معارف دينی در کلام امام رضا (عليه السلام) > اعتقادات > نبوت > پيامبران و انبيای قبل از رسول خدا صلی الله > آدم (عليه السلام) > آدم و حوا

عبدالسّلام بن صالح هروی می‌گويد: از امام رضا عليه السّلام سؤال کردم: درختی که آدم و حوّا از آن خوردند، چه درختی بوده؟ مردم در اين مورد سخنان گوناگون می‌گويند، بعضی، روايت می‌کنند که گندم بوده است، بعضی روايت می‌کنند که انگور بوده است و بعضی ديگر روايت می‌کنند که آن درخت حسد بوده است. حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: همه اين نظرات صحيح است. عرض کردم: معنی اين نظرات با اين تفاوت هايی که دارند، چيست؟ حضرت فرمودند: ای ابا صلت! درخت بهشت ميوه‌های مختلفی دارد، آن، درخت گندم بود که انگور نيز داشت و مانند درخت دنيا نيست، و آن زمان که خداوند، آدم عليه السّلام را با سجده کردن ملائکه به او و وارد شدن در بهشت، محترم کرد، آدم عليه السّلام با خود گفت: آيا خداوند بشری بهتر از من خلق کرده است؟ و خداوند، آنچه را در درون آمدم گذاشته بود، دانست، او را صدا زد که ای آدم! سرت را بلند کن و به پايه عرش بنگر. آدم سرش را بلند کرد و به پايه عرش نگاه کرد که در آن جا نوشته شده بود: «معبودی جز الله نيست، محمّد رسول خداست و علی بن ابی طالب اميرمؤمنان است و همسرش فاطمه سرور زنان جهان است، و حسن و حسين دو سرور جوانان اهل بهشت هستند.» آنگاه آدم گفت: خدايا! اينها چه کسانی هستند؟ خداوند فرمود: اينها از فرزندان تو هستند و آنان از تو و از همه آفريده‌های من بهترند، و اگر آنان نبودند، نه تو و نه آسمان و زمين و بهشت و دوزخ را نمی‌آفريدم، مبادا با حسد به آنان نگاه کنی! که در اين صورت تو را از جوار خودم بيرون خواهم کرد. ولی او با حسد به آنان نگاه کرد و مقام منزلت آنان را آرزو نمود و در نتيجه شيطان بر او مسلّط شد تا اينکه از درختی که از آن نهی شده بود، خورد، و پس از آن شيطان بر حوّا نيز مسلّط شد، به خاطر اينکه به فاطمه عليها السّلام با چشم حسد نگاه کرده بود و در نتيجه مثل آدم، از درخت خورد، و خداوند عزّوجلّ آن دو را از بهشت خود بيرون کرد و از جوار خويش به زمين فرستاد.

عبدالسّلام بن صالح هروی می‌گويد: از امام رضا عليه السّلام سؤال کردم: درختی که آدم و حوّا از آن خوردند، چه درختی بوده؟ مردم در اين مورد سخنان گوناگون می‌گويند، بعضی، روايت می‌کنند که گندم بوده است، بعضی روايت می‌کنند که انگور بوده است و بعضی ديگر روايت می‌کنند که آن درخت حسد بوده است. حضرت رضا عليه السّلام فرمودند: همه اين نظرات صحيح است. عرض کردم: معنی اين نظرات با اين تفاوت هايی که دارند، چيست؟ حضرت فرمودند: ای ابا صلت! درخت بهشت ميوه‌های مختلفی دارد، آن، درخت گندم بود که انگور نيز داشت و مانند درخت دنيا نيست، و آن زمان که خداوند، آدم عليه السّلام را با سجده کردن ملائکه به او و وارد شدن در بهشت، محترم کرد، آدم عليه السّلام با خود گفت: آيا خداوند بشری بهتر از من خلق کرده است؟ و خداوند، آنچه را در درون آمدم گذاشته بود، دانست، او را صدا زد که ای آدم! سرت را بلند کن و به پايه عرش بنگر. آدم سرش را بلند کرد و به پايه عرش نگاه کرد که در آن جا نوشته شده بود: «معبودی جز الله نيست، محمّد رسول خداست و علی بن ابی طالب اميرمؤمنان است و همسرش فاطمه سرور زنان جهان است، و حسن و حسين دو سرور جوانان اهل بهشت هستند.» آنگاه آدم گفت: خدايا! اينها چه کسانی هستند؟ خداوند فرمود: اينها از فرزندان تو هستند و آنان از تو و از همه آفريده‌های من بهترند، و اگر آنان نبودند، نه تو و نه آسمان و زمين و بهشت و دوزخ را نمی‌آفريدم، مبادا با حسد به آنان نگاه کنی! که در اين صورت تو را از جوار خودم بيرون خواهم کرد. ولی او با حسد به آنان نگاه کرد و مقام منزلت آنان را آرزو نمود و در نتيجه شيطان بر او مسلّط شد تا اينکه از درختی که از آن نهی شده بود، خورد، و پس از آن شيطان بر حوّا نيز مسلّط شد، به خاطر اينکه به فاطمه عليها السّلام با چشم حسد نگاه کرده بود و در نتيجه مثل آدم، از درخت خورد، و خداوند عزّوجلّ آن دو را از بهشت خود بيرون کرد و از جوار خويش به زمين فرستاد.

حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ النَّیْسَابُورِیُّ الْعَطَّارُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ‏ قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنِ الشَّجَرَةِ الَّتِی أَکَلَ مِنْهَا آدَمُ وَ حَوَّاءُ مَا کَانَتْ فَقَدِ اخْتَلَفَ النَّاسُ فِيهَا فَمِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی أَنَّهَا الْحِنْطَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی أَنَّهَا الْعِنَبُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی أَنَّهَا شَجَرَةُ الْحَسَدِ فَقَالَ ع کُلُّ ذَلِکَ حَقٌّ قُلْتُ فَمَا مَعْنَی هَذِهِ الْوُجُوهِ عَلَی اخْتِلَافِهَا فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَجَرَةَ الْجَنَّةِ تَحْمِلُ أَنْوَاعاً فَکَانَتْ شَجَرَةُ الْحِنْطَةِ وَ فِيهَا عِنَبٌ وَ لَیْسَتْ کَشَجَرَةِ الدُّنْیَا وَ إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا أَکْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ بِإِسْجَادِ مَلَائِکَتِهِ وَ بِإِدْخَالِهِ الْجَنَّةَ قَالَ فِی نَفْسِهِ هَلْ خَلَقَ اللَّهُ بَشَراً أَفْضَلَ مِنِّی فَعَلِمَ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَّ مَا وَقَعَ فِی نَفْسِهِ فَنَادَاهُ ارْفَعْ رَأْسَکَ یَا آدَمُ وَ انْظُرْ إِلَی سَاقِ الْعَرْشِ فَرَفَعَ آدَمُ رَأْسَهُ فَنَظَرَ إِلَی سَاقِ الْعَرْشِ فَوَجَدَ عَلَیْهِ مَکْتُوباً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَقَالَ آدَمُ ع یَا رَبِّ مَنْ هَؤُلَاءِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ هَؤُلَاءِ مِنْ ذُرِّیَّتِکَ وَ هُمْ خَیْرٌ مِنْکَ وَ مِنْ جَمِيعِ خَلْقِی وَ لَوْ لَا هُمْ مَا خَلَقْتُکَ وَ لَا خَلَقْتُ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ الْأَرْضَ فَإِیَّاکَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ فَأُخْرِجَکَ عَنْ جِوَارِی فَنَظَرَ إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ وَ تَمَنَّی مَنْزِلَتَهُمْ فَتَسَلَّطَ عَلَیْهِ الشَّیْطَانُ حَتَّی أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ الَّتِی نُهِیَ عَنْهَا وَ تَسَلَّطَ عَلَی حَوَّاءَ لِنَظَرِهَا إِلَی فَاطِمَةَ ع بِعَیْنِ الْحَسَدِ حَتَّی أَکَلَتْ مِنَ الشَّجَرَةِ کَمَا أَکَلَ آدَمُ ع فَأَخْرَجَهُمَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ جَنَّتِهِ فَأَهْبَطَهُمَا عَنْ جِوَارِهِ إِلَی الْأَرْضِ‏

کارشناسان و صاحبنظران

کتاب معارفی