سيره امام رضا (عليه السلام) > سيره سياسی > ولايتعهدی > قبول ولايتعهدی با شروط

در اين مدت، حضرت رضا عليه السلام را بدون رضايت ايشان و با تهديد به قتل، وليعهد قرار داد. مأمون برای اين کار، بارها به حضرت اصرار کرد. ولی ايشان در هر بار امتناع می فرمودند، تا اينکه بالاخره حضرت، خود را در خطر مرگ ديدند و فرموند: «خدايا ، تو مرا از هلاکت با دست خويش، نهی فرموده ای؛ عبدالله مأمون مرا تهديد کرده که اگر ولايتعهدی او را نپذيرم، مرا می کشد؛ همانطور که يوسف و دانيال عليهما السلام مجبور شدند تا ولايت را از ظالم زمان خود قبول نمايند. خداوندا حکومتی جز حکومت تو نيست و من ولايتی جز آنچه از طرف تو به من عطا شده ندارم. مرا در اقامه دين و زنده کردن سنت پيامبرت محمد صلی الله عليه و آله موفق فرما. به درستی که تو مولی و ياور من هستی و چه مولای و ياور خوبی هستی!.» سپس حضرت رضا عليه السلام ـ با گريه و حزن ـ ولايتعهدی را از مأمون قبول کردند مشروط به اينکه کسی را عزل و نصب نکنند. هيچ رسم و سنتی را تغيير ندهند و فقط کارها را از دور نظارت نمايند. مأمون نيز از همه مردم، خاص و عام آنها، برای حضرت رضا عليه السلام بيعت گرفت.

روايت شده که عده ای از اهل مدينه می گويند: ..... در اين مدت، حضرت رضا عليه السلام را بدون رضايت ايشان و با تهديد به قتل، وليعهد قرار داد. مأمون برای اين کار، بارها به حضرت اصرار کرد. ولی ايشان در هر بار امتناع می فرمودند، تا اينکه بالاخره حضرت، خود را در خطر مرگ ديدند و فرموند: «خدايا ، تو مرا از هلاکت با دست خويش، نهی فرموده ای؛ عبدالله مأمون مرا تهديد کرده که اگر ولايتعهدی او را نپذيرم، مرا می کشد؛ همانطور که يوسف و دانيال عليهما السلام مجبور شدند تا ولايت را از ظالم زمان خود قبول نمايند. خداوندا حکومتی جز حکومت تو نيست و من ولايتی جز آنچه از طرف تو به من عطا شده ندارم. مرا در اقامه دين و زنده کردن سنت پيامبرت محمد صلی الله عليه و آله موفق فرما. به درستی که تو مولی و ياور من هستی و چه مولای و ياور خوبی هستی!.» سپس حضرت رضا عليه السلام ـ با گريه و حزن ـ ولايتعهدی را از مأمون قبول کردند مشروط به اينکه کسی را عزل و نصب نکنند. هيچ رسم و سنتی را تغيير ندهند و فقط کارها را از دور نظارت نمايند. مأمون نيز از همه مردم، خاص و عام آنها، برای حضرت رضا عليه السلام بيعت گرفت. و هر گاه مأمون ، فضيلت، علم و تدبيری نيکو از حضرت رضا عليه السلام می ديد، حسادت می کرد و کينه حضرت رضا عليه السلام را به دل می گرفت تا اين که عاقبت نتوانست تحمل کند و با نيرنگ ، امام عليه السلام را مسموم کرد و به شهادت رساند.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ زَکَرِیَّا بِمَدِينَةِ السَّلَامِ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ خَلِيلَانَ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ أَسِيدٍ قَالَ سَمِعْتُ جَمَاعَةً مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ یَقُولُونَ ..... فَأَخَذَ الْبَیْعَةَ فِی مُلْکِهِ لِعَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا ع بِعَهْدِ الْمُسْلِمِينَ مِنْ غَیْرِ رِضَاهُ وَ ذَلِکَ بَعْدَ أَنْ هَدَّدَهُ بِالْقَتْلِ وَ أَلَحَّ عَلَیْهِ مَرَّةً بَعْدَ أُخْرَی فِی کُلِّهَا یَأْبَی عَلَیْهِ حَتَّی أَشْرَفَ مِنْ تَأَبِّيهِ عَلَی الْهَلَاکِ فَقَالَ ع اللَّهُمَّ إِنَّکَ قَدْ نَهَیْتَنِی عَنِ الْإِلْقَاءِ بِیَدِی‏ إِلَی التَّهْلُکَةِ وَ قَدْ أُکْرِهْتُ وَ اضْطُرِرْتُ کَمَا أَشْرَفْتُ مِنْ قِبَلِ عَبْدِ اللَّهِ الْمَأْمُونِ عَلَی الْقَتْلِ مَتَی لَمْ أَقْبَلْ وَلَایَةَ عَهْدِهِ وَ قَدْ أُکْرِهْتُ وَ اضْطُرِرْتُ کَمَا اضْطُرَّ یُوسُفُ وَ دَانِیَالُ ع إِذْ قَبِلَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا الْوِلَایَةَ مِنْ طَاغِیَةِ زَمَانِهِ اللَّهُمَّ لَا عَهْدَ إِلَّا عَهْدُکَ وَ لَا وَلَایَةَ لِی إِلَّا مِنْ قِبَلِکَ فَوَفِّقْنِی لِإِقَامَةِ دِينِکَ وَ إِحْیَاءِ سُنَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ ص فَإِنَّکَ أَنْتَ الْمَوْلَی وَ أَنْتَ النَّصِيرُ وَ نِعْمَ الْمَوْلی‏ أَنْتَ‏ وَ نِعْمَ النَّصِيرُ ثُمَّ قَبِلَ ع وِلَایَةَ الْعَهْدِ مِنَ الْمَأْمُونِ وَ هُوَ بَاکٍ‏ حَزِينٌ عَلَی أَنْ لَا یُوَلِّیَ أَحَداً وَ لَا یَعْزِلَ أَحَداً وَ لَا یُغَیِّرَ رَسْماً وَ لَا سُنَّةً وَ أَنْ یَکُونَ فِی الْأَمْرِ مُشِيراً مِنْ بَعِيدٍ فَأَخَذَ الْمَأْمُونُ لَهُ الْبَیْعَةَ عَلَی النَّاسِ الْخَاصِّ مِنْهُمْ وَ الْعَامِّ فَکَانَ مَتَی مَا ظَهَرَ لِلْمَأْمُونِ مِنَ الرِّضَا ع فَضْلٌ وَ عِلْمٌ وَ حُسْنُ تَدْبِيرٍ حَسَدَهُ عَلَی ذَلِکَ وَ حَقَدَ عَلَیْهِ حَتَّی ضَاقَ صَدْرُهُ مِنْهُ فَغَدَرَ بِهِ وَ قَتَلَهُ بِالسَّمِّ وَ مَضَی إِلَی رِضْوَانِ اللَّهِ تَعَالَی وَ کَرَامَتِهِ‏

جوان ، میانسال ، کارشناسان و صاحبنظران

سخنرانی ، کارگاه آموزشی ، کتاب معارفی