (کسانی که عهد خدا و قسم‌های خود را با بهای اندکی عوض می‌کنند، در آخرت نصيبی ندارند) ؛ (سوره مبارکه آل عمران، آيه 77) گناه ديگر، خيانت است، خداوند عزّوجلّ می‌فرمايد: (و هر کس خيانت کند، آن خيانت را روز قيامت با خويش خواهد آورد) ؛ (سوره مبارکه آل عمران، آيه 161) گناه ديگر، پرداخت نکردن زکات واجب است، زيرا خداوند عزّوجلّ می‌فرمايد: (روزی که آن اموال در آتش جهنّم گداخته می‌شود و به وسيله آن، پيشانی، پهلو و پشت هايشان داغ زده می‌شود، اين همان چيزهايی است که برای خود اندوخته بوديد، اندوخته‌های خود را بچشيد) ؛ (سوره مبارکه توبه، آيه 35) گناه ديگر، شهادت باطل و پنهان کردن شهادت است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (و کسانی که شهادت باطل نمی‌دهند) (سوره مبارکه فرقان، آيه 173) و نيز می‌فرمايد: (و هر کس شهادت را کتمان کند، قلبش گناهکار است) ؛ (سوره مبارکه بقره، آيه 283) گناه ديگر، نوشيدن شراب است، زيرا خداوند، آن را با بت پرستی مساوی دانسته و نيز ترک عمدی نماز و يا هر واجب ديگری، زيرا رسول اکرم صلّی الله عليه و آله فرمودند: «هرکس نماز را عمداً و بی دليل ترک کند، رابطه‌اش با خدا قطع خواهد شد و خداوند با او پيمانی نخواهد داشت»؛ گناه ديگر، عهدشکنی و قطع صله رحم است، زيرا خداوند می‌فرمايد: (لعنت و جايگاه بدنصيب آن‌ها خواهد شد). (سوره مبارکه رعد، آيه 25) راوی می‌گويد: عمرو بن عبيد در حالی که با صدای بلند گريه می‌کرد، از مجلس بيرون رفت و می‌گفت: به خدا قسم هر کس با شما در فضل و علم منازعه کند و نظر خود را پيروی نمايد، هلاک شده است.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الرِّضَا ع قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی الرِّضَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَی ع قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع یَقُولُ‏ دَخَلَ عَمْرُو بْنُ عُبَیْدٍ الْبَصْرِیُّ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَلَمَّا سَلَّمَ وَ جَلَسَ عِنْدَهُ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ الَّذِينَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ‏ ثُمَّ أَمْسَکَ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا أَسْکَتَکَ قَالَ أُحِبُّ أَنْ أَعْرِفَ الْکَبَائِرَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ نَعَمْ یَا عَمْرُو أَکْبَرُ الْکَبَائِرِ الشِّرْکُ بِاللَّهِ یَقُولُ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّهُ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ وَ مَأْواهُ النَّارُ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصارٍ وَ بَعْدَهُ الْیَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ وَ لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکافِرُونَ‏ وَ الْأَمْنُ مِنْ مَکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ فَلا یَأْمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ‏ وَ مِنْهَا عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ لِأَنَّ [اللَّهَ‏] عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ الْعَاقَّ جَبَّاراً شَقِیّاً فِی قَوْلِهِ حِکَایَةً قَالَ عِيسَی ع‏ وَ بَرًّا بِوالِدَتِی وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّاراً شَقِیًّا وَ قَتْلُ النَّفْسِ‏ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِ‏ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها إِلَی آخِرِ الْآیَةِ وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَاتِ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ‏ إِنَّ الَّذِينَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ‏ وَ أَکْلُ مَالِ الْیَتِيمِ لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّ الَّذِينَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی‏ ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِيراً وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ وَ مَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَیِّزاً إِلی‏ فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ وَ أَکْلُ الرِّبَا لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ الَّذِينَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِ‏ وَ السِّحْرُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ‏ وَ الزِّنَاءُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَ‏ یَقُولُ‏ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِيامَةِ وَ یَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً إِلَّا مَنْ تابَ‏ وَ الْیَمِينُ الْغَمُوسُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ إِنَّ الَّذِينَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلًا أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ الْآیَةَ وَ الْغُلُولُ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِيامَةِ وَ مَنْعُ الزَّکَاةِ الْمَفْرُوضَةِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ یَوْمَ یُحْمی‏ عَلَیْها فِی نارِ جَهَنَّمَ فَتُکْوی‏ بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هذا ما کَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ فَذُوقُوا ما کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ‏ وَ شَهَادَةُ الزُّورِ وَ کِتْمَانُ الشَّهَادَةِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ وَ الَّذِينَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ الْآیَةَ وَ یَقُولُ‏ وَ مَنْ یَکْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ‏ وَ شُرْبُ الْخَمْرِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَدَلَ بِهَا عِبَادَةَ الْأَوْثَانِ وَ تَرْکُ الصَّلَاةِ مُتَعَمِّداً أَوْ شَیْئاً مِمَّا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ تَرَکَ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّداً مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ فَقَدْ بَرِئَ مِنْ ذِمَّةِ اللَّهِ وَ ذِمَّةِ رَسُولِهِ وَ نَقْضُ الْعَهْدِ وَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ قَالَ فَخَرَجَ عَمْرُو بْنُ عُبَیْدٍ وَ لَهُ صُرَاخٌ مِنْ بُکَائِهِ وَ هُوَ یَقُولُ هَلَکَ وَ اللَّهِ مَنْ قَالَ بِرَأْیِهِ وَ نَازَعَکُمْ فِی الْفَضْلِ وَ الْعِلْمِ‏

نوجوان ، جوان ، میانسال ، کارشناسان و صاحبنظران

سخنرانی ، کتاب داستان كوتاه ، کتاب معارفی